Căn cứ Ban An ninh miền Đông Nam Bộ: Biểu tượng kiên cường của lực lượng an ninh miền Đông

Cùng với hệ thống các di tích đã được xếp hạng quốc gia thuộc Chiến khu Đ như: Căn cứ Trung ương Cục miền Nam (1961-1962), Căn cứ Khu ủy miền Đông Nam Bộ (1962-1967), Địa đạo Suối Linh (1962-1967), Căn cứ Ban An ninh miền Đông Nam Bộ (ở xã Trị An, tỉnh Đồng Nai) cũng là “địa chỉ đỏ” giáo dục truyền thống đấu tranh cách mạng.

Học viên Trường công an Trung ương chi viện An ninh miền Nam chụp ảnh lưu niệm tại Chiến khu Đ, năm 1968. Ảnh: Tư liệu

Căn cứ Ban An ninh miền Đông Nam Bộ là nơi ghi dấu sự hình thành và phát triển của lực lượng an ninh cách mạng miền Đông trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ cứu nước, góp phần làm nên trang sử "miền Đông gian lao mà anh dũng", bồi đắp cho hào khí Đồng Nai sống mãi trong sự nghiệp vệ quốc vĩ đại của dân tộc Việt Nam.

Căn cứ đầu não giữa rừng Chiến khu Đ

Theo tài liệu của Viện Lịch sử Công an: Vào giữa năm 1960, thực hiện chỉ đạo của Xứ ủy Nam Bộ, lực lượng an ninh cách mạng ở miền Đông được thành lập với tên gọi ban đầu là Ban Bảo vệ an ninh Xứ ủy và Ban Bảo vệ an ninh các cấp. Đây là tiền đề cho sự hình thành, phát triển của bộ máy an ninh miền Đông Nam Bộ. Đến năm 1961, Trung ương Cục miền Nam được thành lập thay cho Xứ ủy Nam Bộ, đồng chí Nguyễn Văn Linh làm Bí thư Trung ương Cục. Để tăng cường sự lãnh đạo đối với từng địa bàn, tháng 2-1961, tại Suối Linh, Khu ủy miền Đông được thành lập, do đồng chí Mai Chí Thọ làm Bí thư. Cũng trong năm 1961, Ban Bảo vệ an ninh khu Đông Nam Bộ tổ chức chuyên trách nắm tình hình địch, bảo vệ Khu ủy được hình thành do đồng chí Nguyễn Văn Chí (Sáu Chí), Phó Bí thư Khu ủy làm Trưởng ban, đồng chí Mười Đen và Hồ Thảo làm Phó ban.

Cơ cấu tổ chức của Ban Bảo vệ an ninh khi mới thành lập đơn giản, số lượng cán bộ chỉ có khoảng 10 người nguyên là công an từ thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và một số cán bộ được Khu ủy miền Đông Nam Bộ điều về từ các ngành khác và 5 chiến sĩ tân binh làm nhiệm vụ sản xuất, canh gác trại giam và bảo vệ cơ quan. Với yêu cầu chiến trường, đơn vị dần phát triển, bộ máy tổ chức chặt chẽ gồm các tiểu ban: Bảo vệ chính trị, Điệp báo, Bảo vệ nội bộ, Trinh sát vũ trang...

Đến năm 1963, Ban Bảo vệ an ninh khu Đông Nam Bộ được đổi tên thành Ban An ninh Khu Đông Nam Bộ, trở thành cơ quan đầu não của hệ thống an ninh khu vực. Ở cấp tỉnh, những năm 1961-1962, Ban Bảo vệ an ninh được thành lập ở Tây Ninh, Phước Thành, Thủ Dầu Một, Bà Rịa, Biên Hòa, Bình Dương, Sài Gòn…

Đại diện lãnh đạo các Cục Nghiệp vụ thuộc Bộ Công an, Công an tỉnh Đồng Nai và các đơn vị khảo sát thực tế tại Di tích Căn cứ Ban An ninh miền Đông Nam Bộ. Ảnh tư liệu Bảo tàng tỉnh

Trong suốt giai đoạn từ năm 1961-1975, với chức năng tham mưu công tác an ninh cho Khu ủy miền Đông, Ban An ninh miền Đông Nam Bộ không chỉ là trung tâm chỉ huy mà còn là nơi diễn ra nhiều hội nghị, quyết sách quan trọng về nghiệp vụ an ninh. Ban đã tham mưu cho Khu ủy miền Đông trong công tác xây dựng lực lượng, tổ chức các chiến dịch trấn áp đối tượng phản cách mạng, diệt ác, phá thế kìm kẹp của địch, giữ vững vùng giải phóng. Ban An ninh đã xây dựng và chỉ đạo hệ thống an ninh từ cấp tỉnh đến cơ sở. Lực lượng an ninh Đông Nam Bộ dưới sự lãnh đạo trực tiếp của các cấp ủy Đảng đã phát huy truyền thống anh dũng kiên cường trực tiếp đối đầu với đội quân tình báo gián điệp nhà nghề của đế quốc Mỹ và các thế lực phản động tay sai, góp phần làm nên Chiến thắng Phước Thành, Tua Hai, Đồng Xoài, Bình Giã...

Đặc biệt, trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968, lực lượng an ninh từ căn cứ phối hợp chặt chẽ với các lực lượng vũ trang tổ chức đánh vào các mục tiêu then chốt của địch, góp phần quan trọng vào thắng lợi chiến lược.

Di tích lịch sử cấp tỉnh

Cuộc đấu trí hết sức gay go và quả cảm của các chiến sĩ an ninh miền Đông Nam Bộ đã làm thất bại những âm mưu của lực lượng tình báo quân sự đế quốc Mỹ và chính quyền Việt Nam Cộng hòa. Dù chiến đấu công khai hay thầm lặng, các chiến sĩ an ninh miền Đông luôn tuyệt đối trung thành với Đảng, với cách mạng, gan vàng dạ sắt, chịu đựng nhiều hy sinh, gian khổ, góp phần để xây dựng lực lượng an ninh toàn khu, bảo vệ Đảng, thành quả cách mạng.

Ngày 11-6-2025, UBND tỉnh Đồng Nai ban hành Quyết định số 1890/QĐ-UBND xếp hạng Di tích lịch sử cấp tỉnh Căn cứ Ban An ninh miền Đông Nam Bộ. Đây là sự kiện có ý nghĩa quan trọng, góp phần tri ân những đóng góp to lớn của các thế hệ cán bộ, chiến sĩ công an đã cống hiến, hy sinh cho sự nghiệp cách mạng, thiết thực kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân (19-8-1945 - 19-8-2025). Đồng thời, bổ sung vào danh mục những địa danh lịch sử quan trọng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, góp phần làm nên “hào khí Đồng Nai” rất đỗi tự hào.

Sau Hiệp định Paris năm 1973, Ban An ninh khu Đông Nam Bộ tiếp tục giữ vai trò chỉ huy và tổ chức lại hệ thống an ninh, góp phần đập tan các cuộc phản công mùa khô của địch, mở đầu giải phóng Phước Long, Xuân Lộc làm tiền đề cho Chiến dịch Hồ Chí Minh đại thắng, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước năm 1975.

Trong dòng chảy của lịch sử 80 năm ngành công an, Căn cứ Ban An ninh miền Đông Nam Bộ sẽ mãi là biểu tượng sống động cho tinh thần “vì nước quên thân, vì dân phục vụ” như lời thề bất diệt của những người lính an ninh năm xưa. Vinh danh và phát huy giá trị di tích chính là tiếp nối mạch nguồn truyền thống, hun đúc bản lĩnh, đạo đức và trách nhiệm cho các thế hệ hôm nay và mai sau.

Nguyễn Trí Nghị