Tội phạm mạng “biến hóa”   khôn lường

Lợi dụng sự phát triển “bùng nổ” của các nền tảng mạng xã hội như: Zalo, Facebook..., các đối tượng lừa đảo đã dùng nhiều thủ đoạn ngày càng tinh vi để dẫn dụ người dân “sập bẫy”. Sự biến hóa khôn lường của tội phạm mạng đang là mối nguy mà mỗi người dân cần nắm bắt để phòng ngừa.

Nạn nhân trong các vụ lừa đảo trình báo cơ quan công an.

Liên tục cập nhật chiêu thức lừa đảo

Theo Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm công nghệ cao (PA05) Công an tỉnh, trong những năm qua, lừa đảo trực tuyến đã và đang trở thành vấn nạn trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam.

Các đối tượng lợi dụng bối cảnh bùng nổ công nghệ thông tin để thực hiện nhiều vụ lừa đảo trực tuyến, chiếm đoạt tài sản có giá trị cao, gây bức xúc trong dư luận và quần chúng nhân dân, ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự an toàn xã hội. Nạn lừa đảo xảy ra ở hầu hết các địa phương trên cả nước (trong đó có Đồng Nai), chiếm tỷ lệ cao trong cơ cấu tội phạm hình sự, đa dạng về hình thức, phạm vi hoạt động xuyên quốc gia.

Các đối tượng liên tục thay đổi phương thức, sử dụng nhiều thủ đoạn phạm tội mới; hoạt động tinh vi, chuyên nghiệp hơn. Đặc biệt, các đối tượng thường lợi dụng các thời điểm mang tính thời sự như: làm thẻ căn cước, thay đổi địa giới hành chính cấp tỉnh, xã, triển khai cài đặt VNeID... để tung ra các chiêu lừa đảo người dân.

Theo PA05 Công an tỉnh, sự chủ quan trong sử dụng thiết bị công nghệ, truy cập mạng xã hội, cài đặt ứng dụng không rõ nguồn gốc… cũng là kẽ hở để tội phạm tấn công, đánh cắp dữ liệu cá nhân, mã OTP, chiếm đoạt tài khoản và thực hiện các giao dịch trái phép. Nhiều trường hợp dù bị lừa nhiều lần vẫn không trình báo cơ quan công an vì ngại, xấu hổ, khiến việc thu thập chứng cứ và mở rộng điều tra gặp khó khăn.

Như mới đây, Trung tâm Dữ liệu quốc gia về dân cư (Bộ Công an) cảnh báo về thủ đoạn lợi dụng việc cập nhật thông tin cư trú trên ứng dụng VNeID để lừa đảo. Theo đó, các đối tượng lừa đảo sẽ lợi dụng việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã để gọi điện, nhắn tin cho người dân thông qua các nền tảng mạng xã hội như: Zalo, Facebook, Telegram, rồi giả cán bộ công an hoặc cán bộ địa phương yêu cầu cập nhật thông tin. Khi người dân tin tưởng, các đối tượng này sẵn sàng “hỗ trợ” bằng việc cung cấp các đường link, hướng dẫn tải các app, ứng dụng để thực hiện các thủ tục nói trên. Đây chính là cách mà các đối tượng đưa các mã độc thông qua các đường link giả mạo nhằm khống chế, kiểm soát điện thoại, chiếm đoạt tài khoản của người dùng để chiếm đoạt tài sản trong các tài khoản ngân hàng,
ví điện tử...

Cũng lợi dụng việc sáp nhập, điều chỉnh địa giới hành chính giữa cấp tỉnh, cấp xã, các đối tượng lừa đảo đã tung ra chiêu thức giả danh nhân viên điện lực để lừa đảo. Công ty Điện lực Đồng Nai vừa cảnh báo thủ đoạn này đến người dân. Theo đó, các đối tượng giả danh nhân viên Công ty Điện lực Đồng Nai, gọi điện đến khách hàng thông báo về việc điện lực sáp nhập các đơn vị và yêu cầu khách hàng truy cập vào đường link do đối tượng cung cấp để cập nhật thông tin thanh toán tiền điện theo địa chỉ mới. Không những thế, các đối tượng này còn gọi điện thông qua ứng dụng video call để hướng dẫn các nạn nhân nhưng thực chất là để lấy cắp thông tin, chiếm đoạt tài khoản của khách hàng.

Trước những thông tin này, Công ty Điện lực Đồng Nai khẳng định không yêu cầu khách hàng truy cập đường link lạ. Người dân phải thực sự cảnh giác trước các chiêu thức này.

Bài cũ nhưng vẫn có nạn nhân mới

Bên cạnh những thủ đoạn mới, tinh vi, các đối tượng vẫn duy trì các chiêu thức cũ như: lừa đảo đầu tư chứng khoán, mời chào các chương trình, khóa học trải nghiệm dịp hè; lừa người dân có liên quan đến các đường dây tội phạm, lừa đảo hình thức mua bán hàng, dịch vụ vé máy bay, du lịch giá rẻ... Theo đó, các đối tượng đăng bài quảng cáo hàng hóa, dịch vụ giá rẻ so với thị trường. Khi người dân liên hệ mua, các đối tượng tạo vỏ bọc uy tín và yêu cầu người dân chuyển tiền cọc hoặc trả tiền trước, sau đó chiếm đoạt tiền.

Những cảnh báo về các thủ đoạn lừa đảo được cơ quan công an thông tin đến người dân. Ảnh: C.T.V

Một trong những chiêu thức gần đây các đối tượng thực hiện là đăng bài viết quảng cáo dịch vụ làm thị thực (visa) du lịch nước ngoài, cam kết tỷ lệ thành công cao, hoàn trả 100% số tiền nếu không xin được visa. Sau khi nạn nhân chuyển khoản đặt cọc hoặc thanh toán trước chi phí, các đối tượng yêu cầu nạn nhân tự khai thông tin tờ khai, hoàn thiện hồ sơ..., sau đó lấy nhiều lý do khác nhau để không trả lại tiền.

Ngoài ra, các đối tượng lừa đảo giả mạo website/fanpage của công ty du lịch uy tín, làm giả ảnh chụp biên lai, hóa đơn thanh toán và đề nghị nạn nhân chuyển khoản thanh toán chi phí tour du lịch. Sau khi khách hàng chuyển tiền thanh toán dịch vụ du lịch, các đối tượng sẽ chiếm đoạt tiền và chặn liên lạc.

Đặc biệt, thời gian gần đây, chiêu thức tạo tình huống bắt cóc giả để lừa đảo đã khiến không ít người phải sập bẫy. Như vào đầu tháng 6-2025, Phòng Cảnh sát hình sự Công an tỉnh kịp thời ngăn chặn một vụ lừa bắt cóc, tống tiền trên mạng xã hội.

Cụ thể, ngày 2-6, chị N.A.M. (22 tuổi, ngụ phường Biên Hòa) nhận được cuộc gọi từ người lạ yêu cầu kết bạn Zalo. Đối tượng gọi điện thông báo cho chị M. về việc chị này có liên quan đến đường dây tội phạm ma túy và yêu cầu chị chuyển số tiền 725 triệu đồng vào tài khoản để phục vụ công tác điều tra. Vì lo sợ, chị M. đã chuyển số tiền trên cho đối tượng lạ. Chưa dừng lại, các đối tượng sau đó yêu cầu chị tiếp tục chuyển số tiền 300 triệu đồng. Tuy nhiên, chị M. chỉ chuyển được thêm 87 triệu đồng.

Sau vài ngày, các đối tượng gọi điện yêu cầu chị M. lên khu vực Thành phố Hồ Chí Minh để nhận lại số tiền; đồng thời, yêu cầu chị cung cấp thông tin các tài khoản mạng xã hội (Zalo, Facebook). Các đối tượng yêu cầu chị thuê một khách sạn để chờ và tắt hết các kênh liên lạc (điện thoại, Zalo..). Sau đó, các đối tượng bắt đầu liên hệ với bà V., mẹ của chị M., thông báo chị bị bắt cóc và phải chuyển cho chúng 300 triệu đồng, nếu không sẽ bán chị M. ra nước ngoài. Bà V. đã thông báo cho cơ quan công an nhanh chóng điều tra và xác định tất cả các thông tin trên chỉ là màn kịch của các đối tượng lừa đảo.

Theo đánh giá của PA05 Công an tỉnh, công tác phát hiện, ngăn chặn tội phạm mạng và tội phạm công nghệ cao đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức. Đây là loại tội phạm có tính chất phi truyền thống, hoạt động ẩn danh, xuyên biên giới và không bị giới hạn bởi không gian, thời gian. Các đối tượng thường sử dụng công nghệ hiện đại, kỹ thuật mã hóa tinh vi, ẩn danh trên môi trường mạng khiến việc truy vết, xác minh danh tính gặp nhiều trở ngại. Nhiều vụ việc khi phát hiện ra thì hậu quả đã nghiêm trọng, tài sản bị chiếm đoạt đã tẩu tán, việc khắc phục thiệt hại và thu hồi tài sản trở nên vô cùng khó khăn.

Một trong những khó khăn lớn trong công tác phòng, chống tội phạm mạng, tội phạm công nghệ cao hiện nay còn đến từ chính sự nhẹ dạ, cả tin, lòng tham và thiếu hiểu biết của một bộ phận người dân. Nhiều đối tượng tội phạm đánh vào tâm lý hám lợi, thiếu kiến thức pháp luật, thiếu kỹ năng sử dụng công nghệ an toàn của người dân để thực hiện hành vi lừa đảo tinh vi như: giả mạo cơ quan chức năng, tạo website ngân hàng giả, ứng dụng đầu tư tài chính, sàn giao dịch tiền ảo, cho vay online... Dù đã có nhiều cảnh báo, song không ít người vẫn dễ dàng cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng hoặc chuyển tiền theo hướng dẫn của các đối tượng, dẫn đến hậu quả bị chiếm đoạt tài sản…

Trần Danh – Tố Tâm