Nông dân ven hồ Trị An có còn được nuôi heo, thả cá?

Một hàng rào bờ bao hồ Trị An phải dỡ bỏ.

Tại cuộc họp Ban chỉ đạo xử lý những vi phạm trên lòng hồ Trị An mới đây, ý kiến của các ban, ngành chức năng đều đánh giá vấn đề khắc phục để khôi phục lại lòng hồ đã được các địa phương tiến hành nghiêm túc. Song, điều đáng lưu ý là, hiện có nhiều trường hợp không nằm trên vùng bán ngập (trên cost 62)  trước đây đào ao chỉ để trữ nước tưới tiêu hoặc để sản xuất theo mô hình vườn-ao-chuồng có hiệu quả, nay những hộ này rất hoang mang vì không biết có còn được chăn nuôi nữa không. Trước những khó khăn cần tháo gỡ cho người nông dân, Phó bí thư thường trực Tỉnh ủy Lê Hồng Phương cho rằng, đối với những trường hợp này phải được xem xét để giúp nông dân có cuộc sống ổn định...

* Trăn trở mô hình vườn- ao – chuồng

Chúng tôi đến xã La Ngà và xã Phú Ngọc (huyện Định Quán) vào một ngày giữa tháng 5 này. Nắng nóng kéo dài khiến mực nước ở sông La Ngà xuống rất thấp, dòng sông cạn kiệt. Ở hai bên cầu La Ngà, những chiếc bè cá dồn đống và nối nhau san sát, tạo thành những đường cong uốn lượn theo dòng sông, kéo dài xa tít tắp. Những cơn mưa đầu mùa khá lớn nhưng mới chỉ làm cho thời tiết dịu mát. Hầu hết các khu vực ven hồ đều trơ đất. Rất nhiều nơi, cây mắt mèo phát triển cao hơn đầu người. Tại một số bãi đất trống, trẻ em còn tổ chức đá banh hoặc chạy nhảy, đùa nghịch trên đó.

Tại vùng bán ngập lòng hồ Trị An, đoạn thuộc ấp 2, xã Phú Ngọc và ấp 3, xã La Ngà - nơi  mà trước đây một số cán bộ đã đầu tư đắp đập để chăn nuôi heo, thả cá, chúng tôi thấy nhiều đoạn bờ bao rộng từ 5 đến 10 mét đã được phá bỏ. Ông Trần Văn Phước, trưởng ban Tuyên giáo Huyện ủy Định Quán cho biết, thực hiện sự chỉ đạo của Tỉnh ủy (công văn 5236-CV/TU ngày 8-3-2005 ) và thông báo của UBND tỉnh (số 1304/TB.UBT ngày 9-3-2005 ), huyện Định Quán đã tiến hành phá đập bờ bao. Chỉ trong hai ngày thực hiện, tất cả những đoạn bờ bao thuộc sở hữu của 16 cán bộ nhà nước đều được giải tỏa. Tiếp đó, huyện đã mở rộng phạm vi tháo dỡ bờ bao trên những diện tích do người dân lấn chiếm. Lúc này mới phát sinh ra thêm 64 hộ không nằm trong danh sách phải buộc giải tỏa mà Thanh tra tỉnh đã lập (182/246 trường hợp hiện nay). Nguyên nhân dẫn đến chuyện "dôi" ra số trường hợp vi phạm lòng hồ Trị An là do các địa phương cứ thấy ao, hồ (dù chỉ rộng vài trăm m2) nhưng nằm gần hồ Trị An thì bị xem là vi phạm. Tuy nhiên, theo ông Phước, trong số này có khá nhiều trường hợp không nằm trên vùng bán ngập (trên cost 62); nhiều nông dân chỉ tận dụng các eo ngách nhỏ để dẫn nước vào ao trữ nước dùng trong mùa khô để tưới tiêu. Ông Phước trăn trở: "Dĩ nhiên, mọi trường hợp vi phạm ở dưới cost 62 phải giải tỏa để khắc phục hậu quả. Nhưng thực tế, rất nhiều hộ dân ven hồ Trị An thực hiện mô hình vườn-ao-chuồng trên cost 62 từ những năm 1990 đạt hiệu quả. Hồi đó, một vài trường hợp còn được xem là điển hình của việc làm kinh tế giỏi. Từ đó, cuộc sống của nông dân ven hồ Trị An dường như đã ổn định, nhiều gia đình vượt qua nghèo khó. Nay, hầu hết nông dân ở trên cao trình cost 62 rất hoang mang, lo lắng. Bởi một khi Nhà nước không cho nuôi heo, thả cá nữa thì chắc hẳn sẽ có nhiều người sẽ quay lại với nghèo khó, vì họ không biết làm nghề gì khác ngoài mô hình V.A.C.".

* Người nông dân được gì, mất gì?

Đề cập đến việc chăn nuôi heo gây ô nhiễm môi trường trên lòng hồ Trị An, bà Trương Thị Nguyệt, Bí thư Huyện ủy Định Quán cho biết, trên địa bàn hai xã Phú Ngọc và La Ngà, có 58 hộ tận dụng vùng ven hồ để chăn nuôi. Trong đó có 26 hộ quy mô vừa, 32 hộ quy mô nhỏ. Số hộ xây dựng chuồng trại thuộc vùng bán ngập có 10/58 hộ; 8 chuồng trại có một phần thuộc vùng bán ngập và 40 hộ xây dựng chuồng trại không thuộc vùng bán ngập. Thực hiện sự chỉ đạo của Tỉnh ủy và UBND tỉnh, huyện Định Quán đã ra quyết định xử phạt hành chánh, đồng thời yêu cầu chủ hộ tháo dỡ những chuồng trại vi phạm. Đối với những trường hợp không nằm trên vùng bán ngập thì các hộ chăn nuôi phải xây dựng hệ thống xử lý chất thải bằng túi khí gas. Nếu những hộ không chấp hành quyết định này, huyện sẽ cưỡng chế giải tỏa.

Nói về việc nuôi cá trên hồ Trị An, Phó chủ tịch UBND tỉnh Ao Văn Thinh khẳng định: Chưa có một văn bản nào cấm nông dân nuôi cá trên hồ Trị An. Cho đến bây giờ, việc nuôi cá bè trên hồ Trị An vẫn tiếp diễn. Điều này cho thấy, nếu áp dụng quy trình chăn nuôi hợp lý và không làm ảnh hưởng đến công trình thủy điện Trị An thì nông dân vẫn có thể tiếp tục tăng gia sản xuất trên những diện tích được phép. Song thời gian qua, hầu hết mọi trường hợp đều làm sai các quy định nên đã dẫn đến hậu quả như ngày hôm nay. Phó chủ tịch UBND tỉnh Ao Văn Thinh cho rằng, những trường hợp không thuộc vùng bán ngập, nếu nuôi cá theo kiểu công nghiệp thì khả năng gây ô nhiễm rất thấp. Dĩ nhiên, việc tận dụng nước hồ để nuôi cá phải được tính toán khoa học để không lưu giữ lớn nguồn nước, cũng như không gây hại cho tuốc-bin nhà máy thủy điện Trị An. Riêng về vấn đề nuôi heo ở trên mực cost 62, theo đồng chí Ao Văn Thinh, sẽ không ảnh hưởng gì trầm trọng nếu mọi trường hợp đều lắp đặt hệ thống bio gas phân hủy chất thải...

Mai này, người dân ngụ trên cao trình cost 62 có được tiếp tục nuôi heo, thả cá nữa không ? Câu hỏi này đang đè nặng trong tâm trí những nông dân ở vùng ven hồ Trị An mà chúng tôi đã gặp. Có người còn không ngần ngại thốt lên: "Chúng tôi đang đứng trước một hoàn cảnh hết sức ngặt nghèo. Đó là chưa kể tình huống phải đối mặt với nghèo khó nếu như Nhà nước không tạo điều kiện cho chúng tôi tăng gia sản xuất!".

Tạ Nguyên