Nâng cao kỹ năng hòa giải với người chưa thành niên vi phạm pháp luật

Hòa giải ở cơ sở được xem là một trong những phương thức giải quyết các vụ việc vi phạm pháp luật mang tính nhân văn và đặc biệt hiệu quả đối với người chưa thành niên (NCTN). Đây không chỉ là biện pháp giúp hóa giải mâu thuẫn, hạn chế xung đột trong cộng đồng mà còn góp phần quan trọng trong việc giáo dục, cảm hóa, giúp các em nhận thức được hành vi sai trái, tự chịu trách nhiệm về hậu quả do mình gây ra.

Các đại biểu thảo luận tại khóa tập huấn Hướng dẫn quy trình hòa giải ở cơ sở đối với người chưa thành niên vi phạm pháp luật. Ảnh: An Nhơn

Nhận thức rõ vai trò quan trọng của công tác này, thời gian qua, Bộ Tư pháp đã tổ chức nhiều khóa tập huấn chuyên sâu về “Hướng dẫn quy trình hòa giải ở cơ sở đối với NCTN vi phạm pháp luật”, nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng cần thiết cho đội ngũ tập huấn viên, hòa giải viên trên cả nước.

Nâng cao năng lực hòa giải viên

Khác với người trưởng thành, NCTN có đặc điểm tâm sinh lý chưa hoàn thiện, dễ bị tác động bởi môi trường sống, gia đình, bạn bè. Do đó, khi các em vi phạm pháp luật, việc xử lý cần đặt mục tiêu giáo dục, hỗ trợ lên hàng đầu. Hòa giải ở cơ sở được xem là “cánh cửa mềm” giúp các em quay trở lại con đường đúng đắn. Tuy nhiên, để hòa giải đạt hiệu quả, vai trò của hòa giải viên ở cơ sở là yếu tố then chốt. Hòa giải viên không chỉ am hiểu pháp luật mà còn phải có kỹ năng giao tiếp, tâm lý, biết lắng nghe, dẫn dắt và tạo được niềm tin với NCTN cũng như gia đình các em.

Mới đây, tại tỉnh Đồng Nai, Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và trợ giúp pháp lý (Bộ Tư pháp) phối hợp với Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) tổ chức khóa tập huấn cho đội ngũ tập huấn viên đến từ 8 tỉnh, thành phố gồm: Đồng Nai, Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Tháp, Vĩnh Long, Cần Thơ, Tây Ninh, Cà Mau và An Giang. Đây là những cán bộ nòng cốt, sau khi được trang bị kiến thức sẽ tiếp tục tập huấn lại cho đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở, góp phần lan tỏa và nâng cao hiệu quả công tác hòa giải tại địa phương.

Tại khóa tập huấn, các học viên được Tiến sĩ Nguyễn Phương Lan, giảng viên Trường đại học Luật Hà Nội, truyền đạt những nội dung cốt lõi về hòa giải ở cơ sở đối với NCTN vi phạm pháp luật. Trong đó, tập trung làm rõ các trường hợp vi phạm pháp luật có thể hòa giải tại cơ sở; sự cần thiết của hòa giải; mục tiêu, nguyên tắc áp dụng; các kỹ năng cơ bản mà hòa giải viên cần có cũng như quy trình, các bước tiến hành hòa giải.

Tiến sĩ Nguyễn Phương Lan chia sẻ: “Thời gian tập huấn chỉ diễn ra trong 2 ngày, nhưng nội dung được chọn lọc kỹ lưỡng, tập trung vào những vấn đề thiết thực, mới và sát với thực tiễn. Qua đó giúp các tập huấn viên, hòa giải viên dễ hiểu, dễ nhớ và có thể áp dụng vào công việc để mang lại hiệu quả thực chất”.

Một điểm nhấn của khóa tập huấn là việc áp dụng phương pháp đào tạo hiện đại, tăng cường sự tham gia của học viên. Thay vì cách truyền đạt một chiều, giảng viên tổ chức cho học viên thảo luận nhóm, trao đổi, phân tích tình huống thực tế, đặt ra các câu hỏi gợi mở để học viên cùng suy nghĩ, tìm giải pháp. Cách làm này giúp lớp học luôn sôi nổi, tạo hứng thú cho người học, đồng thời giúp học viên tiếp thu kiến thức sâu hơn, rèn luyện kỹ năng xử lý tình huống, là yếu tố đặc biệt quan trọng trong hòa giải các vụ việc liên quan đến NCTN.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Phương Lan, việc lấy người học làm trung tâm không chỉ giúp học viên mạnh dạn bày tỏ quan điểm, chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn mà còn góp phần hình thành tư duy linh hoạt, nhân văn khi xử lý các vụ việc cụ thể, hiệu quả.

Tham gia khóa tập huấn, bà Huỳnh Thị Phương Thịnh, Trưởng phòng Tuyên truyền pháp luật (Sở Tư pháp tỉnh Đồng Tháp) cho biết: “Tôi rất hứng thú với phương pháp giảng dạy tại lớp. Giảng viên không chỉ nói lý thuyết mà luôn tạo điều kiện để học viên thảo luận, nêu ý kiến cá nhân. Sau đó, giảng viên tổng hợp, kết luận và đưa ra giải pháp phù hợp, giúp chúng tôi nắm chắc kiến thức và kỹ năng để áp dụng hiệu quả tại địa phương”.

Phù hợp với chủ trương bảo vệ quyền trẻ em

Phát biểu tại khóa tập huấn, Phó Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và trợ giúp pháp lý Phan Hồng Nguyên nhấn mạnh: Việt Nam là quốc gia thứ 2 trên thế giới và là quốc gia đầu tiên ở châu Á tham gia Công ước của Liên hợp quốc về quyền trẻ em (ngày 20-2-1990). Điều đó thể hiện rõ quan điểm nhất quán của Đảng, Nhà nước trong việc bảo vệ, chăm lo và đảm bảo các quyền của trẻ em.

Theo quy định tại khoản 1, Điều 91, Bộ luật Hình sự năm 2015, đối với NCTN vi phạm pháp luật, Nhà nước ưu tiên áp dụng các biện pháp xử lý chuyển hướng, với mục tiêu giáo dục, giúp các em sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh, hạn chế tối đa các tác động tiêu cực đến tâm lý và tương lai. Việc áp dụng hòa giải ở cơ sở đối với NCTN vi phạm pháp luật mang lại nhiều lợi ích thiết thực như: tránh ảnh hưởng đến tâm sinh lý lứa tuổi, ảnh hưởng đến sự phát triển của NCTN; tránh sự kỳ thị, phân biệt khi bị kết tội và xử phạt; tạo cơ hội cho NCTN được giáo dục nhận thức đúng đắn về hành vi, cho cơ hội sửa sai…

Từ những cơ sở nêu trên cho thấy, công tác hòa giải cơ sở được xác định là giải pháp cốt lõi có hiệu quả cao để phòng ngừa vi phạm pháp luật và xây dựng xã hội thượng tôn pháp luật, hạn chế các biện pháp răn đe mạnh dễ gây ảnh hưởng đến tâm lý của NCTN. Tuy nhiên, ở Việt Nam hiện nay, hòa giải các vụ việc do NCTN vi phạm pháp luật gây ra chưa được tiến hành rộng rãi, hòa giải viên còn thiếu nhiều kiến thức, kỹ năng để hòa giải các vụ việc này.

Chương trình tập huấn rất thiết thực, đặc biệt hữu ích cho công tác trợ giúp pháp lý và bảo vệ quyền lợi cho NCTN. Bởi công tác trợ giúp pháp lý cho NCTN là đối tượng đặc thù, nếu vận dụng linh hoạt các kỹ năng hòa giải, không chỉ giúp NCTN mà còn hỗ trợ hiệu quả cho các cơ quan tiến hành tố tụng trong quá trình giải quyết vụ việc.

Phó Giám đốc Trung tâm Trợ giúp pháp lý nhà nước số 1 (Sở Tư pháp) Phan Thị Vân

Chính vì vậy, việc tổ chức các khóa tập huấn, bồi dưỡng cho đội ngũ hòa giải viên có kiến thức, kỹ năng và phương pháp hòa giải ở cơ sở đối với NCTN vi phạm pháp luật là cần thiết. Qua đó giúp nâng cao năng lực cho hòa giải viên nhằm tăng tỷ lệ hòa giải thành và góp phần nâng cao hiệu quả hòa giải ở cơ sở.

An Nhơn