Doanh nghiệp chờ vốn, nông dân chờ giá

Không khí mùa thu hoạch điều ở Bình Phước năm nay buồn tẻ so với các vụ trước dù hiện nay đang là lúc điều chín rộ. Giá điều thô chỉ còn 18 - 20 ngàn đồng/ký - giảm 50% so với giá điều năm trước. Dù giá xuống như vậy nhưng thương lái chẳng thu mua.

Nghịch lý thiếu vốn đã làm người nông dân sản xuất điều phải đưa sản phẩm thu hoạch vào kho, dù chưa trang trải hết nợ nần. Còn nhà máy chế biến điều thì đóng cửa hoặc giảm công suất vì không có nguyên liệu.

* Không thiên thời, chẳng địa lợi

Thời tiết năm qua diễn biến thất thường. Đến đầu năm nay, khi điều vào giai đoạn kết trái, mưa, sương muối, nắng nóng kéo dài đã làm hầu hết diện tích điều bị đen bông, thối quả. Sâu bệnh hoành hành trên nhiều diện tích khiến sản lượng điều ở Bình Phước nói riêng và cả miền Đông Nam bộ nói chung, vụ này bị sụt giảm.

Thiếu vốn thu mua nguyên liệu, nhiều nhà máy chế biến điều đang hoạt động cầm chừng. Trong ảnh: Chế biến điều tại Công ty Lan Đoàn (huyện Phước Long, Bình Phước)

Quy luật nhiều năm trước là “mất mùa thì được giá” nhưng năm nay, mất mùa lại mất giá: giá điều liên tục giảm.

Cùng kỳ này năm ngoái, giá điều thô 40 ngàn đồng/kg, có lúc lên đến 44 ngàn đồng/kg. Năm nay, giá điều thô đạt “đỉnh” là 24 ngàn đồng/kg, rồi liên tục giảm xuống mức 18 ngàn đồng/kg.

Giá điều giảm mạnh do tác động bởi giá nhân điều trên thị trường thế giới, đặc biệt là các thị trường tiêu thụ nhân điều lớn của Việt Nam như Mỹ và EU. Ông Nguyễn Đức Thanh, Phó chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam (Vianacas) cho biết: Cũng có lý do giá điều hiện nay xuống thấp là do một số doanh nghiệp chế biến điều ở Bình Phước nhập điều thô từ các nước châu Phi, Ấn Độ... với giá rẻ hơn trong nước. Mặt khác, dù giá đang ở mức thấp, song các nhà đầu tư vẫn chưa quyết định mua vào.

Với giá thu mua hiện nay thì theo tính toán, tại các tỉnh Tây Nguyên, Đông Nam bộ giá trị kinh tế do trồng điều mang lại chỉ bằng 1/5 so với trồng cà phê, và xấp xỉ bằng 1/8 so với trồng cao su và hồ tiêu. Ông Bùi Văn Thạch, Phó chủ tịch UBND tỉnh Bình Phước, thừa nhận rằng, nông dân trong tỉnh hiện tại không còn mặn mà với cây điều, nhiều hộ đã chặt bỏ để thay thế bằng các cây trồng có hiệu quả kinh tế cao hơn.

* Cám treo heo nhịn đói

Năng suất ổn định, giá đang ở mức thấp, lẽ ra là điều kiện hết sức thuận lợi cho các doanh nghiệp chế biến điều xuất khẩu đẩy mạnh thu mua nguyên liệu tạm trữ. Song nghịch lý là các doanh nghiệp ở Bình Phước vẫn không có nguyên liệu để sản xuất. Thiết bị máy móc, các dây chuyền sản xuất nhiều nơi phải để mốc meo, mạng nhện chăng đầy. Đến thời điểm cuối tháng 3 vừa rồi, công ty TNHH Việt Sơn, một doanh nghiệp chế biến điều hàng đầu của Bình Phước, chỉ mới thu mua được 300 tấn điều thô, bằng 30% so với mùa vụ năm 2011. Một doanh nghiệp luôn có 3 ngàn lao động, nay chỉ còn trên dưới 50 lao động. Ông Hoàng Mạnh Bình-Giám đốc công ty này cho biết: “Việt Sơn lâm vào tình trạng giữa chừng bị ngân hàng thu hồi lại toàn bộ tiền vốn, chúng tôi phải tự xoay xở, vay mượn… với lãi suất rất cao”.

Theo Hội Điều Bình Phước, mặc dù năm nay điều gặp thời tiết không thuận lợi, năng suất giảm nhưng sản lượng vẫn đạt trên 150 ngàn tấn. Với giá thu mua như hiện nay, gần 300 doanh nghiệp chế biến điều trên địa bàn Bình Phước cần 2.500 tỷ đồng để đảm bảo nguyên liệu sản xuất cho vụ này. Tuy nhiên, các doanh nghiệp đều gặp khó khăn trong việc tiếp cận các nguồn vốn vay từ các ngân hàng. Mục tiêu tạm trữ khoảng 130 ngàn tấn năm nay của các doanh nghiệp là hết sức nan giải.

Ông Nguyễn Văn Thỏa - Chủ tịch Hội Điều Bình Phước, nói thêm: “Những khó khăn đối với các doanh nghiệp chế biến điều sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất công nghiệp địa phương nói chung. Không giải quyết khó khăn này thì ngành điều Bình Phước, nơi được xem là thủ phủ cây điều cả nước sẽ bị đình trệ trong khâu chế biến, và điều đó cũng ảnh hưởng đến tình hình sản xuất, kinh doanh của ngành điều cả nước”.

Những nghịch lý đang diễn ra trong mùa điều năm nay tác động đến các doanh nghiệp chế biến, người công nhân ngành điều. Doanh nghiệp chờ vốn và nông dân chờ giá. Nhưng chờ đến bao giờ vẫn chưa biết được!

Minh Trần