Chuyên gia Nguyễn Bá Ngọc: Công nghệ hỗ trợ báo chí công dân phát triển

Chuyên gia Nguyễn Bá Ngọc.

Nhiều năm làm báo và chuyển qua làm truyền thông, PR, đào tạo, ông Nguyễn Bá Ngọc, Chủ tịch HĐQT Công ty NBN Media (đóng tại Thành phố Hồ Chí Minh), có nhiều kinh nghiệm trong việc kết hợp hài hòa giữa lý thuyết với thực tiễn của nghề báo, truyền thông, PR hiện đại.

Nhân dịp ra mắt cuốn sách Báo chí công dân, mạng xã hội (MXH) và PR trong kỷ nguyên mới được tổ chức ngày 19-7 vừa qua, ông Nguyễn Bá Ngọc đã có những chia sẻ về thực tiễn của báo chí công dân, sức ảnh hưởng báo chí công dân, MXH và những điều mà người làm báo chuyên nghiệp cần thay đổi, thích nghi.

Góp phần xây dựng môi trường truyền thông lành mạnh, đáng tin cậy và bền vững

* Theo quan điểm của ông, báo chí công dân là gì và thực tiễn hiện nay tại Việt Nam ra sao?

- Báo chí công dân thực chất đã diễn ra từ lâu, khi mỗi người đều có thể ghi lại, chia sẻ thông tin bằng điện thoại thông minh. Những hình ảnh tại hiện trường cháy nổ, tai nạn hay khoảnh khắc đời thường lan truyền trên mạng chính là một dạng báo chí công dân.

Tại Việt Nam, sự bùng nổ của báo chí công dân cũng rõ rệt, đặc biệt trên các nền tảng MXH như: Facebook, TikTok, Zalo... Trong những sự kiện lớn như thiên tai hay các vụ việc xã hội nổi bật, người dân địa phương thường ghi lại hình ảnh và video tại hiện trường, chia sẻ lên MXH chỉ vài phút sau khi sự việc diễn ra. Hầu hết các tin, bài, ảnh, video… đăng từ người dân đã giúp các tổ chức cứu trợ và chính quyền nắm bắt tình hình kịp thời, điều phối hỗ trợ đến các khu vực bị ảnh hưởng nặng nề.

* Như vậy, báo chí công dân đã thể hiện vai trò của mình trong đời sống xã hội; nhưng ở một góc độ khác, nó cũng có những mặt trái, nhất là sự chuẩn mực về thông tin, ý kiến của ông về vấn đề này ra sao?

- Bất kỳ ai cũng có thể trở thành "nhà báo công dân" khi sở hữu điện thoại di động thông minh và tài khoản MXH để ghi lại, chia sẻ những vấn đề, sự kiện trong cuộc sống. Những khoảnh khắc này đôi khi mang tính thời sự, xã hội mà báo chí chính thống chưa kịp tiếp cận.

Tuy nhiên, cùng với sự nhanh nhạy thì cũng có mặt trái của "báo chí công dân" khi người dùng lạm dụng MXH để thực hiện một số hành vi thiếu chuẩn mực đạo đức và vi phạm pháp luật. Nếu như với báo chí truyền thông, phóng viên cần thực hiện nhiều bước kiểm định kỹ lưỡng thông tin thì các “nhà báo công dân” gần như không bị ràng buộc phải làm những điều đó.

Bìa cuốn sách Báo chí công dân, mạng xã hội và PR trong kỷ nguyên mới.

Do vậy, người dùng cần cẩn trọng khi cung cấp thông tin, bởi đây không chỉ là vấn đề nghiệp vụ, mà còn là đạo đức. Họ cần trang bị kiến thức xã hội để có nhận định đúng đắn, cung cấp thông tin kịp thời và chính xác. Việc phát tán thông tin sai sự thật, dù vô tình hay cố ý, có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến danh tiếng và cuộc sống của người khác.

* Có nghĩa là ở đây, vấn đề đạo đức, trách nhiệm cá nhân đối với báo chí công dân cần phải được đặt ra một cách tiên quyết?

- Cùng với báo chí chính thống, báo chí công dân đã góp phần mang lại nguồn tin đa dạng, truyền tải nhanh chóng đến độc giả, giúp báo chí trở thành nguồn thông tin quan trọng trong kỷ nguyên mới.

Trong tương lai, khi báo chí công dân và MXH tiếp tục phát triển mạnh mẽ, việc trang bị kỹ năng truyền thông và đạo đức nghề nghiệp cho người tham gia truyền thông sẽ ngày càng quan trọng. Điều này không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi và uy tín của tổ chức, cá nhân, mà còn góp phần xây dựng môi trường truyền thông lành mạnh, đáng tin cậy và bền vững cho toàn xã hội.

Với thời đại chúng ta đang sống hiện nay, khi ai cũng có thể trở thành người đưa tin thì lại càng đặt ra yêu cầu cao hơn về trách nhiệm với thông tin của mình.

Sách Báo chí công dân, MXH và PR trong kỷ nguyên mới gồm 5 phần, trong đó có nội dung nhận diện các thách thức truyền thông trong thời đại mới, đề xuất cách thức thích nghi và quản trị rủi ro thông tin trong môi trường mạng biến động. Sách phù hợp với các nhà báo, chuyên gia PR, sinh viên báo chí và những ai đang theo đuổi lĩnh vực truyền thông - marketing hiện đại.

Người làm báo cần thay đổi để phù hợp với xu thế

* Chúng ta đang bước vào kỷ nguyên mới, thời đại bùng nổ thông tin, MXH với vô số kênh truyền thông, sự ra đời của trí tuệ nhân tạo (AI) cũng đã tác động sâu sắc đến mọi mặt của cuộc sống. Báo chí công dân phát triển thì các kênh báo chí chính thống sẽ bị ảnh hưởng ra sao?

- Báo chí công dân đang phát triển mạnh mẽ và là nguồn thông tin đồ sộ. Loại hình báo chí này càng được trợ lực trong kỷ nguyên mới, với rất nhiều công cụ mới mà ai cũng có thể tiếp cận như: smartphone, AI, MXH…

Hẳn nhiên, điều ấy có những tác động đến những người làm báo và tòa soạn báo chuyên nghiệp. Tại Việt Nam, số lượng tài khoản người dùng MXH thường xuyên được thống kê đạt 110 triệu trong năm 2024. Con số này cho thấy, người dân ngày càng tích cực tham gia vào việc sáng tạo và chia sẻ nội dung, góp phần làm phong phú thông tin trong nước. Điều này cũng làm thay đổi cách thức truyền tải và tiếp nhận thông tin, đồng thời đặt ra thách thức mới cho cả người dùng thông tin lẫn các cơ quan báo chí truyền thống. Sức ép và xu thế không thể đảo ngược của các thế lực truyền thông mới như MXH, báo chí công dân… yêu cầu báo chí truyền thống càng đòi hỏi phải thích ứng và đổi mới hơn bao giờ hết. Trước hết là về nội dung, rồi đến tư duy và mô hình kinh doanh.

Chuyên gia Nguyễn Bá Ngọc ký tặng sách trong buổi ra mắt sách Báo chí công dân, mạng xã hội và PR trong kỷ nguyên mới tại Đường sách Thành phố Hồ Chí Minh.

* Với những người làm báo chuyên nghiệp, đặt trong bối cảnh báo chí công dân như trên và công cuộc tinh giản của xã hội hiện nay, cần giữ tâm thế ra sao?

- Ảnh hưởng là rõ ràng và đó là điều mà người làm báo chuyên nghiệp phải chấp nhận và vượt qua. Nhưng những người làm báo chuyên nghiệp cũng có những kỹ năng, công cụ, sức mạnh khác mà báo chí công dân không thể có được. Sự vươn lên của báo chí công dân không làm triệt tiêu vai trò của nhà báo chuyên nghiệp. Việc thường xuyên tương tác, đối chiếu và kết hợp với báo chí công dân ngày càng quan trọng và là yếu tố không thể thiếu để đảm bảo cập nhật nhanh chóng được tính thời sự và kịp thời của thông tin.

Những người làm báo giỏi hầu hết đều tự tin, cứ giỏi là xã hội cần và nếu mọi người muốn làm thì sẽ có rất nhiều cách. Chúng ta có thể làm báo bình thường với cơ quan báo và cũng có thể tạo thêm kênh media của mình. Hơn ai hết, chúng ta phải học và tự học, tiếp cận những công nghệ mới như AI; học từ thế giới để góp phần nâng cao năng suất làm việc và từng bước thay đổi "kịch bản" trong một nguồn thông tin khổng lồ và thế giới đang phát triển nhanh chóng.

* Xin cảm ơn ông!

Vương Thế (thực hiện)