Ký sự đường xa
Trở lại vùng... " Chè Thái, gái Tuyên"

Các thiếu nữ Tuyên Quang.

Mới đầu Xuân đã thấy tôi hối hả thu xếp hành trang lên "Thủ đô gió ngàn, chiến khu Việt Bắc", mấy người bạn thân kêu lên: "Đúng là ông này đã bị "Chè Thái, gái Tuyên" mê hoặc rồi!". Thực ra, chiến khu Việt Bắc bao gồm đến 6 tỉnh hiện nay là: Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hà Giang. Trong đó trung tâm của thủ đô kháng chiến là Thái Nguyên nhưng mở rộng sang cả Tuyên Quang, hình thành một dãy an toàn khu (ATK) với thế: "Tiến khả dĩ công, thoái khả dĩ thủ". Không ngờ thủ đô của ATK Việt Bắc trong cuộc kháng chiến trường kỳ năm xưa bây giờ lại lừng danh cả nước với hai "thương hiệu" độc đáo: Trà ngon Thái Nguyên và gái đẹp Tuyên Quang!.

* Đậm đà chè Thái...

Bài thơ Việt Bắc mà Tố Hữu đã làm cách đây 53 năm có những câu mà nhiều người vẫn nhớ: "Mình đi có nhớ những nhà/ Hắt hiu lau xám, đậm đà lòng son", vậy mà đến Thái Nguyên lần này, không kể một thành phố khang trang hiện đại xứng đáng là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của cả vùng Việt Bắc nằm bên dòng sông Cầu xinh đẹp hay ra những cảnh quan thiên nhiên như hồ Núi Cốc, hang Phượng Hoàng, suối Mỏ Gà, thác Khuôn Tát... hoặc đến với những địa danh lịch sử như: đèo De, núi Hồng, Khau Tý, Tỉn Keo, Võ Nhai..., khó mà tìm thấy được màu xam xám của bông lau. Các sườn đồi chạy dọc theo dải Tam Đảo giờ đây được bao phủ bởi những vườn trà, cây ăn trái xanh ngát. Ở làng trà Tân Cương nổi tiếng nằm cách trung tâm TP. Thái Nguyên chừng 10km thì không biết cây lau đã vắng bóng tự bao giờ. Vùng trà Tân Cương đã hình thành hơn 80 năm nay. Giờ đây gần 2.000 hộ dân chuyên sống bằng nghề làm trà ở hai xã Tân Cương và Bình Minh vẫn giữ cách làm truyền thống là hái "1 tôm 2 lá" rồi hong héo, sao, vò, sấy khô... Những vườn trà nối tiếp liền kề với nhau được thâm canh kỹ đến mức không tìm thấy cọng cỏ chứ đừng nói gì đến... lau xám! Toàn tỉnh Thái Nguyên hiện giờ có đến 16.000 hecta trà, chỉ thua kém về mặt diện tích khoảng 5.000 hecta so với Bảo Lộc (tỉnh Lâm Đồng). Cũng nhờ trở lại Thái Nguyên lần này tôi mới biết là ngoài trà Tân Cương quá nổi tiếng, ở thủ đô gió ngàn này còn có một loại trà ngon không kém đó là trà Lá Bằng. Nhưng sản lượng của vùng trà Lá Bằng rất ít, chỉ đủ dùng tại chỗ và biếu tặng người thân, bạn bè vào những dịp lễ, Tết.

Đã từng ngẩn ngơ trước gian hàng trà Thái Nguyên ở lễ hội văn hóa trà Đà Lạt - Lâm Đồng với cảnh những cô gái Thái Nguyên duyên dáng trong chiếc yếm màu chàm giản dị pha trà Tân Cương thơm lừng mời khách trong không khí mát lạnh của cao nguyên Lâm Viên, lần này ngay tại trung tâm TP. Thái Nguyên, giữa những trận mưa Xuân lắc rắc, tôi lại đón nhận những tách trà Tân Cương ngát hương bên những "quán trà quê" được dựng lên bằng lá cọ, tranh tre. Trà Tân Cương uống ngay tại Thái Nguyên hình như là ngon hơn, đậm đà hơn! Ông Nguyễn Văn Hiệt, một dân làm trà chính gốc ở Tân Cương, nay đã 75 tuổi xác nhận với tôi là trà Tân Cương pha bằng nước ở Tân Cương mới thực sự ngon và bảo đảm uống vào thấy "Chát nơi đầu lưỡi nhưng ngọt nơi cuống họng". Ông Hiệt còn cho biết trà Thái Nguyên ngon phải bao gồm 3 yếu tố là: sắc, thanh, vị. Dân sống với nghề làm trà ở Tân Cương còn cho biết: Trà Tân Cương có xuất xứ từ Phú Thọ, được ông Đội Năm (một người đi lính thợ cho Pháp ở châu Âu) trở về quê bắt đầu trồng vào năm 1919. Sau đó ông Đội Năm mở ra xưởng chế biến trà và đóng gói trong bao giấy để bán ra thị trường. Gói trà Thái Nguyên ban đầu có dòng chữ: "Nước xanh cánh nhỏ chè Tân Cương hiệu con hạc" được bán và nổi danh khắp 3 kỳ. Sau đó, trà này còn được xuất sang Ấn Độ, châu Âu. Tại lễ hội văn hóa trà Thái Nguyên được tổ chức nhân Năm du lịch quốc gia Thái Nguyên 2007, giới thưởng ngoạn trà có dịp làm quen với những sản phẩm trà của Công ty TNHH Hoàng Bình như: Lan đình trà, tri âm trà, vu quy chè... đã nhiều lần được bình chọn hàng Việt Nam chất lượng cao, đoạt giải thưởng Sao Vàng đất Việt và đang là thương hiệu có uy tín ở thị trường nhiều nước: Mỹ, Nga, Séc, Hàn Quốc, SriLanca.... Hiện nay ở xã Tân Cương còn có một vườn trà cổ dành làm công quả cho cả làng trà, được bà con nơi đây gọi là "Vườn chè ông Đội" vẫn giữ gìn cách làm trà truyền thống.

*... Xinh xắn gái Tuyên

Điều khá bất ngờ là vào những ngày đầu xuân này tại các di tích lịch sử ở thủ đô gió ngàn như đèo De, đồi Khau Lý, lán Tỉn Keo... ở ATK Định Hóa (Thái Nguyên) hoặc Tân Trào (Tuyên Quang) là những nơi Bác Hồ, Bộ Chính trị TW Đảng, Thường trực Chính phủ  đặt bản doanh để lãnh đạo, chỉ đạo công cuộc kháng chiến, nườm nượp người chen nhau đến tham quan, thăm viếng. Tôi nói bất ngờ ở đây là không chỉ có những đoàn khách đến từ các nơi trong cả nước mà là đông đảo nam nữ thanh niên người Thái Nguyên, Tuyên Quang, kéo đến bằng xe gắn máy gửi chật kín các bãi giữ xe. Và đặc biệt hơn là những bà con các dân tộc bản địa sống lâu nay ở quanh ATK Định Hóa như: Tày, Nùng, Dao, Sán Chay, Sán Dìu, HMông, Ngái... với y phục rực rỡ sắc màu, dập dìu đi trẩy hội. Vừa rời khỏi đỉnh đèo De, nơi làm lễ dâng hương tưởng niệm Bác Hồ, đoàn cán bộ Hội Nhà báo phía Nam chúng tôi được cô giáo Tày Đào Thị Huyền của Trường THPT Định Hóa mời ghé vào khu hội trại tham dự lễ Lồng Tồng của trường để thưởng thức rượu ngô và nhắm những món ăn lạ như: thịt nướng, cơm lam, măng đắng, trám đen... với thái độ hết sức ân cần, niềm nở. Ông Hoàng Mai Hoa, Phó Chủ tịch thường trực của Hội Nhà báo Ninh Thuận lẫn ông Đinh Tiến Bình, ủy viên thường trực Hội Nhà báo tỉnh Bình Phước đều buộc miệng khen: "Cô giáo Tày của Thái Nguyên này duyên dáng và dễ thương đâu thua kém gì gái Tuyên Quang!"

Khi đến Tân Trào (tỉnh Tuyên Quang) và nhìn thấy từ lán Nà Lừa đến đình Hồng Thái, cây đa Tân Trào cũng dập dìu nam thanh nữ tú, trong đó có những cô gái Tuyên Quang duyên dáng, xinh tươi đang chăm chú quan sát, tìm hiểu về di tích lịch sử cách mạng, đoàn nhà báo chúng tôi không giấu được vẻ ngạc nhiên: Người đẹp Tuyên Quang đâu chỉ có ra Hà Nội hoặc vào TP. Hồ Chí Minh để làm người mẫu, diễn viên mà còn có rất nhiều người vẫn ở quê nhà và thích tìm hiểu, quan tâm đến cội nguồn lịch sử cách mạng.

Phạm Chí Hiếu, 23 tuổi, nhà ở tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, hiện đang là sinh viên khoa dầu khí ở Nga, tỏ ra rất thích được chụp hình chung với các cô gái Tuyên Quang, phấn chấn nói với tôi: "Chú ơi! Thế nào cháu cũng sẽ trở lại Tuyên Quang lần nữa!". Ước nguyện này sao mà giống tôi đến thế!

B.T (còn tiếp)