Khám phá vườn di sản ASEAN

Mang nét đặc trưng của cả 3 hệ sinh thái rừng vùng Tây nguyên, Đông Nam bộ và Đồng bằng sông Cửu Long, Vườn quốc gia (VQG) Lò Gò - Xa Mát (H.Tân Biên, tỉnh Tây Ninh) là điểm đến lý tưởng để các nhà nghiên cứu, khách du lịch khám phá, tìm hiểu về sự đa dạng sinh học của các vùng miền.

Mang nét đặc trưng của cả 3 hệ sinh thái rừng vùng Tây nguyên, Đông Nam bộ và Đồng bằng sông Cửu Long, Vườn quốc gia (VQG) Lò Gò - Xa Mát (H.Tân Biên, tỉnh Tây Ninh) là điểm đến lý tưởng để các nhà nghiên cứu, khách du lịch khám phá, tìm hiểu về sự đa dạng sinh học của các vùng miền.

Du khách tham quan rừng thường xanh, đặc trưng rừng Đông Nam bộ tại Vườn quốc gia Lò Gò - Xa Mát (tỉnh Tây Ninh). Ảnh: Ngọc Liên

Nhờ có sự chuyển tiếp thú vị giữa các sinh cảnh rừng của nhiều vùng miền, cùng với những giá trị về hệ động, thực vật, cuối năm 2019, VQG Lò Gò - Xa Mát được Tổng cục Môi trường (Bộ TN-MT) và Trung tâm Đa dạng sinh học ASEAN (ACB) công nhận là Vườn di sản ASEAN.

* Nơi hội tụ đặc trưng sinh cảnh rừng 3 miền

Rời TP.Tây Ninh trong tiết trời khá oi bức của những ngày cuối tháng 6, hành trình khám phá rừng tại VQG Lò Gò - Xa Mát của đoàn khảo sát du lịch các tỉnh Đông Nam bộ mất khoảng 1 tiếng để di chuyển đến Văn phòng Điều hành của VQG Lò Gò - Xa Mát. VQG có vị trí nằm sát biên giới Campuchia, tổng diện tích của vườn hiện tại trên 19 ngàn ha. Sắp tới, khi sáp nhập toàn bộ hơn 10ha rừng tại Di tích lịch sử Căn cứ Trung ương Cục miền Nam thì diện tích rừng của VQG sẽ tăng lên khoảng 30 ngàn ha.

Từ Văn phòng Điều hành VQG, đi theo tỉnh lộ 791 để khám phá VQG, con đường bao quanh vườn dọc theo biên giới nước bạn Campuchia với rất nhiều thú vị, có những đoạn, điện thoại của chúng tôi ngoài vùng phủ sóng do đang ở sát biên giới, chỉ cách vài bước chân là sang Campuchia.

VQG Lò Gò - Xa Mát có các sinh cảnh rừng đặc trưng như: sinh cảnh rừng thưa của Tây nguyên, rừng tràm ngập nước của Đồng bằng Sông Cửu Long và rừng thường xanh với đặc trưng là các cây họ dầu của vùng Đông Nam bộ, xen kẽ là những trảng cỏ. Rừng thưa trên đất ngập nước theo mùa ở VQG Lò Gò - Xa Mát có cảnh quan tương tự như rừng khộp ở Tây nguyên.

Anh Trương Văn Thạch, nhân viên VQG Lò Gò - Xa Mát, cho biết rừng khộp hay còn gọi rừng thưa lá rộng thường rụng lá theo mùa với một số loài cây điển hình như: dầu trà ben, dầu lông, sơn huyết… Sinh cảnh rừng thưa ở VQG Lò Gò – Xa Mát vào mùa mưa có hầu hết diện tích bị ngập nước, kéo dài từ 2-4 tháng. Khi nước rút đi, mùa khô bắt đầu, đó cũng là lúc rất nhiều loại cây rừng, các loài hoa, cỏ dại đồng loạt khoe sắc rực rỡ khắp cánh rừng. Theo anh Thạch, nhiều loài hoa ở đây phân bố đẹp mà những vùng khác không tìm thấy như loài lan cỏ, lan bạch phượng tua, hoa nghệ rừng, sâm hồng…

Suốt chặng đường hơn 20km đầu tiên khám phá VQG, chúng tôi không chỉ được ngắm cảnh rừng thưa mà còn chiêm ngưỡng sinh cảnh rừng tràm nước được ví như Đồng Tháp Mười thu nhỏ. Để khách có cơ hội trải nghiệm sự thú vị của rừng tràm, VQG Lò Gò – Xa Mát có tuyến tham quan xuyên rừng xem rừng tràm ngập nước và các trảng cỏ với chiều dài 5km, tuyến tham quan rừng tràm sẽ đưa du khách đi giữa những cánh rừng tràm nguyên sinh, rừng cây dầu lông, dầu trà ben, thốt nốt và các trảng cỏ, cây bụi gai, cỏ nhân trần…

Một hệ sinh thái rừng độc đáo khác cùng tồn tại ở VQG Lò Gò - Xa Mát chính là sinh cảnh rừng đặc trưng của miền Đông Nam bộ với ưu thế là các loại cây họ dầu (chủ yếu là cây dầu nước và dầu song nàng). Đây là nơi duy nhất có thể quan sát được kiểu rừng kín thường xanh còn nguyên sinh, chưa bị tác động bởi chiến tranh hay con người.

Hướng dẫn viên Vườn quốc gia Lò Gò - Xa Mát (tỉnh Tây Ninh) giới thiệu tổng quan về vườn với đoàn khảo sát du lịch Đông Nam bộ

Anh Nguyễn Tấn Phương (ngụ Q.Tân Bình, TP.HCM) thích thú cho biết, lần đầu tiên được tham quan và trải nghiệm đặc trưng rừng của 3 miền cho anh nhiều kiến thức và trải nghiệm thú vị khi tự so sánh sự khác nhau giữa các sinh cảnh rừng tự nhiên giữa các vùng miền. Anh Phương cho hay: “Nhất định tôi sẽ quay lại VQG Lò Gò - Xa Mát để trải nghiệm sâu hơn nữa những đặc trưng của VQG, vẫn còn nhiều tuyến tôi muốn tham quan như: tuyến thăm các di tích lịch sử và sinh cảnh rừng ven sông; đi thuyền xem các loài chim, ngắm bình minh hoặc hoàng hôn…”.

* Đất lành của các loài chim, thú

Theo các nhà khoa học nghiên cứu tại VQG Lò Gò - Xa Mát, hiện trong vườn có khoảng 203 loài chim được nhận diện. Do có các sinh cảnh phù hợp, VQG Lò Gò - Xa Mát còn là nơi trú ngụ của nhiều loài  chim nằm trong Sách đỏ Việt Nam và thế giới như: gà lôi hông tía, gà tiền mặt đỏ, già đẫy java, hạc cổ trắng, cao cát bụng trắng… Trong đó, già đẫy java, sếu đầu đỏ, gà lôi hông tía, hạc cổ trắng, cò nhạn đã được ghi nhận nguy cơ tuyệt chủng.

Đặc biệt, những năm gần đây trên các trảng cỏ tại VQG Lò Gò - Xa Mát còn là nơi dừng chân của sếu đầu đỏ và cò nhạn để nghỉ ngơi và kiếm thức ăn trên tuyến đường di cư qua lại giữa Đồng bằng sông Cửu Long và phía Bắc Campuchia. Bà Nguyễn Thị Tuyết Mai, Phó giám đốc VQG Lò Gò - Xa Mát cho hay, theo nghiên cứu, nơi nào có sếu đầu đỏ dừng chân thì nơi đó là vùng đất lành, bản sắc thiên nhiên còn nguyên sơ, chưa bị tác động bởi con người.

Lần đầu đặt chân đến VQG Lò Gò - Xa Mát, bà Dương Thị Ngọc Phương, Giám đốc Công ty TNHH Thế Giới Hoang Dã (H.Tân Phú, tỉnh Đồng Nai) cho rằng, VQG có sự đa dạng sinh học, có những trảng cỏ giống như những thảo nguyên thu nhỏ, nơi đây có tiềm năng phát triển du lịch rất lớn, phù hợp với những người yêu thiên nhiên, thích khám phá.

Theo bà Phương, du lịch sinh thái đang là loại hình du lịch rất thịnh hành ở nhiều quốc gia trên thế giới, do đó, VQG cần nâng cấp dịch vụ lưu trú, phục vụ bảo đảm sự tiện nghi sinh hoạt, nghỉ ngơi của du khách.

Chị Ngô Thị Ngọc Diễm (ngụ Q.2, TP.HCM) cũng thích thú khi được đặt chân đến VQG Lò Gò - Xa Mát. Chị Diễm cho biết, lần đầu tiên chị leo hết 8 tầng tháp để được đứng trên độ cao 32m ngắm toàn bộ khung cảnh VQG và đường biên giới giữa Việt Nam và Campuchia, được nhìn sang nước bạn ở khoảng cách gần nhất. “Được trải nghiệm sự phong phú, đa dạng về hệ sinh thái của VQG với những cây di sản hàng trăm năm tuổi, ngắm rừng núi từ trên cao là những cảm giác rất thú vị. Ngoài ra, những kiến thức về sinh thái, phân biệt cây rừng qua lần trải nghiệm này khiến tôi học thêm được rất nhiều” - chị Diễm chia sẻ.

Phó giám đốc VQG Lò Gò – Xa Mát Nguyễn Thị Tuyết Mai cho biết, mỗi  năm VQG đón khoảng 4-5 ngàn khách du lịch. Với xu hướng phát triển du lịch khám phá, sinh thái như hiện nay, VQG vừa được đầu tư thêm khu nghỉ dưỡng Đa Ha (cách Văn phòng điều hành VQG 25 km) với 8 phòng nghỉ, phục vụ khoảng 20 khách. Hiện nay, VQG đang khai thác 6 tuyến du lịch tham quan, trải nghiệm về rừng gồm: tuyến tham quan rừng thường xanh, trảng cỏ ngập nước theo mùa và các điểm di tích lịch sử; tuyến đi thuyền trên sông Vàm Cỏ Đông; đi bộ, cắm trại trong rừng sâu; tuyến VQG - Căn cứ cách mạng lâm thời miền Nam Việt Nam - Cửa khẩu quốc tế Xa Mát – chùa của người Khmer…

Ngọc Liên