Những nội dung nổi bật của Bộ luật Hình sự năm 2015

Bộ luật Hình sự (BLHS) năm 2015 được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 12/2017/QH14 ngày 20-6-2017 có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2018. BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung được xây dựng trên cơ sở kế thừa và phát triển ở mức cao hơn những nguyên tắc, chế định pháp luật hình sự của nước ta từ năm 1945 đến nay.

Bộ luật Hình sự (BLHS) năm 2015 được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 12/2017/QH14 ngày 20-6-2017 có hiệu lực thi hành từ ngày 1-1-2018. BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung được xây dựng trên cơ sở kế thừa và phát triển ở mức cao hơn những nguyên tắc, chế định pháp luật hình sự của nước ta từ năm 1945 đến nay.

Giám đốc Sở Tư Pháp Viên Hồng Tiến (đứng) triển trai Bộ luật Hình sự năm 2015 (được sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2017) cho đội ngũ báo cáo viên cấp tỉnh. ảnh: Đ.PHÚ

Giám đốc Sở Tư pháp Viên Hồng Tiến đánh giá nhìn một cách tổng quát, BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung có nhiều nội dung đổi mới, bao quát cả phần những quy định chung lẫn phần các tội phạm cụ thể; trong đó có những nội dung mang tính đột phá trên tinh thần đổi mới tư duy, đổi mới nhận thức về chính sách hình sự, về vấn đề tội phạm và hình phạt.

* Thể chế hóa chủ trương cải cách tư pháp

Theo các chuyên gia pháp lý, BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung đã phản ánh được những yêu cầu, đòi hỏi bức xúc của thực tiễn, đáp ứng yêu cầu của giai đoạn phát triển mới của đất nước và cũng là mong đợi của đông đảo nhân dân. Bộ luật tiếp tục thể hiện tinh thần chủ động phòng ngừa và kiên quyết đấu tranh chống tội phạm, thông qua hình phạt để răn đe, giáo dục, phòng ngừa.

Luật sư Lưu Hồng Khanh (Hội Luật gia tỉnh) cho rằng, những quy định của BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung tiếp tục thể chế hóa chủ trương cải cách tư pháp của Đảng theo tinh thần đề cao hiệu quả phòng ngừa và tính hướng thiện trong việc xử lý người phạm tội; tôn trọng và bảo đảm thực thi các quyền con người, quyền công dân được ghi nhận trong Hiến pháp năm 2013.

Luật sư Khanh phân tích, BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung trước hết đã thể chế hóa chủ trương hạn chế áp dụng hình phạt tù, mở rộng áp dụng hình phạt ngoài tù theo hướng phạt tiền là hình phạt chính và được áp dụng đối với người phạm tội ít nghiêm trọng lẫn trường hợp phạm các tội nghiêm trọng. Riêng nhóm các tội xâm phạm trật tự quản lý kinh tế, môi trường thì phạt tiền là hình phạt chính có thể áp dụng đối với tội rất nghiêm trọng.

BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung tiếp tục thể chế hóa chủ trương hạn chế áp dụng hình phạt tử hình được khẳng định tại các nghị quyết của Đảng về cải cách tư pháp và bám sát các quy định của Hiến pháp năm 2013 về quyền sống của con người. Bổ sung thêm 2 trường hợp không thi hành án tử hình, gồm: người đủ 75 tuổi trở lên; người bị kết án tử hình về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ mà sau khi bị kết án đã chủ động nộp lại ít nhất 3/4 tài sản tham ô, nhận hối lộ và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn.

BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung còn có sự điều chỉnh mạnh mẽ trong chính sách hình sự đối với người chưa thành niên phạm tội, đặc biệt với các em từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi. Đồng thời, thu hẹp đáng kể phạm vi xử lý hình sự đối với người có hành vi chuẩn bị phạm tội; bổ sung chế định tha tù trước hạn có điều kiện với những quy định hết sức chặt chẽ nhằm tạo cơ hội cho những phạm nhân tích cực cải tạo tốt trong quá trình chấp hành án ở các cơ sở giam...

* Khắc phục những bất cập, hạn chế

Ông Viên Hồng Tiến nhấn mạnh, những quy định của BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung góp phần khắc phục những bất cập, hạn chế trong thực tiễn đấu tranh phòng, chống tội phạm; tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm có hiệu quả trong tình hình mới; góp phần tăng cường đấu tranh phòng, chống tham nhũng của BLHS năm 1999.

Để bảo đảm phù hợp và đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm trong điều kiện mới, BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung đã phi tội phạm hóa đối với 6 tội danh được quy định trong BLHS năm 1999, gồm: tảo hôn; kinh doanh trái phép; báo cáo sai trong quản lý kinh tế; vi phạm quy định về cấp văn bằng bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp; sử dụng trái phép quỹ dự trữ bổ sung vốn điều lệ của tổ chức tín dụng và không chấp hành các quyết định hành chính của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền về việc đưa vào cơ sở giáo dục, cơ sở chữa bệnh, quản chế hành chính.

Cùng với việc phi tội phạm hóa, BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung đã bổ sung 34 tội danh mới trong các lĩnh vực của đời sống xã hội, nhất là nhóm tội phạm trong lĩnh vực công nghệ thông tin và truyền thông đang có chiều hướng gia tăng.

BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung đã bổ sung 1 chương riêng (chương IV) với 7 điều quy định về các trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự, trong đó tiếp tục duy trì và cụ thể hóa 4 trường hợp như bộ luật hiện hành, gồm: sự kiện bất ngờ; phòng vệ chính đáng; tình thế cấp thiết và tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự.

Luật gia Nguyễn Đức, Chủ tịch Hội Luật gia tỉnh, cho biết BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung có những nội dung sửa đổi, bổ sung  góp phần tăng cường đấu tranh phòng, chống tham nhũng. Quy định này nhằm góp phần tăng cường đấu tranh phòng, chống tham nhũng, đồng thời thực thi Công ước về chống tham nhũng mà Việt Nam là thành viên.

Trên tinh thần đó, những quy định của BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung nhằm nội luật hóa các quy định có liên quan của điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên, góp phần tăng cường hợp tác quốc tế trong đấu tranh phòng, chống tội phạm thể hiện ở những nội dung, như: BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung đã sửa đổi, bổ sung quy định về chuẩn bị phạm tội; sửa đổi, bổ sung cơ bản cấu thành của tội mua bán người và tội mua bán người dưới 16 tuổi (các điều 150, 151) trên tinh thần nghị định thư về phòng, chống buôn bán người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em; bổ sung tội cưỡng bức lao động, tội bắt cóc con tin và tội cướp biển; sửa đổi, bổ sung tội bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật; sửa đổi, bổ sung tội dùng nhục hình và tội bức cung.

Đoàn Phú