Lừa đảo trên không gian mạng: Nhận diện 'bẫy' để phòng tránh

Lợi dụng không gian mạng (KGM) để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản vẫn chưa hết “nóng” khi các hoạt động giao dịch, mua sắm của người dân trên KGM đã và đang diễn ra ngày càng nhiều. Điều cần thiết lúc này là phải làm cho người dân nhận diện được thủ đoạn của tội phạm lừa đảo trên KGM để phòng tránh.

Các thủ đoạn lừa đảo trên không gian mạng được Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm công nghệ cao Công an tỉnh thiết kế thành các đồ họa để cảnh báo đến người dân. Ảnh: C.T.V

Liên tục trong thời gian qua, các cơ quan chức năng, nhất là lực lượng công an, đã đẩy mạnh và thay đổi hình thức tuyên tuyên truyền để nâng cao ý thức cảnh giác cho mỗi người dân, qua đó đã có những vụ lừa đảo được ngăn chặn kịp thời.

Những kẻ lừa đảo giấu mặt

Theo các cơ quan chức năng, so với tội phạm truyền thống, tội phạm lừa đảo trên KGM rất khó để nhận diện danh tính của đối tượng lừa đảo. Tất cả các thông tin, tài khoản, địa chỉ, kể cả tài khoản nhận tiền lừa đảo đều là giả mạo.

Để thực hiện hành vi lừa đảo, các đối tượng có sự chuẩn bị “công cụ, phương tiện” bằng việc lập các tài khoản ảo, đặt mua các tài khoản ngân hàng hoặc làm giả các loại giấy tờ, văn bản của các cơ quan chức năng... Bên cạnh đó, các nhóm đối tượng lừa đảo chuyên nghiệp còn chuẩn bị những kịch bản (có sự thay đổi liên tục) để nhằm đưa nạn nhân vào “bẫy” một cách hoàn hảo mà không bị phát hiện.

Theo cơ quan công an, thời gian qua, với sự chủ động trong các hoạt động tuyên truyền, cảnh báo thủ đoạn lừa đảo cho người dân nên đã có những vụ lừa đảo trực tuyến được phát hiện, ngăn chặn kịp thời, giữ lại tài sản cho người dân.

Cụ thể, vào ngày 10-4, tại phường Hóa An (thành phố Biên Hòa), sau khi nhận tin báo của anh Trịnh Văn Hiến (chủ Đại lý Bưu điện Tân Hóa 1, phường Hóa An), về vụ việc có dấu hiệu lừa đảo trên KGM, Công an phường Hóa An lập tức cử cán bộ công an phối hợp với người dân xác minh.

Theo xác minh của cơ quan công an, sáng 10-4, chị T.T.L. (ngụ phường Hóa An) nhận được cuộc gọi từ số điện thoại của một người phụ nữ thông báo con trai của chị là N.T.S. đang bỏ nhà đi. Sau đó, người phụ nữ này yêu cầu chị L. chuyển số tiền 70 triệu đồng vào tài khoản ngân hàng của một công ty thì sẽ gặp được con trai chị. Tin tưởng người phụ nữ báo tin, chị L. mang 70 triệu đồng đến đại lý bưu điện để nạp vào tài khoản theo yêu cầu của người này thì chủ đại lý bưu điện nghi ngờ đây là vụ việc có dấu hiệu lừa đảo nên giữ lại số tiền và trình báo cơ quan công an vào cuộc xác minh, hỗ trợ chị L. nhận diện tội phạm để không chuyển tiền theo yêu cầu của kẻ gian.

Cơ quan công an còn làm rõ một số vụ lừa đảo trực tuyến. Cụ thể, vào ngày 13-4, anh N.V.D. (ngụ thành phố Long Khánh) trình báo về việc có một đối tượng liên hệ với anh qua mạng xã hội để hỏi mua máy tính. Tuy nhiên, sau khi nhận hàng thì đối tượng này chặn liên lạc và xóa tài khoản mạng xã hội để chiếm đoạt số tiền 300 triệu đồng của anh D.

Theo xác minh của Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm công nghệ cao (PA05) Công an tỉnh, đối tượng lừa đảo đã lợi dụng KGM, sử dụng tài khoản, thông tin giả để lừa đảo chiếm đoạt tài sản của anh N.V.D. Sau một thời gian vào cuộc điều tra, lực lượng công an đã xác minh được đối tượng thực hiện vụ lừa đảo này là La Hữu Nghĩa (ngụ tỉnh Bình Thuận) và tiến hành bắt giữ.

Theo báo cáo của Bộ Công an, từ tháng 9-2024 đến tháng 4-2025, Bộ Công an đã tổ chức rà soát, phối hợp ngăn chặn hơn 17 ngàn trang mạng, tài khoản mạng xã hội liên quan đến hành vi vi phạm pháp luật. Lực lượng công an đã triệt phá các chuyên án tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản, các hoạt động kinh doanh trái phép trên KGM.

Số hóa thông tin tuyên truyền để kịp thời cảnh báo

Theo PA05 Công an tỉnh, thời gian gần đây, tại nhiều tỉnh, thành trên cả nước liên tiếp xảy ra các vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản lớn. Chiêu thức các đối tượng lừa đảo vẫn thường sử dụng là mạo danh các cơ quan chức năng, lợi dụng sự nhẹ dạ, cả tin và nắm vào điểm yếu tâm lý của bị hại để thao túng tâm lý, qua đó thực hiện lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Bên cạnh đó, một số đối tượng còn lợi dụng những sự kiện thời sự, những chính sách của Nhà nước để “đánh” vào tâm lý của người dân nhằm lừa đảo chiếm đoạt tài sản như: chọn thời điểm cơ quan công an giải thể công an cấp huyện để giả danh công an cấp xã lừa đảo; thời điểm học sinh sắp nghỉ hè thì giả danh các cơ sở giáo dục để lừa đảo bằng các chuyến trại hè, học kỳ quân đội; xây dựng các fanpage giả mạo để lừa bán vé máy bay, đặt phòng khách sạn vào các dịp lễ, hè...

Trưởng PA05 Công an tỉnh, thượng tá Trịnh Anh Dũng cho biết, để phòng ngừa, đấu tranh với loại tội phạm này, đơn vị đã tham mưu Ban giám đốc Công an tỉnh đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phương thức thủ đoạn cho người dân. Trong đó, đã xây dựng các kênh thông tin nhanh, thiết thực đến từng người dân như: thành lập 8 nhóm Zalo cộng đồng về phòng, chống tội phạm công nghệ cao cho người dân tham gia (mỗi nhóm đã có cả ngàn người dân tham gia).

Thông qua các hội nhóm này, hàng ngày, cán bộ, chiến sĩ PA05 cung cấp, cập nhật các thông tin mới nhất liên quan đến tội phạm lừa đảo trên KGM; các vụ việc được báo chí đưa tin, hình ảnh, clip của các đối tượng lừa đảo... để người dân kịp thời nắm bắt, cảnh giác. Việc cập nhật thông tin về thủ đoạn của các đối tượng lừa đảo trên các nhóm được triển khai đồng bộ, đồng loạt nên mỗi người dân chỉ cần tham gia một nhóm là có thể nắm bắt thông tin đầy đủ và chia sẻ thông tin cho người thân, bạn bè để cùng nâng cao cảnh giác trước các thủ đoạn của bọn tội phạm.

Ngoài ra, để công tác tuyên truyền đạt hiệu quả, thời gian qua, PA05 đã đẩy mạnh việc “số hóa” các nội dung tuyên truyền. Trên cơ sở các thông tin, thủ đoạn, giải pháp phòng ngừa đối với loại tội phạm này, đơn vị đã thiết kế các đồ họa thông tin (infograpic), kèm theo các hình ảnh trực quan để người dân dễ dàng nắm bắt thông tin.

Trần Danh