Đảm bảo quyền con người, quyền công dân

Hiến pháp sửa đổi năm 2013 có hiệu lực từ ngày 1-1-2014 tiếp tục khẳng định cụ thể và đầy đủ hơn về quyền con người, các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân trong Hiến pháp năm 1992.

Hiến pháp sửa đổi năm 2013 có hiệu lực từ ngày 1-1-2014 tiếp tục khẳng định cụ thể và đầy đủ hơn về quyền con người, các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân trong Hiến pháp năm 1992.

Hiến pháp bổ sung một số quyền mới, trong đó người dân có quyền hưởng thụ và tiếp cận các giá trị văn hóa. Trong ảnh: Người dân xem triển lãm báo xuân tại Trung tâm Văn miếu Trấn Biên dịp Tết Nguyên đán 2014.

Theo luật sư Nguyễn Đức, Chủ tịch Hội Luật gia Đồng Nai, lần đầu tiên quyền con người được đưa vào trong Hiến pháp sửa đổi. Chương V: Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân của Hiến pháp năm 1992 thành Chương II: “Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân” trong Hiến pháp sửa đổi. Việc thay đổi tên gọi, bố cục và bổ sung một số quyền mới đã khẳng định giá trị, vai trò của quyền con người trong Hiến pháp sửa đổi. Qua đó thể hiện đường lối nhất quán của Đảng và Nhà nước trong việc công nhận, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân.

* Làm rõ hơn về quyền con người, quyền công dân

Luật sư Nguyễn Đức phân tích, so với Hiến pháp năm 1992, Hiến pháp mới có những sửa đổi, bổ sung và phát triển quan trọng về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Cụ thể như, Hiến pháp năm 1992 chỉ ghi nhận quyền con người về chính trị, dân sự và kinh tế, văn hóa, xã hội được thể hiện trong quyền công dân. Trong khi đó, Hiến pháp sửa đổi khẳng định: “Ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyền con người, quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật”.

Bên cạnh đó, Hiến pháp sửa đổi đã bổ sung nguyên tắc hạn chế quyền con người, quyền công dân theo quy định của luật. Qua đó cho thấy, việc hạn chế quyền con người, quyền công dân không thể tùy tiện mà phải “theo quy định của luật”. Đồng thời, Hiến pháp sửa đổi còn quy định trách nhiệm của Nhà nước và xã hội phải tôn trọng bảo đảm và bảo vệ quyền con người, quyền của công dân, bảo đảm tính thống nhất giữa quyền con người và quyền công dân.

Hiến pháp sửa đổi cũng quy định rõ hơn các nguyên tắc về quyền con người, quyền và nghĩa vụ công dân theo hướng quyền công dân không tách rời nghĩa vụ công dân; mọi người có nghĩa vụ tôn trọng quyền của người khác; công dân có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ đối với Nhà nước và xã hội; việc thực hiện quyền con người, quyền công dân không được xâm phạm lợi ích quốc gia, dân tộc, quyền và lợi ích hợp pháp của người khác.

* Bổ sung một số quyền mới

Hiến pháp sửa đổi năm 2013 đã bổ sung một số quyền mới, như: quyền sống; quyền hiến mô, bộ phận cơ thể người, hiến xác; quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư; quyền được bảo đảm an sinh xã hội; quyền kết hôn và ly hôn; quyền hưởng thụ và tiếp cận các giá trị văn hóa, tham gia vào đời sống văn hóa, sử dụng các cơ sở văn hóa; quyền xác định dân tộc; quyền được sống trong môi trường trong lành...

Luật sư Nguyễn Đức cho rằng, việc bổ sung một số quyền mới trong bản Hiến pháp sửa đổi đã thể hiện rõ hơn trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo đảm thực hiện quyền con người, quyền cơ bản của công dân. Bởi lẽ, trước đây, các quyền này cũng đã được thể hiện tại một số quy định của pháp luật nhưng chưa đầy đủ. Lần này các quyền này được đưa vào Hiến pháp trở thành những nguyên tắc hiến định. Theo đó, tất cả các văn bản luật phải dựa vào đó để cụ thể ra.

Cũng theo luật sư Nguyễn Đức, quyền con người, quyền cơ bản của công dân còn thể hiện ở nhiều chương khác của Hiến pháp sửa đổi, như các chương về kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục, khoa học, công nghệ, môi trường; Chương Tòa án nhân dân, Viện Kiểm sát nhân dân... Theo đó, có nhiều hiến định mới góp phần đảm bảo quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Đơn cử như, hiến định Nhà nước thu hồi đất do tổ chức, cá nhân đang sử dụng trong trường hợp thật cần thiết do luật định vì mục đích quốc phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Việc thu hồi đất phải công khai, minh bạch và được bồi thường theo quy định của pháp luật.

Ngọc Thư (ghi)