"Nghe danh công tử Bạc Liêu"

"Giai thoại dân gian và câu ca "Nghe danh công tử Bạc Liêu  đốt tiền nấu trứng tỏ ra mình giàu" đã thôi thúc bất cứ ai khi đến vùng đất này đều mong muốn ghé thăm di tích nhà công tử Bạc Liêu ở số 13 Điện Biên Phủ, P.3, TP.Bạc Liêu".

“Giai thoại dân gian và câu ca “Nghe danh công tử Bạc Liêu  đốt tiền nấu trứng tỏ ra mình giàu” đã thôi thúc bất cứ ai khi đến vùng đất này đều mong muốn ghé thăm di tích nhà công tử Bạc Liêu ở số 13 Điện Biên Phủ, P.3, TP.Bạc Liêu”.

Du khách tham quan, nghe giới thiệu về nhà công tử Bạc Liêu. Ảnh: Huy Anh

Đó là chia sẻ của anh Nguyễn Thanh Sang, ngụ tại TX.Bến Lức, tỉnh Long An vào ngày những ngày giữa tháng 8-2022 khi anh cùng bạn bè lần đầu ghé thăm địa điểm nổi tiếng. Anh Thanh Sang cho biết anh rất vui và thú vị khi đến tham quan, nghe giới thiệu những thông tin về cuộc đời công tử Bạc Liêu thông qua lời giới thiệu của thuyết minh viên tại đây.

Công tử Bạc Liêu tên là Trần Trinh Huy, sinh năm 1900, mất năm 1973, thọ 73 tuổi. Nhà công tử có 7 anh em, 3 người con trai, 4 người con gái, công tử Bạc Liêu là người con trai thứ ba nên thường được gọi là cậu Ba Huy. Sự giàu sang và nổi tiếng của công tử Bạc Liêu là do ba mẹ của công tử tạo dựng nên chứ không phải là công tử. Trong 7 anh em trong gia đình, công tử được ba mẹ yêu thương và nuông chiều nhất nên đã tin tưởng giao tài sản cho công tử quản lý và điều hành. Cả một đời ăn chơi của công tử Bạc Liêu, người ta thống kê lại từ khi ông biết tiêu xài tiền cho đến khi mất, ông đã tiêu xài hết 5 tấn vàng của gia tộc.

Sự giàu có của gia tộc Trần Trinh

Ba của công tử là ông Trần Trinh Trạch, còn gọi là Hội đồng Trạch (1872-1942) và mẹ là bà Phan Thị Mùi (1873-1947). Ba của công tử Bạc Liêu không chỉ là đại điền chủ giàu nhất ở Bạc Liêu mà còn được xếp là một trong tứ đại phú hộ giàu nhất Nam kỳ lục tỉnh thời bấy giờ. Dân gian có câu Nhất Sỹ, nhì Phương, tam Xường, tứ Trạch - Hội đồng Trạch là người giàu thứ tư thời bấy giờ.

Theo lời giới thiệu của thuyết minh viên, người ta thống kê được rằng tài sản sở hữu của Hội đồng Trạch khi đó là 145 ngàn ha diện tích ruộng lúa ở Bạc Liêu, 110 ngàn ha diện tích ruộng muối. Tổng diện tích lúa và muối ngày xưa của nhà công tử Bạc Liêu thời điểm đó gần bằng diện tích tỉnh Bạc Liêu bây giờ. Đất Bạc Liêu chia ra làm 13 lô để làm muối thì nhà ông chiếm hết 11 lô. Ngoài kinh doanh lúa gạo, Hội đồng Trạch còn là người cung cấp lúa độc quyền cho toàn tỉnh Bạc Liêu, Nam kỳ và xuất khẩu lúa ra nước ngoài.

Để có sự giàu có như vậy, thì cuộc đời ông Trạch là cả một quá trình phấn đấu. Bởi ông Trần Trinh Trạch xuất thân trong một gia đình nghèo. Năm 12 tuổi ông phải đi làm thuê cho một nhà điền chủ. Cậu ấm trong gia đình điền chủ được cho đi học ở một trường học của Pháp. Con của điền chủ chỉ muốn chơi mà không muốn học nên ông Trạch bị bắt đi học thay. Việc được đi học, tiếp thu kiến thức là dấu mốc trong cuộc đời ông. Sau này, ông làm thư ký thu thuế điền địa cho một tòa bố của Pháp. Bá hộ ở Bạc Liêu, ông vua lúa gạo miền Nam,là ông Phan Văn Bì, thường đi đóng thuế và được ông Trạch giúp đỡ về sổ sách. Lâu dần, bá hộ Phan Văn Bì có cảm tình và quyết định gả con gái của mình là bà Phan Thị Mùi cho ông Trạch. Đây được xem là cột mốc thứ hai trong cuộc đời ông Trạch.

Với tài sản ban đầu bá hộ cho vợ chồng ông, cộng với trình độ, tài năng và kiến thức, ông Trần Trinh Trạch đã tạo dựng cơ nghiệp gia tộc Trần Trinh. Vào năm 1930, ông được xếp là một trong tứ đại phú hộ giàu nhất miền Nam.

Những giai thoại về công tử Bạc Liêu

Công tử Bạc Liêu có 5 người vợ chính thức, trong đó ông có một vợ người Pháp khi ông sang du học bên Pháp. Ông sống với người vợ này và có 1 người con trai. Sau này, người vợ và người con này định cư bên Pháp. Còn người vợ thứ năm là người Sài Gòn, sống với ông có 4 người con. Lúc ông lấy bà, bà kém ông 41 tuổi, ông 58, bà 17 tuổi, ông phải đổi một căn nhà ở Sài Gòn để lấy bà làm vợ. Trước khi mất bà có di nguyện không muốn cho người đời sau biết bà là vợ của công tử Bạc Liêu nên con cháu của bà không cung cấp di ảnh của bà lên bàn thờ. Bà mất năm 2009.

Ông bà Hội đồng Trạch yêu thương cậu Ba Huy nhất nhà, tạo điều kiện cho ông đi du học Pháp. Ngày công tử bái tổ vinh quy trở về, ông không cầm trên tay một cái bằng giáo dục nào cả, mà chỉ sở hữu bằng lái xe hơi, giấy chứng nhận lái máy bay và kỹ năng nhảy đầm.

Sẵn tiền của trong tay, ông sắm máy bay, sau vua Bảo Đại, ông là người Việt Nam sở hữu máy bay tư nhân đầu tiên. Chiếc máy bay này ông tự lái, bay đi bay lại giữa Bạc Liêu - Sài Gòn và sử dụng thăm ruộng lúa.

Có điều thú vị là giai thoại nổi tiếng về công tử Bạc Liêu lấy tiền luộc trứng, nấu chè đậu xanh, thực ra chỉ là giai thoại trong dân gian, chứ không phải sự thật về ông. Nhưng có sự thật là ông đốt tiền làm đuốc tìm bông tai bị rơi cho người tình của ông là nghệ sĩ nhân dân Phùng Há (mất năm 2009).

Công tử Bạc Liêu được mọi người biết đến là Hắc công tử vì ông có màu da ngăm, để phân biệt với một vị công tử nổi tiếng ở Tiền Giang là Bạch công tử Lê Công Phước. Hai ông sinh cùng thời và là bạn rất thân, cùng đem lòng si mê cô đào hát Phùng Há. Một lần hai ông có hẹn nhau đi xem cô biểu diễn đào hát ở Sóc Trăng. Khi cô nghệ sĩ vô tình đánh rơi bông tai, Bạch công tử dùng tờ tiền 5 đồng tìm bông tai nhưng không tìm thấy; riêng Hắc công tử không muốn thua bất kỳ ai, ông chơi trội, đốt tờ tiền 100 đồng - mệnh giá cao nhất của Đông Dương, tương đương 10 cây vàng. Ông may mắn tìm được chiếc ông tai cho người đẹp, nhưng thật ra chiếc bông tai đó chỉ là chiếc bông tai giả.

Mặc dù đốt rất nhiều tiền nhưng ông không chinh phục được trái tim của người đẹp, cô nghệ sĩ sau này làm vợ chính thức của Bạch công tử.

Công tử Bạc Liêu nổi tiếng ăn chơi, có sức hấp dẫn với người đời là người còn ở tính hào phóng, có quan hệ với mọi người không kể sang hèn giàu nghèo, ông xóa nợ, xé giấy nợ cho tá điền, giảm tô cho nông dân, sẵn sàng giúp đỡ cho người nghèo khổ. Ông có đầu óc canh tân, hiện đại và văn minh. Khi cha mẹ giao toàn bộ tài sản cho ông điều hành, ông thuê một người Pháp về làm công, quản gia cho nhà ông.quản lý sổ sách, điền địa, theo hợp đồng được hướng 10% trên tổng lợi nhuận hằng năm. Vì vậy, người quản gia làm việc cho nhà công tử đến sau năm 1975 mới trở về Pháp.

Công tử Bạc Liêu cũng là người đầu tiên ở miền Tây tổ chức cuộc thi đấu xảo sắc đẹp hoa hậu miệt đồng để nâng cao giá trị của người phụ nữ. Ông còn tổ chức các buổi hội chợ, thương nghiệp để tạo cơ hội cho các chủ điền hợp tác giao thương hàng hóa, giúp người nông dân có cơ hội vui chơi sau mùa vụ…

Công tử Trần Trinh Huy đã tạo nên nhiều giai thoại gắn liền với vùng đất Bạc Liêu và đặc biệt tạo thương hiệu du lịch cho tỉnh, mang tên Công tử Bạc Liêu. Ông mất đi rồi cũng đóng góp kinh tế quê hương ông.

Thùy Trang