Đổi thay ở làng cá bè La Ngà

Năm 2001, làng cá bè trên sông La Ngà (gọi tắt là LCBLN) thuộc huyện Định Quán, được quy hoạch lại trên cơ sở giảm số lượng bè cá và gia đình người nuôi không được phép ở lại trên bè. Thời điểm đó, trong số hộ nuôi cá bè, có khá nhiều người dân là Việt kiều Campuchia (CPC) về đây lập nghiệp từ những năm 1990...

Điểm giao thương cá bè trên bờ sông La Ngà.

* Sức sống ở khu tái định cư

Phải vài năm rồi, chúng tôi mới có dịp trở lại LCBLN và tản bộ dọc theo bờ sông để đến khu tái định cư của đồng bào Việt kiều CPC. Cuối tháng bảy, nước sông La Ngà còn thấp, nhưng hình ảnh của những chiếc bè cá lênh đênh giữa dòng sông vẫn là đặc trưng của vùng sông nước nên thơ này. Đây đó thỉnh thoảng có những chiếc xuồng nhỏ bủa lưới đánh bắt cá, càng làm cho dòng sông thêm sinh động. Trên bờ sông, một điểm đầu mối trung chuyển về thức ăn cho cá hoặc cá xuất bè lúc nào cũng nhộn nhịp. Những thương nhân ở đây dường như lúc nào cũng tất bật với công việc mua cá và cung cấp thức ăn cho cá. Nhiều người trong số họ đã trở thành "đại gia" trong việc kinh doanh cá bè.

Phó trưởng công an xã Phú Ngọc Nguyễn Đức Tân hồ hởi cho biết, LCBLN trong những năm gần đây có sự đổi thay thấy rõ. Đáng chú ý là đa số Việt kiều CPC về đây sinh sống, lập nghiệp đã có cuộc sống ổn định. Chủ trương quy hoạch lại LCBLN đã giúp cho dòng sông trong lành hơn, người dân cũng chủ động hơn trong việc tạo kế sinh nhai. Một nửa dòng sông La Ngà thuộc xã Phú Ngọc có 103 hộ dân là Việt kiều CPC về đây tạo dựng cơ nghiệp từ những năm 1990 trở đi. Hầu hết bà con đều có quá trình đánh bắt cá trên sông từ khi còn ở CPC nên gần như luôn gắn chặt với con thuyền và dòng sông. Năm 2001, chủ trương quy hoạch LCBLN được thực hiện, 103 hộ dân sống trên bè cá được tái định cư (TĐC) trên đồi. Thực tế, khi số hộ dân nằm trong diện phải di dời lên đồi, đã có không ít người cảm thấy "sốc" khi phải từ bỏ lối sống trên ghe thuyền. Cho nên dạo ấy, khu TĐC chỉ có những căn nhà không người ở vì mọi người đều quay lại sống trên sông, khu TĐC vì thế trở nên hoang vắng và hoàn toàn thiếu màu xanh của cây. Trước tình thế đó, UBND xã Phú Ngọc đã tạo mọi điều kiện để người dân phát triển kinh tế.

Hôm trở lại khu TĐC, chúng tôi không khỏi ngạc nhiên vì sự đổi thay khá nhiều ở khu vực này. Nếu như ngày trước, toàn bộ nhà cửa ở trên đồi đều làm tạm bợ, thì nay đã có khá nhiều nhà xây khang trang. Toàn khu vực trải một màu xanh của cây lá. Ông Phạm Bô Luyn (42 tuổi, Việt kiều KPC về từ năm 1992, hiện là một trong 12 thành viên của Đội dân phòng ấp 1) cho biết, trong số hơn 100 hộ dân là Việt kiều CPC, hiện đã có trên 50% khá giả. Cá biệt có những gia đình giàu có như các hộ: Năm Mưa, Ba Hiệp, Hùng Ên... thu nhập mỗi năm được hàng trăm triệu đồng. Một trong những nguyên nhân khiến khu vực TĐC ít xảy ra trộm cắp là do đời sống của người dân nơi đây đã khá hơn trước. Riêng ông Huỳnh Văn Mung, một trong những "đại gia" ở đây bộc bạch: "Gia đình tôi về sông La Ngà từ năm 1996. Từ đó đến nay tôi sống bằng nghề nuôi cá bè. Hiện nay tôi chỉ còn một bè chuyên nuôi cá lóc, mỗi năm thu hoạch khoảng trên 3 tấn cá, thu hơn 100 triệu đồng". Về sự đổi thay ở LCBLN, ông Mung cho rằng, cơ bản là do chính sách ưu đãi của chính quyền địa phương đối với đồng bào Việt kiều.

* Xác lập quyền công dân

Trong thập niên 90 của thế kỷ 20, hầu hết bà con Việt kiều ở vùng sông La Ngà đều chỉ có một tờ giấy xác nhận nhập cư từ CPC về Việt Nam do bộ đội biên phòng cấp. Ngày ấy, vì không có những giấy tờ cần thiết để giao dịch nên trẻ em sinh ra cũng không được làm giấy khai sinh, không được đi học; thanh niên nam nữ lập gia đình cũng rất khó khăn mới được cấp giấy đăng ký kết hôn; lao động xin việc làm gặp rất nhiều trở ngại; người nghèo rất khó vay vốn vì không có hộ khẩu... Trước những thiệt thòi của nhiều hộ gia đình đã có thời gian dài sinh sống trên sông La Ngà, sau nhiều lần kiến nghị, bà con mới được làm giấy khai sinh, chứng minh nhân dân và hộ khẩu tạm.

Hiện nay, Việt kiều CPC, ở xã Phú Ngọc có 512 nhân khẩu (270 nữ, 413 người từ 15 tuổi trở lên). Trên sông, có 90 hộ dân nuôi 189 bè cá. Ngoài những hộ chuyên nghề nuôi cá, số lao động ở khu TĐC thường đi đánh bắt cá hoặc làm những nghề giản đơn khác như làm thuê, làm rẫy. Thống kê của Công an xã Phú Ngọc cho thấy, từ sau ngày 1-7-2007 (Luật Cư trú có hiệu lực) đến nay, đã có 99% hộ dân là Việt kiều được nhập khẩu chính thức. Một số ít trường hợp do làm ăn xa nên chưa có điều kiện về làm thủ tục cư trú. Tương tự, số hộ dân Việt kiều ở LCBLN - đoạn thuộc xã La Ngà quản lý - có 72 hộ và 359 nhân khẩu. Trong số này có 40 hộ nuôi 40 bè cá.

Một góc khu tái định cư của người dân ở làng cá bè La Ngà.

Hôm chúng tôi đến LCBLN, toàn bộ hộ dân Việt kiều ở La Ngà đều đã hoàn tất mọi thủ tục trong việc nhập cư lâu dài. Đề cập về những thuận lợi đối với Việt kiều sau khi được nhập hộ khẩu ở địa phương, Phó chủ tịch UBND xã La Ngà Lý Văn Ngọc nhấn mạnh: "Phải qua hơn 10 năm, quyền công dân của Việt kiều KPC mới được xác lập đầy đủ. Đây chính là những mặt thuận lợi để người dân có cơ hội vượt qua khó khăn, phát triển kinh tế. Chẳng hạn ngày trước, bà con rất khó vay vốn ngân hàng, rất khó đi xin việc làm (vì ngay cả xã cũng ngại khi xác nhận đối tượng Việt kiều cư trú ở địa phương). Nhưng nay thì khác, nhiều lao động đã đến làm việc tại những KCN trên địa bàn Đồng Nai và những vùng lân cận. Ngoài ra, số hộ này còn có thể vay vốn ngân hàng thông qua hình thức tín chấp từ các hội đoàn bằng các chương trình sản xuất, chăn nuôi...". Ông Ngọc còn cho biết, năm 2001, khu TĐC cho 73 hộ Việt kiều CPC được xây dựng tại tổ 5, ấp 5 với đầy đủ điện, nước, đường giao thông đã giúp cho những hộ dân nơi đây có điều kiện tạo dựng cuộc sống tại nơi ở mới. Ngoài ra, người lao động nghèo còn được học nghề đan lát và duy trì được việc làm này cho đến nay. Thực tế, từ đầu năm 2007, Công an tỉnh đã được Bộ Công an cho phép thực hiện cấp hộ khẩu cho dân Việt kiều CPC có thời gian lưu trú ở địa phương từ 5 năm trở lên. Điều này đã tạo rất nhiều thuận lợi cho công tác quản lý nhân khẩu trên địa bàn...

Rời khỏi vùng sông nước La Ngà, bức tranh nhiều màu sắc của một dòng sông hiền hòa có những bè cá độc đáo luôn thu hút người đi đường, chúng tôi không khỏi có những cảm nhận tốt đẹp về đời sống của cư dân LCBLN...

T.N