Miền Trung ơi...

Mỗi người có thể có mỗi cách liên tưởng khác nhau khi gợi nhắc tới miền Trung. Với riêng tôi, mỗi lần nghĩ về miền Trung, tôi thường nghĩ về mẹ. Một người mẹ tảo tần nón mê áo bạc của riêng tôi. Và cao hơn, rộng hơn, là những người mẹ miền Trung độ lượng, bao dung, giàu đức hy sinh, thủy chung son sắt...

Đoàn Hội Chữ thập đỏ tỉnh Đồng Nai tặng quà cho người dân tại tỉnh Quảng Bình - Ảnh: Thành Nhân

1. Sẽ là hơi cực đoan nếu đặt cạnh và so sánh con người, mảnh đất miền Trung với những vùng miền khác. Vậy nhưng, là một người con sinh ra từ mảnh đất nghèo khó mà dư thừa bão mưa, nắng gió..., tôi có lý do để ưu ái và dành cho quê mẹ một tình yêu đặc biệt. Một tình yêu tự nhiên, không đắn đo, mặc cả trách nhiệm mà chất phác, hồn hậu như chính cốt cách, lối sống hàng ngày của người dân miền “gió Lào cát trắng”.

Nhiều người đã đúc kết rằng, người xứ Bắc sở hữu nét mềm mại, thanh lịch, hào hoa; người miền Nam khoác lên mình cung cách ứng xử đầy cởi mở, phóng khoáng. Hỏi, người miền Trung quê tôi có gì? Hẳn không phải là những con người giỏi giao tế, càng không thuộc kiểu hào sảng, vô tư... Nếu đã từng sống, từng ăn ở chốn này, hoặc từng có cơ hội tiếp xúc với họ, sẽ dễ nhận thấy người miền Trung nói chung đều mang dáng vẻ chân chất, bộc trực từ cách ăn mặc, nói năng, đi đứng. Tôi thấm nỗi truân chuyên của quê nhà từ thuở bé, nên càng thấu cảm và hiểu một cách đặn đầy cái kiểu “ngang ngang”, “chém to kho mặn”, dễ nóng nảy... nhưng ẩn sâu trong lớp ngôn từ xã giao có khi thô vụng ấy là sự thật thà, chân thành rất đáng quý. Họ không biết nói dối, không giỏi che giấu cảm xúc. Yêu ghét rõ ràng. Nhiệt tình hết cỡ.

2. Cái khó, cái khổ của người miền Trung không phải tới bây giờ, khi “bão chồm lên lũ”, người ta mới nhắc tới, biết tới, dành cho họ sự sẻ chia, nâng niu, thương cảm. Không rõ từ bao giờ, câu chuyện cảm động, giàu nhân văn có tên “Cá gỗ” được truyền miệng trong dân gian rồi, hơn thế còn được thầy cô dạy cho bọn trẻ trong những bài học đầu đời đã minh chứng điều đó.

Mảnh đất hẹp như không thể hẹp hơn, gầy như không thể gầy hơn, nương vào dãy Trường Sơn để trường tồn đời đời kiếp kiếp. Một dáng đứng chênh vênh mà vững chãi, can trường; ngỡ mong manh mà đầy chất thép. Biết bao nhiêu cuộc chiến tranh đã đi qua, đạn bom bao phen dày xéo và để lại bạt ngàn bia mộ đất này. Và ở đấy, những tượng đài sừng sững mọc lên kiêu hãnh, mang tên mẹ Suốt, mẹ Thứ ngoan cường, tôn vinh “mười bông hoa Đồng Lộc” trinh nguyên, dũng cảm. Ở đấy sôi lên cuồn cuộn một dòng sông thiêng Thạch Hãn: “Có tuổi hai mươi thành sóng nước/Vỗ yên bờ mãi mãi ngàn năm” (Lê Bá Dương). Đất thiêng tất yếu sinh nhiều nhân kiệt. Một Nguyễn Du đau đáu nỗi thương đời. Một Nguyễn Công Trứ hào hiệp, khí phách“làm cây thông đứng giữa trời mà reo” cùng rất nhiều những người con đất mẹ miền Trung đã lưu danh vào sử sách muôn đời.

Viết về miền Trung thật nhất, kể về miền Trung đầy cảm động, phải thừa nhận những vần thơ gan ruột cũng của một người con xứ sở: “Bao giờ em về thăm/ Mảnh đất quê anh một thời ngún lửa/ Miền Trung mỏng và sắc như cật nứa/ Chuốt ruột mình thành dải lụa sông Lam”. Ở đấy, có một miền Trung bước vào thơ ca vừa gai góc, kiên trung; vừa trữ tình, đằm thắm mà đầy day dứt: Miền Trung/ Câu ví dặm nằm nghiêng/ Trên nắng và dưới cát/ Đến câu hát cũng hai lần sàng lại/ Sao lọt tai rồi vẫn day dứt quanh năm” (Miền Trung - Hoàng Trần Cương).

Mảnh đất nghèo khó đến nỗi “mồng tơi không kịp rớt” mà “gió bão tốt tươi như cỏ”. Chỉ chừng ấy con chữ thôi cũng đủ để gói đầy cho nỗi vất vả, nhọc nhằn. Thế đấy, nhưng rồi người miền Trung lại đứng dậy mạnh mẽ, kiên cường trước bão táp, mưa sa. Đó là khí phách của người dân quê tôi. Sống bền chí như cây xương rồng trên cát nóng. Quật cường như dãy Trường Sơn. Rám trải, mặn mòi như hạt muối.

3. Giông bão đi qua. Những tấm lòng thơm thảo nơi nơi hướng về miền Trung dẫu chẳng thể bù đắp vẹn nguyên cho những đau thương, mất mát nhưng đủ để tiếp sức thắp lại nụ cười, nuôi lớn niềm tin, sự lạc quan như chính cái cách mà người miền Trung thường vịn vào câu ca xưa để an ủi nhau mỗi khi gặp tai ương, địch họa: “Đừng than phận khó ai ơi/ Còn da lông mọc, còn chồi nảy cây”.

Trên lớp phù sa mới ấy, họ lại nương tựa vào nhau, san sẻ cùng nhau bằng cái nghĩa tình “gừng cay muối mặn”. Họ lại tưới tắm, “sinh nở” nên những mùa màng mới bằng sự chịu thương, chịu khó, bằng niềm tin sắt son chẳng bao giờ vơi cạn.

Miền Trung, với tôi đã là máu thịt cả cuộc đời. Nơi có mẹ, có em, có quê nhà dằng dặc nỗi nhớ niềm thương mỗi lần chợt nghĩ. Và nói như nhà thơ Hoàng Trần Cương, một cách nói giản dị mà khái quát về mảnh đất, con người xứ sở: “Miền Trung/ Eo đất này thắt đáy lưng ong/ Cho tình người đọng mật/ Em gắng về/ Đừng để mẹ già mong...”.

Ngô Thế Lâm