Bài cuối: Xiếc Việt, có tiềm năng và còn khó khăn

Từ trường hợp Quốc Cơ - Quốc Nghiệp nhìn lại khả năng của xiếc Việt Nam, các nhà chuyên môn cho rằng rất có tiềm năng ra quốc tế nhưng còn những hạn chế.

[links()]Từ trường hợp Quốc Cơ - Quốc Nghiệp nhìn lại khả năng của xiếc Việt Nam, các nhà chuyên môn cho rằng rất có tiềm năng ra quốc tế nhưng còn những hạn chế.

Nghệ sĩ Chu Khánh Huyền giải Ngựa đồng Liên hoan xiếc quốc tế No Border (Không biên giới) tại TP.Saint Peterburg, Cộng hòa Liên bang Nga vào tháng 11-2022. Ảnh: NSCC

* Còn những đánh giá chưa công bằng với xiếc

Là người gắn bó với cặp anh em nghệ sĩ xiếc Quốc Cơ - Quốc Nghiệp trong những chuyến thi đấu quốc tế từ khoảng 2009-2013, ông Hồ Văn Thành, nguyên Trưởng đoàn Xiếc TP.HCM (nay là Nhà hát Nghệ thuật Phương Nam) chia sẻ về sự thành công của hai chàng trai xiếc. Ông cho rằng yếu tố đầu tiên ở Cơ - Nghiệp là tài năng, sự đam mê, chịu thương, chịu khó trong tập luyện. Bên cạnh đó, hai anh em được Sở VH-TT TP.HCM và đoàn xiếc TP.HCM hỗ trợ tạo điều kiện rất nhiều. Họ được lưu diễn nhiều năm ở Đài Loan, tham gia các cuộc thi xiếc lớn ở Nga, Trung Quốc, Tây Ban Nha, Ý… Họ còn có lợi thế là anh em ruột nên thấu hiểu, chia sẻ và biết dàn xếp nếu lỡ có bất đồng quan điểm vì vậy tiết mục có sự gắn bó lâu dài.

“Thời kỳ tôi đồng hành với hai em trong các cuộc thi quốc tế, điều giám khảo đánh giá cao ở hai anh em là tiết mục của họ luôn biết tìm tòi cái mới. Vì trên thế giới cũng có người diễn Sức mạnh đôi tay nhưng Cơ - Nghiệp được chú ý vì đưa sức trẻ vào, có tốc độ, có kỹ thuật, có sự duyên dáng trong hình thể, có những động tác trong tích tắc có thể khiến người xem hồi hộp” - ông Thành nhấn mạnh.

NSƯT Bích Liên, Phó giám đốc Nhà hát Nghệ thuật Phương Nam, cho biết hai anh em Quốc Cơ - Quốc Nghiệp là người của nhà hát. Từ hồi còn là thiếu niên, họ đã nhận được sự dìu dắt của các thầy cô như: Phi Sơn, Ngọc Ánh, Duy Hà, Hoàng Vinh, Trí Tưởng, Cẩm Minh, Thùy Trang… Nhận thấy khả năng của hai em, nhà hát đã mời thầy Quý Toại, người được đào tạo bài bản ở Nga về dạy tiết mục Sức mạnh đôi tay cho Cơ - Nghiệp. Nhà hát đã hỗ trợ rất nhiều để Cơ - Nghiệp tham gia các cuộc thi lớn trên thế giới, từ đó họ có sự cọ xát, học hỏi.

“Nghĩa là Nhà nước đã có sự đầu tư đúng đắn từ ban đầu để khơi gợi, phát triển khả năng của hai em. Đó là bàn đạp vững chắc cho khởi đầu của hai bạn. Tuy nhiên, trong nghệ thuật xiếc, sự đam mê, nỗ lực rèn luyện và sáng tạo không ngừng phụ thuộc rất nhiều vào cá nhân của mỗi nghệ sĩ. Phải công nhận là Quốc Cơ - Quốc Nghiệp là điển hình rất rõ cho những nỗ lực cá nhân đó” - bà Bích Liên nói. Bà còn đánh giá cao Quốc Cơ - Quốc Nghiệp việc biết cách làm truyền thông cho mỗi sự kiện mình tham gia. Đây dường như là điểm yếu của nghệ thuật xiếc khi các nghệ sĩ cứ cặm cụi làm nghề và không chú ý hoặc không biết cách quảng bá cho mình.

Bà Liên tỏ ra chạnh lòng vì nghệ sĩ xiếc thường không phải là cái tên “hot” so với nhiều lĩnh vực khác nên truyền thống ít chú ý, ít khai thác. Bà cho biết thêm ở những cuộc thi xiếc lớn, có cuộc thi chỉ trao một vàng, hai bạc, hai đồng. Vì vậy để đoạt giải đồng, nghệ sĩ rất nỗ lực và phải thực sự có tài năng mới được công nhận. Thế nhưng, có khi đoạt giải đồng về lại không được đánh giá cao, thậm chí không được xét tính huy chương trong việc xét tặng danh hiệu là một thiệt thòi rất lớn cho nghệ sĩ xiếc.

* Cố gắng tìm cơ hội cho xiếc Việt

Nghệ sĩ Chu Hồng Thúy và Phạm Thị Hướng đoạt giải Vương miện vàng Công chúa xiếc với tiết mục Đu son trong cuộc thi xiếc dành cho hơn 100 nghệ sĩ nữ đến từ 10 quốc gia. Cuộc thi chỉ trao hai giải vàng, một của Việt Nam và một của Nga.

Còn nghệ sĩ Chu Khánh Huyền đoạt giải Ngựa đồng trong Liên hoan xiếc quốc tế mang tên Không biên giới (No Border), liên hoan quy tụ hơn 120 nghệ sĩ đến từ 15 quốc gia, cơ cấu giải thưởng chính chỉ có 9 huy chương cho các giải vàng, bạc, đồng.

Tiết mục Đu son của 2 nghệ sĩ Liên đoàn Xiếc Việt Nam Chu Hồng Thúy và Phạm Thị Hướng đoạt Vương miện vàng Công chúa xiếc tại Nga

Với thành tích này, NSND Tống Toàn Thắng, Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam lạc quan cho biết, khả năng thì nghệ sĩ xiếc Việt đã có nhưng trong cơ chế còn có những hạn chế. Ông trăn trở về chế độ đãi ngộ với nghệ sĩ còn thấp, chưa chạy theo kịp mức sống của xã hội khiến các nghệ sĩ gặp nhiều khó khăn. Theo quy định một ngày tập luyện chỉ có 50-80 ngàn đồng. “Mức độ bồi dưỡng thấp không khích lệ, không đảm bảo được tối thiểu cuộc sống cho nghệ sĩ để người ta tiếp tục theo đuổi đam mê. Để có được những thành tích hôm nay, rất may là còn có những nghệ sĩ đam mê nghề. Vì nghề vì danh dự nghệ sĩ mà họ nỗ lực vượt qua khó khăn” - ông Thắng tâm tư.

Ông Thắng nhấn mạnh việc tham gia các cuộc thi, liên hoan xiếc rất quan trọng để nghệ sĩ nâng cao kỹ năng, học hỏi quốc tế. Tuy nhiên, dù Nhà nước rất quan tâm nhưng ngân sách tham gia các cuộc thi còn hạn chế không phải cuộc thi nào cũng xin kinh phí được. Vì vậy để tranh thủ cơ hội cho anh em được cọ xát, liên đoàn bằng mối quan hệ của mình đã liên hệ với đơn vị tổ chức để có thể tìm kiếm nguồn hỗ trợ cho các nghệ sĩ đến với đấu trường quốc tế.

Có những cách khác nhau để nâng cao vị thế của xiếc Việt “Trong những sự kiện xác lập kỷ lục Guinness thế giới hoặc cuộc thi Britain’s Got Talent của hai bạn, dù nó không đặc thù chuyên nghiệp về xiếc, hơi nghiêng về showbiz nhưng cũng đáng trân trọng và là niềm vinh dự. Ngành xiếc Việt Nam, người dân Việt Nam tự hào có hai nghệ sĩ xiếc Việt Nam được thế giới biết tên. Quốc Cơ - Quốc Nghiệp biết cách làm truyền thông, giới thiệu được hình ảnh con người, nghệ sĩ xiếc Việt Nam, đó cũng là một cách. Còn có các nghệ sĩ xiếc cũng âm thầm đang phấn đấu, rèn luyện nghề để chứng minh mình ở những cuộc thi xiếc chuyên nghiệp, uy tín. Tôi cho rằng sứ mệnh của người nghệ sĩ xiếc quan trọng nhất vẫn là trên sân khấu xiếc. Cách nào cũng có ưu điểm để nâng cao vị thế của xiếc Việt Nam trên trường quốc tế” - NSND TỐNG TOÀN THẮNG cho biết.

Trí Trọng