Nhân ngày môi trường thế giới 5-6: Đừng để đất bị... ngộ độc!

Bón đất bằng phân ủ hoai không những tốt cho đất mà còn an toàn.

Hiện nay, trong sản xuất nông nghiệp, tồn tại một thực tế: dùng quá nhiều thuốc trừ sâu để diệt trừ dịch hại dẫn đến sâu bệnh kháng thuốc. Khi dịch hại kháng thuốc, người ta lại tăng liều, lại dẫn đến tình trạng kháng thuốc. Chỉ có đất là gánh chịu mọi sự lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật của con người.

Theo GS Lê Bích Thắng (Cục bảo vệ môi trường - Bộ TN-MT),  dưới áp lực của thuốc bảo vệ thực vật (BVTV), các hoạt động chức năng của hệ sinh thái tự nhiên đã bị thay đổi: đất sản xuất ngày càng nghèo kiệt dinh dưỡng, tình trạng lạm dụng phân đạm quá mức đã làm thay đổi thành phần lý tính đất, làm cho đất bị chặt cứng lại, như vậy làm giảm khả năng thấm nước cũng như giữ nước của đất đai, tất nhiên việc cày bừa trở nên khó khăn hơn. Đặc biệt là với lượng lớn chất hữu cơ, các loại sâu bệnh gây hại tăng tính kháng thuốc buộc nông dân phải tăng liều lượng thuốc sử dụng dẫn đến tình trạng con người vô tình trở thành "những con nghiện hóa chất" và đất đai là nơi thử nghiệm nhiều loại hóa chất mà tưởng là bảo vệ mùa màng. Theo thống kê của Viện bảo vệ thực vật Việt Nam, lượng thuốc trừ sâu ở Việt Nam đang mỗi ngày một tăng: từ 10.300 tấn lên 33.000 tấn vào đầu những năm 1990; đến năm 2003 tăng lên 45.000 tấn và năm 2005 đã là 50.000 tấn. Nhiều loại thuốc trừ sâu cực độc (bảng A) đã bị cấm sử dụng ở Việt Nam nhưng vẫn còn lưu thông trên thị trường và loại thuốc trừ sâu cực độc này vẫn được sử dụng; ước còn khoảng 15-20%/ tổng lượng thuốc BVTV đang được sử dụng. Sự lạm dụng hóa chất, thuốc BVTV và sử dụng những loại thuốc cực độc đã làm cho độ màu mỡ của đất đai sút giảm nhanh chóng. Nhiều vùng đất cạn kiệt chất dinh dưỡng và thành đất hoang hóa.

Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, trái đất phải mất 500 năm mới có thể hình thành được 2,5cm đất màu (là đất có thể dùng để trồng trọt). Nhưng dưới tác động của con người, trong đó có ảnh hưởng của hóa chất trong nông nghiệp, sự hình thành lớp đất màu mỡ này đang bị chậm đi. Trong khi đó quá trình suy thoái lớp đất màu mỡ này lại trở nên nhanh chóng hơn  qua hiện tượng đất chết, đất bạc màu, đất bị rửa trôi, hoang hóa. Trong tương lai, nếu con người không thay đổi hành vi ứng xử với đất đai, đến một lúc nào đó, chúng ta sẽ không thể phục hồi lớp đất màu đã mất, tất nhiên ta không còn đất để trồng trọt. Chưa kể tình trạng đất đai bị "đầu độc" bởi hóa chất sẽ làm giảm tính đa dạng sinh học và ảnh hưởng đến sự phát triển của các loài sinh vật có ích. Cho nên, ngoài chiến lược quản lý thuốc BVTV nói riêng và các loại hóa chất nói chung nhằm giảm thiểu việc sử dụng các chất độc hại vào phát triển nông nghiệp, thì các biện pháp sản xuất theo quy trình nông nghiệp sạch, nông nghiệp an toàn... là rất hiệu quả để bảo vệ sự màu mỡ của đất.

Trồng rau an toàn là một trong những biện pháp sản xuất nông nghiệp góp phần rất lớn vào việc bảo vệ đất đai.

Rõ ràng, khi đất nông nghiệp đang bị thu hẹp về diện tích, chất lượng đất ở nhiều nơi bị suy thoái do nhiều nguyên nhân khác nhau thì việc sản xuất theo phương pháp sạch, an toàn là một trong những tác động ít ảnh hưởng nhất đến sự hình thành và lưu giữ lớp đất màu - nguồn cung cấp sự sống cho thiên nhiên và con người.

 Phương Liễu