Không sử dụng hiệu quả nguồn lực sẽ gây “lãng phí kép”

Thống nhất cao với sự cần thiết ban hành Luật Tiết kiệm, chống lãng phí tại Phiên thảo luận ở Tổ 16 chiều 5-11, các đại biểu cho rằng, lãng phí nguồn lực là một trong những lãng phí gây ra nhiều hệ lụy, đặc biệt là nguồn lực trí tuệ ở các tổ chức khoa học - công nghệ, các trường đại học, cơ sở nghiên cứu... Vì vậy, các ý kiến lo ngại, nếu không sử dụng hiệu quả các nguồn lực thì sẽ gây ra tình trạng “lãng phí kép”.

Toàn cảnh Phiên thảo luận ở Tổ 16 chiều 5-11. Ảnh: Cao Hoàng

Chiều 5-11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận ở Tổ về dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi); Dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi); Dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí. Đại biểu Lý Thị Lan - Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang điều hành thảo luận ở Tổ 16 gồm Đoàn ĐBQH các tỉnh, thành phố: Đà Nẵng, Cao Bằng, Tuyên Quang.

Quan tâm đến dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí, các đại biểu thống nhất cao với sự cần thiết ban hành Luật. Nhấn mạnh dự thảo Luật đã thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về quản lý, sử dụng hiệu quả các nguồn lực quốc gia, các ý kiến nêu rõ, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí là một trong những nội dung trọng tâm của công cuộc phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; phù hợp với Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, đặc biệt là yêu cầu “tăng cường kỷ luật, kỷ cương tài chính - ngân sách, quản lý chặt chẽ, tiết kiệm, chống thất thoát, lãng phí trong sử dụng vốn, tài sản công”. Luật cũng phù hợp với tinh thần Chỉ thị số 31-CT/TW ngày 12-12-2023 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh thực hành tiết kiệm, chống lãng phí giai đoạn mới.

Bổ sung quy định trách nhiệm đánh giá kết quả sử dụng nguồn lực công theo tiêu chí hiệu quả và mục tiêu đạt được

Góp ý về phạm vi điều chỉnh (Điều 1) và đối tượng áp dụng (Điều 2), đại biểu Ma Thị Thúy - Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang cho biết, dự thảo Luật quy định phạm vi điều chỉnh đến “hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân” và đối tượng áp dụng là “doanh nghiệp, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân khác có liên quan đến công tác tiết kiệm, chống lãng phí”.

Đại biểu Lý Thị Lan - Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang điều hành thảo luận ở Tổ 16

Đại biểu cho rằng, nội dung quy định như dự thảo Luật có phạm vi rất rộng, không khả thi, vượt khả năng quản lý, kiểm soát trực tiếp của Nhà nước, tiềm ẩn nguy cơ chồng chéo, trùng lặp với các quy định của pháp luật chuyên ngành (như Luật Doanh nghiệp, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, Luật Bảo vệ môi trường …); đồng thời dễ dẫn đến sự can thiệp sâu vào quyền tự do cá nhân, quyền sở hữu tài sản và quyền tự chủ kinh doanh được Hiến pháp bảo hộ. Đại biểu cho rằng, rất khó lượng hóa “lãng phí” trong phạm vi tiêu dùng cá thể của xã hội và xác định nghĩa vụ pháp lý để xử lý.

Do đó, đại biểu Ma Thị Thúy đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu, rà soát, xác định lại ranh giới hợp lý của phạm vi điều chỉnh, theo hướng: tập trung điều chỉnh khu vực Nhà nước, nơi có sử dụng, quản lý nguồn lực công; đối với khu vực tư nhân, hộ gia đình, cá nhân chỉ nên quy định ở mức độ khuyến khích, tuyên truyền, vận động thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, tránh đặt ra các nghĩa vụ pháp lý hoặc chế tài hành chính khó thực thi.

Đại biểu Ma Thị Thúy - Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Về giải thích từ ngữ, đại biểu nhận thấy, quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 5 của dự thảo Luật đã bao quát khá đầy đủ, tuy nhiên cần được diễn đạt cụ thể, rõ ràng hơn để phản ánh đúng bản chất của “tiết kiệm” và “lãng phí” trong thực tiễn.

“Trên thực tế, lãng phí không chỉ là việc sử dụng vượt quá định mức, tiêu chuẩn, chế độ, mà còn bao gồm việc sử dụng đúng định mức nhưng không hiệu quả, không đạt mục tiêu, hoặc gây cản trở, bỏ lỡ cơ hội phát triển. Ngược lại, tiết kiệm không nên được hiểu đơn giản là chi tiêu ít hơn định mức, mà phải được hiểu là sử dụng nguồn lực một cách hợp lý, mang lại hiệu quả cao nhất, đạt được mục tiêu với chi phí thấp nhất có thể”, đại biểu chia sẻ.

Vì vậy, đề nghị nghiên cứu bổ sung, chỉnh lý nội dung tại khoản 1, 2, Điều 5 để thể hiện rõ tiêu chí đánh giá “sử dụng hiệu quả các nguồn lực” là yếu tố cốt lõi của cả khái niệm “tiết kiệm” và “lãng phí”. Đồng thời, bổ sung quy định trách nhiệm đánh giá kết quả sử dụng nguồn lực công theo tiêu chí hiệu quả và mục tiêu đạt được, không chỉ dựa vào mức chi tiêu so với định mức.

Bổ sung trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có hành vi tiết lộ danh tính hoặc trù dập, trả thù người cung cấp thông tin phát hiện lãng phí

Đề cập về cung cấp, xử lý thông tin phát hiện lãng phí và bảo vệ người đấu tranh chống lãng phí (Điều 7), đại biểu Ma Thị Thúy đề nghị bổ sung quy định về bảo mật danh tính, thông tin cá nhân của người cung cấp và người thân, cơ quan, tổ chức cung cấp thông tin, tránh bị tiết lộ, trả thù hoặc trù dập, tương tự như các quy định trong Luật Phòng, chống tham nhũng và Luật Tố cáo. Đồng thời, bổ sung trách nhiệm của cơ quan tiếp nhận thông tin trong việc giữ bí mật và chịu trách nhiệm nếu để lộ, làm lộ danh tính người cung cấp.

Đại biểu Đoàn Thị Lê An - Đoàn ĐBQH tỉnh Cao Bằng phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Theo đó, bổ sung vào Điều 7 dự thảo Luật một khoản mới như sau: “Người cung cấp thông tin phát hiện lãng phí có quyền được thông báo kết quả xử lý thông tin; cơ quan, tổ chức, cá nhân tiếp nhận thông tin có trách nhiệm bảo mật danh tính, thông tin cá nhân của người cung cấp và người thân của họ, trừ trường hợp người cung cấp đồng ý công khai”.

Cùng quan điểm về Điều 7, đại biểu Đoàn Thị Lê An - Đoàn ĐBQH tỉnh Cao Bằng cho biết, hiện dự thảo Luật có 5 khoản quy định về cung cấp thông tin phát hiện lãng phí, xử lý thông tin phát hiện lãng phí; quy định về quyền và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc phát hiện, xử lý thông tin; quyền được bảo vệ khi tố giác, đấu tranh chống lãng phí và các hành vi bị nghiêm cấm.

Tuy nhiên, trong nội dung các khoản, đại biểu nhận thấy các quy định còn mang tính khái quát, chưa xác định rõ trình tự, thời hạn xử lý thông tin (khoản 2); chưa có biện pháp ràng buộc trách nhiệm đối với hành vi tiết lộ, trả thù người cung cấp thông tin. Do đó, đại biểu Đoàn Thị Lê An đề nghị sửa đổi, bổ sung Điều 7 như sau:

Tại điểm b, khoản 1 Điều 7, đề nghị bổ sung cụm từ “phản ánh, tố giác hành vi gây lãng phí” vào sau từ phản ánh và sửa lại như sau: “Cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền cung cấp thông tin, phản ánh, tố giác hành vi gây lãng phí cho người đứng đầu cơ quan, tổ chức, thủ trưởng cơ quan cấp trên trực tiếp nơi để xảy ra lãng phí, cơ quan thanh tra, kiểm tra, điều tra, Viện Kiểm sát nhân dân để xem xét, giải quyết hoặc gửi đăng tải thông tin trên các phương tiện thông tin đại chúng theo quy định”.

Đại biểu Bế Minh Đức - Đoàn ĐBQH tỉnh Cao Bằng góp ý về dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi). Ảnh: Phạm Thắng

Đồng thời, bổ sung quy định về trình tự, thời hạn xử lý thông tin tại khoản 2 Điều này như tiếp nhận, phân loại thông tin trong thời gian bao nhiêu ngày làm việc (5 ngày, 7 ngày hay 10 ngày…) kể từ khi nhận được thông tin; trường hợp khẩn cấp thì phải xử lý hoặc chuyển cơ quan có thẩm quyền trong thời gian bao lâu?

Đáng chú ý, cần bổ sung quy định về quyền của người cung cấp thông tin như được bảo vệ danh tính, việc làm, thu nhập, sứa khỏe và quyền lợi hợp pháp khác theo quy định của pháp luật, người cung cấp thông tin có căn cứ hợp lý được miễn trách nhiệm hành chính, kỷ luật dù thông tin chưa đủ chứng cứ khởi tố; bổ sung trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có hành vi tiết lộ danh tính hoặc trù dập, trả thù người cung cấp thông tin phải bằng hình thức xử lý kỷ luật, xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Ngoài ra, đại biểu Đoàn Thị Lê An cũng đề nghị nghiên cứu bổ sung chính sách khen thưởng, tôn vinh, hỗ trợ vật chất đối với cá nhân, tổ chức có thành tích phát hiện, ngăn chặn hành vi lãng phí gây thiệt hại lớn.

Cần bổ sung phạm vi điều chỉnh đối với quản lý, khai thác, sử dụng nguồn lực tri thức và dữ liệu công nghệ

Chỉ rõ lãng phí nguồn lực là một trong những lãng phí gây ra nhiều hệ lụy, đặc biệt là nguồn lực trí tuệ ở các tổ chức khoa học - công nghệ, các trường đại học, cơ sở nghiên cứu, đại biểu Vương Quốc Thắng - Đoàn ĐBQH TP. Đà Nẵng cho rằng, nếu chúng ta không sử dụng hiệu quả, sử dụng một cách thông minh thì dễ dẫn đến tình trạng “lãng phí kép”.

Đại biểu Vương Quốc Thắng - Đoàn ĐBQH TP. Đà Nẵng phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

“Ví dự như chúng ta đưa ra thực hiện các đề tài không phù hợp; nghiên cứu xong kết quả không sử dụng được. Như vậy vừa lãng phí về nguồn lực tài chính, vừa lãng phí về thời gian vật lý, lãng phí về nguồn nhân lực”. Do đó, đại biểu đề nghị nội dung này cần được nghiên cứu để quy định trong phạm vi điều chỉnh.

Ngoài những vấn đề đã nêu trên, đại biểu nhận thấy, trong kỷ nguyên số, bên cạnh tình trạng lãng phí về tài nguyên trí tuệ, chúng ta còn lãng phí vì bỏ lỡ cơ hội phát triển do không khai thác được dữ liệu, tài nguyên số. “Nếu dữ liệu, tài nguyên số không được khai thác một cách hợp lý thì rất lãng phí trong bối cảnh phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) diễn ra mạnh mẽ như hiện nay. Cùng với đó, các kết quả nghiên cứu khoa học nếu không khẩn trương đưa vào sử dụng để đảm bảo tính thời sự, tính cấp thiết thì sẽ gây lãng phí rất lớn về tài chính, lãng phí về nguồn lực, về chất xám”, đại biểu nêu thực trạng.

Đại biểu Tráng A Dương - Đoàn ĐBQH tỉnh Tuyên Quang góp ý về dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi). Ảnh: Phạm Thắng

Thẳng thắn chỉ rõ lãng phí về dữ liệu, đại biểu Vương Quốc Thắng cho rằng, nhiều cơ quan Nhà nước thu thập, nắm những bộ dữ liệu khổng lồ nhưng lại thiếu cơ chế chia sẻ thông tin, kết nối và khai thác dữ liệu để phục vụ cho việc hoạch định chính sách, tối ưu hóa quản lý và tạo ra các dịch vụ mới cho xã hội. Nhấn mạnh đây là một sự lãng phí lớn về tài nguyên số, đại biểu đề nghị cần lưu ý nội dung này cũng như cần đẩy mạnh ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để tránh lãnh phí về cơ hội công nghệ.

Do vậy, về phạm vi điều chỉnh đối với quản lý, khai thác, sử dụng hiệu quả nguồn lực tri thức và dữ liệu công nghệ (Điều 1 của dự thảo), đại biểu Vương Quốc Thắng đề nghị cần bổ sung nội dung này vào phạm vi điều chỉnh ở Điều 1.

Về đối tượng áp dụng (Điều 2), đại biểu Vương Quốc Thắng đề nghị bổ sung một khoản tại Điều 2 của dự thảo Luật về đối tượng ứng dụng là các viện nghiên cứu, trường đại học và tổ chức khoa học công nghệ. Đồng thời, cần làm rõ các doanh nghiệp, tổ chức, hộ gia đình, cá nhân có liên quan đến công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí tại khoản 7 Điều 2 là những đối tượng nào, đối tượng nào không phải áp dụng Luật này. Bên cạnh đó, đại biểu cũng đề nghị bổ sung nhóm hành vi gây lãng phí mới vào Điều 3 của dự thảo thảo Luật là hành vi gây lãng phí trong quản lý, sử dụng kết quả nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ.

quochoi.vn