Tết trên làng bè cù lao Ba Xê

Gia đình ông Dần tổ chức ăn Tết cùng với anh em bạn làng bè.

Chiều 29 Tết, chúng tôi xuống thăm làng bè cù lao Ba Xê ở khu phố Thái Hòa (thuộc phường Long Bình Tân, TP. Biên Hòa). Nắng đã khuất sau ngọn dừa thì những chiếc ghe cào, ghe lưới từ hướng Nhà Bè, Nhơn Trạch mới lần lượt đổ về.

Làng bè hiện có 190 hộ dân, trong đó có 120 bè nuôi cá, số còn lại chỉ làm nghề chài lưới. Chi hội phó làng bè Nguyễn Văn Đại buồn buồn: "Dân ở đây nghèo và cơ cực lắm". Nói rồi ông đạp xuồng đưa chúng tôi đi thăm làng bè.

Hộ anh Trần Văn Vinh nhờ được nhà nước cho vay 10 triệu đồng nên cũng đóng được thêm bè để nuôi cá chép hơn hai năm nay. Chị Hòa, vợ anh than: "Hai vợ chồng ở trên sông nước đã 18 năm, toàn sống bằng nghề cào hến, đăng cá. Năm ngoái mới vay vốn nuôi cá và trúng được kha khá, còn năm nay lỗ nặng do thức ăn cho cá tăng cao mà giá cá thịt thì quá rẻ". Đến chiều 29 Tết mà trong căn nhà bè nhỏ khoảng 15m2 của vợ chồng anh Vinh không chuẩn bị gì ngoài 6 lạng thịt heo và một thùng nước ngọt mà theo lời chị Hòa là phải "bóp bụng" mua cho thằng con trai vì cháu đòi quá. Nói cho đúng ra, trong nhà còn có một ít bánh mứt do người bà con cho và một thùng mì ăn liền mà anh Vinh nói là: "Để thủ nếu không đủ tiền mua gạo thì ăn mì sống cầm chừng qua ba ngày Tết". Ở nhà bè anh Thuật, chị vợ vẫn ngồi chờ chồng đi đánh cá ở tận Nhơn Trạch chưa về. Chị giở hủ gạo cho chúng tôi xem, còn không quá một ký. Hai đứa con nhỏ của chị Tết này mỗi cháu chỉ được một bộ đồ mới. Chị nói, tất cả đều trông chờ vào bữa đánh cá cuối năm này (theo kinh nghiệm thường trúng lớn). Cuối cùng thì anh Thuật cũng về tới. Đem tôm, cá và cả rổ hến đi bán được tất cả 315 ngàn đồng. Sau khi trừ chi phí xăng, dầu, chị Thuật cầm 70 ngàn đồng lên chợ mua mấy thứ về để chuẩn bị đón giao thừa.

Ở làng bè chẳng mấy người mua hoa về chưng, trong nhà cũng ít thấy có dưa hấu, bánh chưng, bánh tét. Thỉnh thoảng mới gặp hộ bè có nhốt vài con vịt và có trữ thùng bia, nước ngọt trong nhà. Khó khăn là vậy, nhưng dân làng bè không thiếu cái tình. Chủ làng bè Cao Văn Dần cho biết, Tết năm nào cũng vậy, dân làng bè cũng tổ chức đua xuồng lá. Làng bè có 6 xuồng lá, đua là luôn về nhất. Thành nếp, đêm giao thừa nào cũng vậy, ở làng bè không ít hộ còn khó khăn thì các hộ khá giả hơn tổ chức tiệc tùng ăn nhậu mời anh em đến chung vui. Dù năm nay nuôi cá bị lỗ nhưng nhờ có mạnh vốn, vợ chồng ông Dần vẫn quyết định tổ chức đón giao thừa vui vẻ và mời anh em bạn làng bè đến nhậu.

Chỉ gần 200 hộ, nhưng có đến 45 phụ nữ bị góa chồng. Chồng của các bà, các chị đi đánh cá, cào hến, lặn xuống sông mò sắt đã có những người vĩnh viễn không trở về vì bị "vọp bẻ", bị trúng nước hoặc "nước nhập" bệnh hoạn liên miên, giảm tuổi thọ, dễ chết sớm.

Những người đàn ông trụ cột gia đình ra đi để lại cho các người vợ gánh nặng về con cái. Vì vậy, nhiều em mất cha hầu như đều bỏ học sớm. Nhưng không riêng gì những gia đình khó khăn, hầu hết dân làng bè đều không chịu học lên cao. Tính đến nay, cả làng bè chỉ có 4 em đang theo học đại học. Còn thì không ít em Hội Chữ thập đỏ phải vận động "dữ lắm" mới chịu ra học lớp tình thương.

Dân làng bè cứ canh cánh nỗi lo thỉnh thoảng nguồn nước thải độc hại của một số nhà máy, xí nghiệp ở thượng nguồn xả ra là cá nuôi lại chết hàng loạt mà không biết kêu ai, kiện ai. Làng bè còn đối mặt với bọn thủy tặc thường xuyên rải thuốc độc giết sạch cá tôm hoặc gỡ lưới bắt trộm cá nuôi. Và trước Tết này, dân làng bè lại nhận được tin có chủ trương sẽ di dời làng bè lên bờ, chỉ cho 35 bè được nuôi cá ở khu vực này thôi. Thống kê của ban khu phố Thái Hòa, thì trong số gần 200 bè ở đây chỉ có khoảng 40 hộ có điều kiện về đất đai, kinh tế để di dời lên bờ sinh sống, còn thì tất cả họ đều phải nương dựa vào nhà bè, vào sông nước kiếm sống qua ngày. Nếu di dời lên bờ thì họ sẽ ở đâu khi mà cù lao Ba Xê đã quy hoạch làm khu du lịch sinh thái, còn quỹ  đất của phường thì không còn. Phó chủ tịch UBND phường Long Bình Tân Trần Thị Bông, cho biết: "Chủ trương di dời dân lên bờ là đúng vì tình trạng ô nhiễm môi trường, ô nhiễm nguồn nước do dân sống trên làng bè gây ra rất nghiêm trọng. Nhưng chúng tôi cũng kiến nghị với cấp trên phải xem xét thấu lý đạt tình để làm sao dân lên bờ có chỗ ở và bà con còn được gắn bó với nghề nuôi, đánh bắt cá tôm".

Tết rồi cũng qua đi. Nhưng cuộc sống hàng ngày, những khó khăn phía trước mà người dân làng bè phải đối mặt thì vẫn chưa biết bao giờ mới kết thúc.

A.X