Trong "vũng lầy" ma túy
Làm sao để cai nghiện hiệu quả?

Nhận ra tác hại của ma túy nên bên cạnh đấu tranh triệt phá các băng nhóm, tụ điểm mua bán, hút chích heroin, Ban chỉ đạo công tác phối hợp phòng, chống ma túy (BCĐPCMT) của tỉnh đã quyết liệt chỉ đạo các ban, ngành, đoàn thể và từng địa phương trong công tác cai nghiện, hỗ trợ người nghiện tái hòa nhập cộng đồng.

Nhận ra tác hại của ma túy nên bên cạnh đấu tranh triệt phá các băng nhóm, tụ điểm mua bán, hút chích heroin, Ban chỉ đạo công tác phối hợp phòng, chống ma túy (BCĐPCMT) của tỉnh đã quyết liệt chỉ đạo các ban, ngành, đoàn thể và từng địa phương trong công tác cai nghiện, hỗ trợ người nghiện tái hòa nhập cộng đồng. Nhiều mô hình cai nghiện đã được áp dụng nhưng công tác cai nghiện ma túy vẫn chưa đạt được kết quả như mong muốn...

* Nhiều mô hình cai nghiện nhưng hiệu quả chưa cao

Cuối năm 2000, thực hiện chỉ đạo của BCĐPCMT tỉnh về việc đẩy mạnh áp dụng các loại hình cai nghiện, phường Tân Vạn (TP.Biên Hòa) được chọn xây dựng thí điểm mô hình cai nghiện ma túy tại cộng đồng. Với sự hỗ trợ của lực lượng công an, Phòng Y tế TP.Biên Hòa..., UBND phường này đã tập trung tuyên truyền, vận động người dân kiên quyết phòng, chống ma túy. Công an phường còn lập danh sách người nghiện "đủ tiêu chuẩn" được tham gia cai nghiện tại cộng đồng để vận động gia đình đưa con em đến cai nghiện ngay tại Trạm y tế phường. Bằng phương pháp y học kết hợp với liệu pháp tâm lý, các y, bác sĩ vừa sử dụng thuốc giúp người nghiện cắt cơn vừa khuyên giải họ cố gắng vượt qua cơn ghiền để thoát khỏi ma túy, làm lại cuộc đời. Mô hình cai nghiện này còn được thực hiện thí điểm tại một số xã ở các huyện: Định Quán, Thống Nhất và TX.Long Khánh.

Học viên cai nghiện đang học nghề tại Trung tâm Xuân Phú. (Ảnh T.N)

Trên cơ sở đánh giá kết quả hoạt động bước đầu của mô hình thí điểm, trong 2 năm 2003 - 2004, mô hình cai nghiện ma túy tại gia đình và cộng đồng tiếp tục được triển khai tại phường Thống Nhất (TP.Biên Hòa) với sự chuẩn bị khá bài bản, công phu. Qua 2 đợt tổ chức cai nghiện cho 28 đối tượng trong phường thì có 22 trường hợp được đánh giá là không tái nghiện với thời gian trên 1 năm. Công tác giúp đỡ người nghiện sau cai hòa nhập cộng đồng được thực hiện song hành. Với người nghiện có hoàn cảnh khó khăn, phường này còn liên hệ với các doanh nghiệp đóng trên địa bàn để tìm giúp việc làm nhằm tạo cho họ có thu nhập ổn định; hỗ trợ vốn làm ăn (nuôi cá bè, mua bán nhỏ), giúp cho học nghề (sửa xe, thợ điện)...

Mô hình cai nghiện tại gia đình và cộng đồng ở phường Thống Nhất lúc bấy giờ được xem là khá thành công. UBND TP.Biên Hòa thời điểm đó đã có nhiều văn bản chỉ đạo nhân rộng mô hình này ra các phường, xã trên địa bàn. Nhưng trên thực tế, theo Phòng Nội vụ - lao động - thương binh và xã hội TP.Biên Hòa (cũ), mô hình ấy không thể triển khai nhân rộng được, vì: "Việc cai nghiện tại cộng đồng chưa có điểm tập trung, còn các trạm y tế phường, xã thì không đủ điều kiện, cán bộ y tế chưa được tập huấn công tác cai nghiện để theo dõi sát quá trình cai của đối tượng. Việc cai nghiện tại gia đình chưa được sự phối hợp chặt chẽ của người thân đối tượng để động viên, giúp đỡ họ về mặt tinh thần. Cán bộ chuyên trách phòng, chống tệ nạn xã hội ở phường, xã thay đổi liên tục nên trong công tác cai nghiện phục hồi còn lúng túng, chưa có kinh nghiệm trong phối hợp với các đoàn thể, gia đình của đối tượng. Do đó, việc thực hiện cai nghiện tại gia đình và cộng đồng chưa đạt hiệu quả".

Ngoài ra, các trung tâm cai nghiện dân lập được thành lập các ở huyện: Trảng Bom, Xuân Lộc và TX.Long Khánh - mô hình xã hội hóa cai nghiện ma túy - vào thời gian đầu được đánh giá là đã góp phần ngăn chặn hiểm họa ma túy hoành hành. Nhưng vì nhiều lý do khác nhau nên hiệu quả cai nghiện từ các trung tâm dân lập này chưa như mong đợi, một số trung tâm đã phải ngưng hoạt động hoặc đang phải tìm người để... sang nhượng lại.

* Giải pháp nào?

Thực tế việc cai nghiện ma túy tại gia đình, cộng đồng và ở các trung tâm cai nghiện dân lập chưa đạt hiệu quả như mong muốn là bởi những nơi này chỉ mới triển khai công đoạn cắt cơn, phục hồi thể lực cho người nghiện. Trong khi cai nghiện ma túy đòi hỏi cả một quá trình từ cắt cơn đến hòa nhập cộng đồng, ổn định cuộc sống. Nghĩa là, ngoài hỗ trợ của y học, thầy thuốc thì rất cần ý chí, sự quyết tâm của người nghiện và sự giúp đỡ, động viên của người thân, chính quyền, đoàn thể ở địa phương. Ngay cả các đối tượng được cai nghiện tại Trung tâm giáo dục lao động xã hội tỉnh (Trung tâm Xuân Phú) với quy trình bài bản, nghiêm ngặt từ cắt cơn, giáo dục, dạy nghề, lao động... trong 2 năm nhưng tỷ lệ tái nghiện vẫn còn rất cao. Một cán bộ tại Trung tâm Xuân Phú cho biết, số người tái nghiện sau khi rời trung tâm đến khoảng 60-70%. Trong đó, những đối tượng phải quay lại trung tâm 3-4 lần khá phổ biến. Do đó, sau khi tái hòa nhập, người được cai nghiện rất cần sự hỗ trợ của gia đình và xã hội.

Đến tháng 6-2009, số người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh là 1.341, trong khi số nghiện thời điểm cuối năm 2000 khoảng 1.400 người. Như vậy, gần 10 năm thực hiện công tác phòng, chống ma túy ở tỉnh chỉ mới đạt được mức kiềm chế sự gia tăng chứ chưa đạt được mục tiêu đẩy lùi số người nghiện, tiến tới làm trong sạch địa bàn. Trong khi đó, hiểm họa ma túy đã có mặt ở tất cả các huyện, thị xã và thành phố (với 124/171 xã, phường có người nghiện). Vì thế, việc tổ chức cai nghiện là một yêu cầu cấp thiết trong giai đoạn hiện nay.

Ông Nguyễn Như Hải, Chi cục trưởng Chi cục phòng chống tệ nạn xã hội tỉnh, cho rằng công tác cai nghiện phục hồi vẫn chưa đạt hiệu quả cao là do công tác tuyên truyền chưa đi vào chiều sâu, nhất là đối với nhóm đối tượng có nguy cơ cao; một số phụ huynh còn tỏ ra bất hợp tác, che giấu khi biết con mình bị nghiện... Công tác quản lý địa bàn của một số địa phương chưa chặt khiến người nghiện sau cai về nhà dễ bị tội phạm ma túy lôi kéo dẫn đến tái nghiện. Giải quyết việc làm, hỗ trợ vốn cho những người hoàn lương tái hòa nhập cộng đồng ở các xã, phường không nhiều nên chưa tạo được sức mạnh để hạn chế tình trạng tái nghiện của các đối tượng... Còn theo một cán bộ ở Trung tâm Xuân Phú thì: "Các biện pháp cắt cơn, điều trị ở trung tâm chỉ là bước đầu. Quan trọng là việc quản lý của gia đình và chính quyền địa phương để làm sao ngăn chặn từ đầu không cho ma túy có cơ hội tìm đến người nghiện thì mới mong họ cai nghiện thành công...". Trong khi đó, V.T.C., một học viên đang cai nghiện tại Trung tâm Xuân Phú thì nói: "Chúng tôi quá sợ và rất quyết tâm từ bỏ ma túy. Nhưng chúng tôi cũng rất cần lắm sự động viên, hỗ trợ từ người thân, bạn bè và chính quyền, đoàn thể ở địa phương trong việc tái hòa nhập, tạo công ăn việc làm ổn định khi trở về với cộng đồng".

Phạm Mai