Cẩn trọng khi sử dụng hóa đơn trong giao dịch, mua bán

Thời gian qua, thực trạng người nộp thuế (NNT) sử dụng hóa đơn (HĐ), chứng từ khống (không có giao dịch thực tế vẫn xuất HĐ); không ghi đầy đủ các nội dung, có sự tẩy xóa, sửa chữa hoặc dùng HĐ để hợp thức hóa hàng hóa, dịch vụ mua vào hoặc bán ra… khá phổ biến.

Công ty LiOA, một trong những doanh nghiệp đang bị điều tra về hoàn thuế. Ảnh: N.Liên

Đây là những hành vi sử dụng HĐ không hợp pháp. Trong số những trường hợp vi phạm nêu trên, nhiều NNT cố tình để trục lợi, nhưng cũng có trường hợp vi phạm do thiếu kiến thức về những quy định của pháp luật trong sử dụng HĐ khi thực hiện giao dịch, mua bán…

* Cần biết rõ đơn vị xuất HĐ

Thực tế, việc sử dụng HĐ mà không quan tâm nhiều đến nội dung thông tin, nơi xuất HĐ lâu nay khá phổ biến, nhất là trường hợp những doanh nghiệp (DN) nhỏ, cá nhân kinh doanh… Khi tiếp cận với những trường hợp này, phần lớn NNT đều có quan niệm chỉ cần HĐ có con dấu hợp pháp là đủ, dù HĐ đó được xuất từ một đơn vị không liên quan đến đơn vị có giao dịch thực tế.

Bà Trần Thị Thu, chủ một DN hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ tại TP.Biên Hòa cho biết, năm 2022, công ty của bà từng phải nộp số tiền phạt gần 20 triệu đồng khi cơ quan thuế kiểm tra và phát hiện công ty sử dụng HĐ đầu vào của một đơn vị xuất HĐ không hoạt động tại địa chỉ đăng ký. Do đó, công ty của bà đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi sử dụng HĐ không hợp pháp.

Theo bà Thu, khi nhận HĐ sau khi thanh lý các hợp đồng, bà chỉ chú ý đến giá trị giao dịch, HĐ có dấu đỏ và chữ ký sống mà không quan tâm nhiều đến đơn vị xuất HĐ. Bởi, trong nhiều năm kinh doanh, bà chưa từng bị vi phạm về HĐ. Hơn nữa, các đối tác cũng đã làm việc với nhau lâu năm nên bà không nghĩ tới những rủi ro khi sử dụng HĐ.

Bà Thu chia sẻ: “Thực tế lâu nay, phần lớn những DN nhỏ hoạt động trong lĩnh vực dịch vụ như chúng tôi rất ít quan tâm đến “xuất xứ” của HĐ, cũng không có khả năng phân biệt HĐ đó có rủi ro hay không. Đây là bài học để tôi hiểu hơn về những quy định và cẩn trọng hơn khi nhận HĐ từ các đối tác”.

Bên cạnh những vi phạm do thiếu kiến thức về HĐ, gần đây những vụ việc vi phạm nghiêm trọng trong sử dụng HĐ, nhất là những DN lớn, đã gây ra những thất thoát cho ngân sách nhà nước.

Điển hình mới đây nhất là trường hợp Công ty TNHH MTV Thiết bị điện LiOA Đồng Nai ở Khu công nghiệp Biên Hòa 2 (TP.Biên Hòa) có dấu hiệu sử dụng HĐ không hợp pháp. Nguyên nhân là do LiOA Đồng Nai đã sử dụng HĐ đầu vào của các DN đa số đều đã ngưng kinh doanh, không nộp thuế. Giải thích về những trường hợp này, LiOA Đồng Nai cho rằng công ty không phân biệt được DN nào có dấu hiệu rủi ro.

* Hiểu quy định để không vi phạm

Cục Thuế Đồng Nai cho biết, các DN trong nước cũng như DN nước ngoài đều phải thực hiện đúng các quy trình về cập nhật thông tin nguồn gốc, xuất xứ của hàng hóa trong quá trình sản xuất. Đối với một số thị trường, quy định về truy xuất nguồn gốc nguyên liệu, hàng hóa là những tiêu chí bắt buộc. Lâu nay, phần lớn các DN đáp ứng tốt các quy định của pháp luật Việt Nam cũng như quốc tế nên việc kê khai thuế, sử dụng HĐ đầu vào đúng pháp luật. Tuy nhiên, vẫn còn những trường hợp DN vi phạm; trong đó có những vụ vi phạm lớn, nhằm trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế, thậm chí làm tổn thất đến ngân sách nhà nước từ hành vi gian lận, trục lợi hoàn thuế.

Trở lại vấn đề sử dụng HĐ có dấu hiệu không hợp pháp của LiOA Đồng Nai, Phó cục trưởng Cục Thuế Đồng Nai Đậu Đức Anh cho biết, cơ quan thuế đã chuyển hồ sơ hoàn thuế của LiOA Đồng Nai qua cơ quan công an điều tra làm rõ nội dung liên quan đến hoàn thuế. Theo kết quả xác minh ban đầu, từ tháng 1-2019 đến tháng 3-2023, LiOA Đồng Nai có dấu hiệu sử dụng HĐ giá trị gia tăng đầu vào không hợp pháp của 66 DN với trị giá gần 5,9 ngàn tỷ đồng, thuế giá trị gia tăng gần 588 tỷ đồng. Do đó, số tiền hoàn thuế của LiOA từ tháng 2-2023 đến tháng 5-2023, sau khi có kết luận của cơ quan điều tra, nếu công ty đủ điều kiện thì Cục Thuế Đồng Nai sẽ tiếp tục xử lý hoàn thuế phần còn lại.

Tùy vào mức độ trốn thuế của DN hoặc DN đã từng bị xử phạt vi phạm hành chính trước đó mà hành vi sử dụng HĐ không hợp pháp nhằm trốn thuế được pháp luật hình sự quy định cụ thể. Đối với cá nhân, DN nếu vi phạm về việc sử dụng HĐ dẫn đến hành vi trốn thuế sẽ bị phạt tiền từ 100 triệu đồng đến 4,5 tỷ đồng, phạt tù từ 3 tháng đến 7 năm. Ngoài ra, còn có thể bị cấm hành nghề, tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản. Đối với pháp nhân vi phạm bị phạt từ 300 triệu đồng đến 10 tỷ đồng có thể bị đình chỉ hoạt động từ 6 tháng đến 3 năm, hoặc bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn. Hình phạt bổ sung được áp dụng: cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 1-3 năm.

Ngọc Liên