Đặc sản gà trống thiến

Ở Đồng Nai, gà trống thiến (hoạn) là một trong những món ăn truyền thống không thể thiếu trên bàn tiệc của đồng bào dân tộc thiểu số Hoa, Nùng, Tày… ở các huyện: Định Quán, Tân Phú, Trảng Bom. Phần lớn mỗi hộ đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây đều "vỗ béo" vài chú gà thiến để dành thiết đãi khách quý hoặc làm tiệc ăn mừng, hiếu hỷ.

Ở Đồng Nai, gà trống thiến (hoạn) là một trong những món ăn truyền thống không thể thiếu trên bàn tiệc của đồng bào dân tộc thiểu số Hoa, Nùng, Tày… ở các huyện: Định Quán, Tân Phú, Trảng Bom. Phần lớn mỗi hộ đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây đều “vỗ béo” vài chú gà thiến để dành thiết đãi khách quý hoặc làm tiệc ăn mừng, hiếu hỷ.

Ông Lý A Nhì thiến gà tại nhà của người dân xã Phú Vinh (H.Định Quán). Ảnh: Đ.PHÚ

“Gà trống thiến trọng lượng nặng gấp đôi gà trống thường. Thịt gà trống thiến thơm, mềm và béo vì có nhiều mỡ. Nhiều người khoái món gà trống thiến vì giàu năng lượng, có công dụng bồi bổ sức khỏe rất tốt” - ông Sẳn Dắt Phắn (người Hoa ở xã Phú Vinh, H.Định Quán) bộc bạch.

* “Kỹ thuật” làm gà trống mất tiếng gáy

Cũng theo ông Phắn, trước đây do món gà trống thiến rất phổ biến trong bữa ăn, tiệc tùng của người Hoa ở xã Phú Vinh nên nghề thiến gà cũng đem lại công ăn, việc làm cho khá nhiều người và nó trở thành nghề “cha truyền, con nối”.

Để học được nghề thiến gà trống, ông Lý A Nhì (ngụ ấp 3 xã Phú Vinh, H.Định Quán) phải mất hơn 1 năm theo người học nghề. Hiện nay, đôi tay thiến gà của ông Nhì khá điêu luyện và chỉ trong vòng 2-3 phút là thiến xong một chú gà trống tơ.

Tuy nhiên, hiện nay, đời sống kinh tế phát triển, chất lượng bữa ăn không còn phụ thuộc vào món gà trống thiến như trước nên số người chuyên nuôi gà trống thiến không còn nhiều, kéo theo đó là nghề thiến gà ở xã Phú Vinh cũng dần mai một.

Riêng tại xã Phú Lợi (H.Định Quán), hiện còn ông Lý A Nhì (70 tuổi, ngụ ấp 4, xã Phú Lợi) hành nghề thiến gà. Vì nhu cầu thiến gà ít dần nên hàng tháng, ông Nhì chỉ “hành nghề” vào sáng mùng 1 và 15 âm lịch tại chợ Km115 (xã Phú Vinh). Ngoài thời gian trên, ông cũng nhận đến tận nhà thiến gà khi người dân có nhu cầu.

Ông Nhì cho biết, tiền công thiến 1 con gà trống là 10 ngàn đồng. Trong quá trình thiến nếu lỡ gà chết, ông không lấy tiền (tỷ lệ chết khoảng 5%) và cũng không bị người ta bắt đền.

Ông Lý A Nhì (ngụ ấp 3, xã Phú Vinh, H.Định Quán) thiến gà trống tại điểm chợ Km 115, xã Phú Vinh

 “Ở H.Định Quán, hiện nay chỉ còn 3-5 người thiến gà. Vì ít người có nhu cầu thiến gà trống nên gần 10 năm nay, tôi và các “đồng nghiệp” thống nhất với nhau, cứ vào ngày 1 và 15 âm lịch hằng tháng sẽ tập trung tại một điểm để hành nghề. Trung bình mỗi ngày ra chợ như vậy, tôi cũng thiến được từ 30-50 con gà,  kiếm được từ 300-500 ngàn đồng” - ông Nhì cho biết.

Ông Nhì cho hay, kỹ thuật thiến gà cũng rất đơn giản. Chỉ cần một vài dụng cụ như: dao, kim, chỉ y khoa, cồn sát trùng và thực hiện vài thao tác gọn nhẹ là có thể kéo dịch hoàn của gà trống ra ngoài. “Trước đây, người ta còn bỏ quả trứng vào bụng con gà khi thiến rồi khâu lại, nhằm tạo cho con gà tích tụ nhiều mỡ. Nay gà được cho ăn uống đầy đủ, chất béo dư thừa nên không ai dùng cách này nữa” - ông Nhì nói.

Theo ông Nhì, người thiến gà ngày càng ít dần nhưng ông vẫn bám nghề này vì ông đã làm nghề gần 50 năm, mối lái quen nhiều nên không bỏ được. Với lại nếu không tiếp tục hành nghề thì ông cũng không còn nguồn thu nhập nào khác. Những ngày không có ai đem gà tới thiến thì ông đi kiếm củi về đun và chăm sóc vợ bị bệnh tật.

* Từ món ăn truyền thống thành đặc sản           

Hiện nay, giá gà trống thiến thường có giá cao hơn từ 50-70 ngàn đồng/kg so với gà trống thường do thời gian nuôi gà thiến dài ngày; đồng thời gà nuôi thả vườn tự nhiên nên thịt gà ngon, thơm, không quá dai. Do đó, món gà trống thiến vốn là món ăn truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số:  Hoa, Tày, Nùng ở Đồng Nai nhưng hiện cũng đang là đặc sản được nhiều người chuộng và tìm mua.

Ông Triệu Hóa Xinh (ngụ KP.3, TT.Định Quán), người chuyên nuôi gà trống thiến để bán cho biết, ông thường chọn những con gà trống 3-4 tháng tuổi khỏe, đẹp mã để thiến. Sau đó nuôi gà đạt trọng lượng  từ 3-4kg/con để bán sẽ có thu nhập cao hơn gà trống không thiến. Nhờ bị thiến, gà trống không ham muốn đạp mái, mất đi tiếng gáy dũng mãnh nên không mất sức, ăn khỏe, nghỉ ngơi nhiều và chóng lớn. Trước kia, người ta chỉ chọn giống gà Tàu để thiến, nay còn thiến cả giống gà tre, Tam Hoàng, nòi… để tạo thịt gà ngon, mềm, thơm, béo.

“Tôi duy trì đàn gà từ 700 đến 1 ngàn con. Mỗi lứa gà, tôi chỉ chọn được vài chục gà trống tơ to khỏe để thiến. Giá trị 1 con gà trống thiến bằng 3 con gà thường nên nuôi gà thiến có lợi nhuận cao hơn. Hiện cũng có nhiều hộ dân nuôi gà trống thiến để bán kiếm lời” - ông Xinh nói.

Cũng theo ông Xinh, gà thiến không thể thiếu trên các bàn tiệc của đồng bào dân tộc thiểu số ở H.Định Quán. Gà thiến chế biến ngon nhất, đậm đà hương vị nhất chính là món gà luộc. Đây cũng là món khoái khẩu nhất của đồng bào các dân tộc thiểu số nơi đây. Gà thiến luộc vừa chín tới, chặt miếng to, chấm với nước tương và địa liền (gia vị của núi rừng) được xem là đặc sản của người Hoa ở H.Định Quán. Khách tới chơi nhà mà chủ nhà không thiết đãi món này sẽ bị chê là không hiếu khách.

Ông Vòng A Bình (người Hoa ở xã Bàu Hàm 2, H.Trảng Bom) hồ hởi, mời chúng tôi ở lại dùng món gà thiến luộc được ông nuôi bằng phương pháp thả chạy tự do trên những đồi đá, ăn bắp, lúa nên có màu lông bóng bẩy, to khỏe. “Mình chỉ chọn những chú gà trống khỏe, tốt trong bầy để thiến. Do đó, nhà lúc nào cũng có trên chục con. Tiếp khách quý mà thiếu món gà trống thiến luộc thì mất đi giá trị, hương vị của tình thân” - ông Bình bày tỏ.

Đoàn Phú