Chuyên đề: Nâng cao đời sống văn hóa cho công nhân lao động:

Mảng đề tài bất tận cho văn nghệ sĩ

Đồng Nai là tỉnh công nghiệp, nơi tập trung lực lượng công nhân đông đảo. Do đó, công nhân lao động là một trong những mảng đề tài được văn nghệ sĩ Đồng Nai thường xuyên chọn đưa vào sáng tác văn học nghệ thuật (VHNT) từ ảnh, sân khấu đến thơ văn, âm nhạc…

Đội chiếu phim lưu động thuộc Trung tâm Văn hóa - điện ảnh tỉnh phục vụ công nhân và người dân H.Định Quán

Điều này góp phần làm phong phú thêm tác phẩm VHNT về người lao động (NLĐ), đồng thời thể hiện sự nhạy bén và bắt kịp hơi thở cuộc sống của văn nghệ sĩ đối với lực lượng lao động quan trọng của xã hội.

* Thành danh từ đề tài công nhân

Nội dung của các tác phẩm VHNT về công nhân rất đa dạng. Có thể là ca ngợi NLĐ trên dây chuyền công nghiệp chăm chỉ, cần cù, hăng say làm việc để tạo ra của cải phục vụ cho sự phát triển của xã hội. Hay những lao động tiên phong, dám nghĩ, dám làm, luôn tìm kiếm sự đột phá để cho ra đời những sản phẩm mới, chất lượng.

Nhờ khai thác sâu, bám sát thực tế nên tác phẩm VHNT viết về công nhân đã giúp nhiều văn nghệ sĩ thành danh. Trong số này có thể kể đến Phó chủ tịch Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, Chủ tịch Hội VHNT Đồng Nai Giang Mạnh Hà - người tiên phong đưa hình ảnh công nhân lên sân khấu.

NSND Giang Mạnh Hà cho hay, đề tài công nhân rất phong phú để người nghệ sĩ khai thác đưa vào sáng tác. Bản thân ông cũng đã có cho mình 3 vở diễn sân khấu về đề tài này. Điển hình có thể kể đến vở diễn Vượt qua tâm bão do ông làm đạo diễn. Nội dung vở diễn thể hiện hoạt động sản xuất công nghiệp với một bên là những NLĐ chân chính còn bên kia là những người vì lợi ích cá nhân mà gây hại cho tập thể, làm thiệt hại cho quá trình sản xuất.

Cái kết của câu chuyện là NLĐ chân chính được tôn vinh, người làm sai bị pháp luật trừng trị. Môi trường làm việc an toàn, đoàn kết được khôi phục dành cho NLĐ để từ đó cho ra đời những sản phẩm chất lượng.

Tác phẩm này là một trong 3 vở diễn được trao huy chương vàng tại Liên hoan sân khấu cải lương chuyên nghiệp toàn quốc năm 2012. Ngoài ra, nghệ sĩ Ngân Vương khi đó là NSƯT (nay là NSND) vai ông Đức - một vai phụ trong vở cải lương đã giành huy chương vàng ở giải thưởng dành cho nghệ sĩ xuất sắc nhất.

Còn với nhiếp ảnh gia Vũ Tiến Chương (hội viên Hội VHNT tỉnh) hình ảnh người công nhân chưa bao giờ cũ trong sáng tác của ông. Nhiều ảnh về công nhân của ông đã đạt giải thưởng ở các cuộc thi nhiếp ảnh. Mới đây nhất, ông đón nhận huy chương bạc Liên hoan ảnh nghệ thuật khu vực miền Đông Nam bộ lần thứ 30 năm 2023 bằng tác phẩm Thi công đường cao tốc.

Tác giả Vũ Tiến Chương cho hay, trong quá trình sáng tác bộ ảnh ông cùng phơi nắng, dầm mưa, cùng ăn uống với các công nhân, kỹ sư trên công trường để ghi lại quá trình thực hiện dự án đường cao tốc. Mỗi hình ảnh ông ghi lại khoảnh khắc đẹp nhất của người công nhân với sự vất vả, hối hả nhưng hăng say làm việc để kịp thời gian thông xe. “Mong muốn của tôi là qua những bức ảnh của mình, mọi người hiểu được quá trình làm việc vất vả ra sao của những người công nhân” - nhiếp ảnh gia Vũ Tiến Chương nói.

Trước đó, ở cuộc thi ảnh Chân dung NLĐ Đồng Nai lần thứ IV-2012 do Liên đoàn Lao động tỉnh phối hợp cùng Hội Nhà báo tỉnh tổ chức, tác phẩm Cố gắng của ông được trao giải nhất. Còn trong cuộc thi ảnh Nụ xuân 2022 do Báo Tuổi Trẻ tổ chức, ông đoạt giải nhất với tác phẩm Chung sức. Đó là khoảnh khắc những người đàn ông tại làng hoa thuộc xã Quang Trung (H.Thống Nhất) đang chung sức nâng từng chậu hoa từ ruộng lên để chuẩn bị đưa về các nơi bán Tết.

* Cần thêm sự hỗ trợ

Để nối dài những sáng tác VHNT về công nhân, văn nghệ sĩ Đồng Nai vẫn cần mẫn, chủ động tìm đến công nhân để sáng tạo tác phẩm.

Thời gian qua, tác giả Thu Hương (hội viên Ban Văn học, Hội VHNT tỉnh) thường xuyên có những ghi chép về đời sống công nhân. Chị Thu Hương cho hay, nhà chị ở cạnh bên Khu công nghiệp Sông Mây (H.Trảng Bom). Nơi chị sinh sống tập trung đông công nhân ở trọ. Vì vậy, chị tự chọn cho mình việc ghi chép, tìm hiểu đời sống của công nhân để làm tư liệu cho các sáng tác của mình.

Còn với nghệ sĩ nhiếp ảnh Lò Văn Hợp (TP.Long Khánh), trước khi cầm máy chuyên nghiệp, ông từng có thời gian kiếm sống bằng nhiều nghề khác nhau. Cũng từ đó, ông chọn cho mình trách nhiệm kể chuyện về NLĐ gắn với nghề nghiệp thông qua từng bức ảnh.

Nhiếp ảnh gia Vũ Tiến Chương bên tác phẩm Thi công đường cao tốc đoạt huy chương bạc Liên hoan ảnh nghệ thuật khu vực miền Đông Nam bộ lần thứ 30 năm 2023

Có thể nói, ông là người siêng chụp và chủ động tìm đến với công nhân khi hầu như NLĐ ở ngành nghề nào cũng đã xuất hiện trong những khung hình của ông. Đáp lại, những bức ảnh này được công chúng đón nhận, thường xuyên xuất hiện trên các trang báo và đem về cho ông nhiều giải thưởng.

Có thể kể đến năm 2016, bộ ảnh (6 tấm) Thi công cầu Ghềnh chụp công nhân đường sắt đang thi công cầu Ghềnh nối liền đường sắt Bắc - Nam đoạn qua TP.Biên Hòa của ông được trao huy chương đồng ở hạng mục phóng sự ảnh/ảnh bộ cuộc thi ảnh báo chí Khoảnh khắc vàng lần thứ 4-2016 do Thông tấn xã Việt Nam và Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức.

Rồi năm 2017, hình ảnh người thợ thực hiện công đoạn hoàn thiện những bình gốm trong tác phẩm Phủ sơn đã đem về cho ông huy chương đồng cuộc thi Ảnh đẹp Việt Nam 2017. Tiếp đó, năm 2019, bức ảnh đơn Chung sức diễn tả cảnh công nhân đường sắt đang thi công đường ray cầu Ghềnh nối liền đường sắt Bắc - Nam đoạn qua TP.Biên Hòa của ông xuất sắc nhận giải A Giải thưởng VHNT năm 2018 chuyên ngành nhiếp ảnh do Liên hiệp các hội VHNT Việt Nam trao tặng.

Theo nhà văn Trần Thu Hằng, Ủy viên Ban chấp hành Chi hội Nhà văn Việt Nam Đông Nam bộ, hội viên Hội VHNT tỉnh, nhu cầu của văn nghệ sĩ sáng tác về đề tài công nhân lao động rất lớn nhưng việc xâm nhập thực tế để sáng tạo tác phẩm chưa dễ dàng, nhất là tại các doanh nghiệp trong khu công nghiệp do những yêu cầu bảo mật sản xuất. Do vậy, Hội VHNT tỉnh rất mong nhận được sự hỗ trợ nhiều hơn nữa của các cơ quan chức năng, nhất là chủ các doanh nghiệp trong việc tạo điều kiện cho văn nghệ sĩ sáng tác trong thời gian tới, để có thêm nhiều tác phẩm có giá trị về mảng đề tài này hơn nữa.

Sông Thao