Phát triển cây xanh ở đô thị - nỗi lo còn đó...

Măng xanh trên đường vào KCN Amata.

Mảng xanh  đô thị - "lá phổi" xanh còn yếu và thiếu...

Theo đánh giá của Bộ Tài nguyên và môi trường, hiện nay việc trồng cây xanh ở đô thị ở nước ta còn rất ít và chưa đạt tiêu chuẩn về độ che phủ cũng như cân bằng hệ sinh thái. Tại các vùng đô thị hóa nhanh, bộ khung bảo vệ môi trường là những vành đai xanh không được quy hoạch và bảo vệ. Chỉ tiêu đất để trồng cây xanh trong các đô thị còn quá thấp, trung bình mới chỉ đạt 0,5m²/người. Ở hai thành phố lớn là Hà Nội và TP. HCM, cây xanh cũng đạt không quá 2m²/người, chỉ mới bằng 1/10 chỉ tiêu cây xanh của các thành phố hiện đại trên thế giới (khoảng 20m²- 25m²cây xanh/ người).

Trên địa bàn Đồng Nai, việc trồng cây xanh tại các đô thị mặc dù đã được quan tâm hơn nhưng độ che phủ đến nay vẫn còn ít. So với quy định ở những đô thị tập trung đông dân cư, cây xanh phải đạt khoảng 10m²/đầu người, trong khi đó tính bình quân trên địa bàn Biên Hòa  hiện nay tỷ lệ cây xanh mới chỉ đạt chưa đầy 1m² cây xanh/người.  Trong thời gian gần đây, việc chỉnh trang đô thị  bao gồm cả quy hoạch trồng cây xanh đã được chú ý đầu tư.  Nhưng do nhiều yếu tố khách quan như: quỹ đất hạn chế nên diện tích dành cho cây xanh chưa đạt theo tỷ lệ; quy hoạch đô thị lại thường xuyên thay đổi nên  quy hoạch cây xanh cũng bị thay đổi theo; việc lựa chọn cây xanh trồng trong đô thị còn theo cảm quan nên cây xanh trong đô thị  chưa đạt được độ che phủ cũng như chưa tạo được ấn tượng riêng cho cảnh quan môi trường... 

Khi nói đến cây xanh đô thị, nhiều người nghĩ trồng cây gì chẳng được, miễn là... cây xanh. Hoặc cũng có quan niệm cho rằng, trồng cây xanh bảo vệ môi trường đơn thuần là trồng cây để che nắng hoặc cho đẹp và chỗ nào trống thì trồng mà không biết rằng trồng cây xanh trong đô thị cũng cần phải có những quy định riêng và khi trồng phải có ý tưởng đặc trưng, tránh tình trạng trồng nhiều loại cây giống nhau, trên một con phố lại có nhiều loại cây cao thấp, tán chụm, tán xòe nhấp nhô, không tạo được nét đặc trưng cây xanh ấn tượng cho đô thị. Một vấn đề khác là việc chọn chủng loại cây xanh để trồng cũng rất cần phải quan tâm. Ở TP.Biên Hòa hiện nay, dọc theo các tuyến đường nội ô và các quốc lộ rất ít nơi có cây xanh, đặc biệt là thảm cỏ gần như không có. Có  tuyến đường nội ô như quốc lộ 1K, cây xanh đã được trồng khá đẹp, nhưng mới chỉ được trồng và chăm chút trên các dải phân cách đường. Ở vỉa hè một số tuyến đường khác như: đường 30-4, Cách mạng tháng Tám, Nguyễn Văn Trỗi, quốc lộ 15... cây xanh cũng được trồng nhưng thiếu sự chăm sóc nên sống èo uột, thậm chí bị một số người thiếu ý thức bẻ nhánh, cắt ngọn, cố ý làm chết cây vì nó đứng... "lù lù" trước sân nhà mình, sợ rễ cây ăn lan làm hư nền nhà. Ở một số con đường nội ô lại trồng những loại cây lá xuôi, thân thẳng đứng ít có tác dụng lọc khí, mà không trồng những loại cây có tán rộng, cây nhiều tầng, nhiều lá to... để giúp hấp thu khí thải, nhất là khí thải từ giao thông.

Trong khi đó, những mảng xanh tập trung như các công viên vui chơi, giải trí hầu như rất ít. Ở Biên Hòa hiện chỉ có vài điểm tập trung nhiều cây xanh để mọi người đến thư giãn như Quảng trường tỉnh, công viên Biên Hùng và công viên Chiến Thắng (Ngã tư Tam Hòa). Diện tích các công viên này cũng rất hạn hẹp và chưa thực sự trở thành "lá phổi lọc khí" đúng với chức năng của nó.  Riêng khu du lịch Bửu Long, khu văn miếu Trấn Biên... những điểm "ngao du sơn thủy" với hệ sinh thái cây xanh, hồ nước khá phong phú, đa dạng nhưng lại nằm ở ngoại ô thành phố nên ít người đến.

Khu công nghiệp xanh - sạch - đẹp chưa nhiều

Chăm sóc cây xanh trên đường QL1K

Cây xanh, không chỉ cần thiết cho môi trường đô thị mà còn đặc biệt quan trọng trong việc cân bằng hệ sinh thái trong các KCN lớn. Theo quy định Chính phủ, mỗi nhà máy trong KCN phải dành ít nhất 10-15% quỹ đất cho cây xanh, thảm cỏ để làm mát, chống bụi, hấp thu khí thải độc hại và làm nơi giải trí cho công nhân. Nhiều KCN như Amata, Biên Hòa 2, Lotecco, Nhơn Trạch 1 đã làm khá tốt việc quy hoạch những mảng xanh. Đặc biệt, KCN Amata và KCN Biên Hòa 2 được xem là những KCN xanh-sạch-đẹp. Hầu hết những công ty trong hai KCN này đều thực hiện đủ và vượt 15% diện tích đất trồng xây xanh, thảm cỏ. Một số công ty của Nhật, Pháp, Thụy Sỹ... còn dành ra 30-50%, thậm chí tới 70% quỹ đất để trồng cây xanh, thảm cỏ. Nhiều công ty như Công ty Kao VN (KCN Amata), Công ty Nestlé (KCN Biên Hòa 2)... còn làm hẳn một công viên rất đẹp với các loại cây xanh nhiều tầng, thảm cỏ và hoa để người lao động có thể thư giãn vào những lúc nghỉ giữa ca. Đường giao thông nội bộ của hai KCN này đều tạo được cảnh quan đẹp, mát mắt với những thảm cỏ xanh ngát chạy dài, những hàng cây thẳng tắp và nhiều bồn hoa được thiết kế đẹp. Ở KCN Amata, ngay từ khi mới thành lập đã đưa vào trồng trên 20.000 cây có tuổi thọ lâu năm như giá tỵ, phượng viết, sao, sọ khỉ, bằng lăng; diện tích này chiếm khoảng 20 hecta. Hiện nay, trong hệ thống các KCN, chỉ còn KCN Biên Hòa 1 thiếu trầm trọng cây xanh và cảnh quan môi trường ở đây còn rất... "xám". Do là một KCN cũ, diện tích đất của mỗi nhà máy không lớn và gần như được tận dụng toàn bộ cho sản xuất nên cây xanh chỉ được trồng dọc theo bờ tường xung quanh nhà máy hoặc một góc nhỏ trước văn phòng. Trong khi đó, KCN này hiện tồn tại nhiều nhà máy với công nghệ cũ nên mức độ gây ô nhiễm môi trường rất lớn, nhưng lại rất ít cây xanh để điều hòa và lọc không khí, nên môi trường ở đây bị ô nhiễm cao. Hiện KCN này đang được nâng cấp và cải tạo nhiều hạng mục, trong đó việc quy hoạch mảng xanh đang được đặc biệt quan tâm.

Cây xanh không chỉ có tác dụng điều hòa không khí, cân bằng sinh thái và hấp thu các khí độc hại do con người thải ra mà còn là một trong những yếu tố tạo nên cảnh quan môi trường sạch, đẹp. Nhưng "lá phổi" này có xanh, có lành lặn và mạnh khỏe hay không còn tùy thuộc vào  ý thức trách nhiệm của các ngành chức năng, các nhà làm quy hoạch, đồng thời phục thuộc vào văn hóa ứng xử của mỗi người  dân đối với "lá phổi" xanh của chính mình...

Phương Liễu