Tôm sông trên đất núi lửa

Con tôm càng xanh, giống tôm vốn chỉ sống ngoài tự nhiên ở vùng sông nước lại được coi là sản vật trên vùng đất núi lửa Tân Phú. Và cũng chỉ có vùng Trà Cổ, nơi hội tụ được những hồ nước từ mạch ngầm đất đá núi lửa hàng trăm năm trước mới nuôi được những con tôm đỏ au, chắc thịt, gạch thơm không thua kém bất kỳ loài tôm tự nhiên nào.

Con tôm càng xanh Trà Cổ là món đặc sản chủ yếu cung cấp cho các nhà hàng ở những thành phố lớn.

Con tôm càng xanh Trà Cổ khi nướng chín vẫn giữ được sắc vỏ đỏ sậm, chất thịt ngọt dai, đậm đà như thủy sản sống ngoài thiên nhiên nhờ được nuôi theo lối thủ công truyền thống, trong nguồn nước suối mát lành chảy từ mạch ngầm núi đá.

* Nuôi tôm trên núi

Nhờ mùi vị thơm ngon nên con tôm càng xanh vùng đất núi lửa này không được bán đại trà ngoài thị trường mà chủ yếu cung cấp cho các quán ăn, nhà hàng tại nhiều thành phố lớn. Cách thức các thương lái tổ chức giao hàng loại đặc sản này cũng khá thú vị. Tôm càng vận chuyển đi tiêu thụ bằng đội ngũ xe ôm, chở từng sản lượng nhỏ đến tận các nhà hàng để giữ cho con tôm vẫn còn tung tăng bơi lội trước khi lên bàn ăn phục vụ thực khách.

Cách đây hơn 15 năm, Trung tâm Khuyến nông tỉnh đưa vài ngàn con tôm càng xanh giống về nuôi khảo nghiệm tại vùng đất này. Thấy con tôm thích nghi tốt với nguồn nước, khí hậu nơi đây mới đưa ra nuôi thử nghiệm trong dân. Ông Lương Văn Thạch (ngụ tại ấp 5, xã Trà Cổ) là một trong những người đầu tiên nuôi giống tôm này. Theo ông Thạch thì: “Nuôi con tôm đặc sản này cũng lắm công phu. Thời đó, con giống thả nuôi được đánh bắt ngoài tự nhiên. Người nuôi chủ yếu lấy công làm lời, đi bắt ốc, cá con trộn thêm hạt bắp trồng tại địa phương xay ra làm thức ăn cho tôm. Tuy nuôi trong đầm nhưng sản lượng tôm thả thưa theo kiểu quảng canh và chỉ làm được duy nhất 1 vụ trong năm. Sản lượng tôm cho thu hoạch thấp, chỉ đạt khoảng 1 tấn tôm/hécta”.

Con tôm càng xanh khi hấp chín có màu vỏ đỏ đậm, thịt thơm, ngọt và dai không thua gì tôm sông chính hiệu.

Vùng đất trũng ở ấp 4, xã Trà Cổ xưa kia là cánh đồng lúa. Người dân ở đây đa số là hộ nghèo vì đất kém màu mỡ, lợi nhuận thu được từ cây lúa và hoa màu rất thấp. Nhờ con tôm, đời sống người dân dần khấm khá, không thiếu những hộ đang giàu lên, đầu tư mở rộng diện tích nuôi đến vài hécta, đạt lợi nhuận hàng trăm triệu đồng/năm. Câu chuyện hàng ngày của người dân vùng này luôn xoay quanh chủ đề về con tôm. Người nuôi trước chia sẻ kinh nghiệm cho người nuôi sau, đồng thời học từ kinh nghiệm thực tế sản xuất nên ai cũng giỏi nghề.

Tôm càng xanh nay vẫn được thả thưa theo kiểu quảng canh, nhiều người nuôi tôm vẫn bỏ công làm thức ăn tự chế từ cá, từ bắp nên năng suất có tăng nhưng vẫn khá khiêm tốn so với với cách nuôi công nghiệp ngày nay. Đặc biệt, nước đưa vào các đầm tôm chủ yếu là nguồn nước mưa, nước suối từ mạch núi đá luôn mát lành nên con tôm nuôi chất thịt vẫn dai, vẫn thơm không thua gì con tôm sống ngoài thiên nhiên.

* Sản vật vùng Trà Cổ

Ở vùng Trà Cổ, con tôm giống được thả vào tháng 5 âm lịch, nuôi khoảng 4 tháng bắt đầu cho thu hoạch. Mùa thu hoạch thường kéo dài từ cuối tháng 9 âm lịch đến ra Giêng vì người nuôi không kéo lưới đồng loạt mà đánh bắt dần. Họ kéo từng mẻ lưới nhỏ, chỉ chọn những con tôm chắc khỏe, đạt về trọng lượng và kích thước. Theo đó, 1 ao nuôi rộng vài ngàn m² nhưng mỗi lần thu chỉ đạt từ vài chục đến vài trăm ký tôm. Với cách “đánh tỉa” dần này, con tôm càng xanh luôn là đặc sản giữ được giá ổn định vì không rơi vào cảnh dồn hàng, rớt giá. Loại sản vật độc đáo này cũng rất “chảnh”, chỉ cần một cơn gió chướng bất thường khiến oxy trong nước giảm là tôm chết nổi đỏ ao, chủ đầm chỉ còn nước vớt lên đem bỏ. Nhưng nếu nuôi đủ tháng đủ ngày, “ngậm” đủ khí trời, đủ mưa đủ nắng, con tôm càng xanh Trà Cổ đàng hoàng “bước” vào mâm cao cỗ đầy mà không thua kém bất cứ món ngon nào. Tôm càng xanh Trà Cổ luôn được bán sống, từ ao đến vựa, từ vựa đến bàn ăn trong ngày nên thịt tôm chắc, khỏe. Ăn tôm, ngon nhất là phần gạch tôm béo ngậy ở đầu, rồi đến phần thịt thân tôm thơm ngọt, sau mới nhẩn nha gặm thịt ở 2 chiếc càng đầy gai nhọn li ti. Tôm nhất (4-5 con/kg) vào nhà hàng lớn có khi giá lên đến trên 1 triệu đồng/kg và không phải lúc nào cũng có nên luôn được thực khách săn tìm.

Tôm càng xanh dạt được phơi khô cũng là món nhậu rất bắt mồi của người dân địa phương.

Ông Phạm Trí Tâm, chủ đại lý thu mua tôm tại xã Trà Cổ, vừa nâng những chú tôm càng to bằng cườm tay trẻ em đang búng chân đá càng tanh tách vừa kể: “Tôi tìm mua tôm càng xanh từ Trà Cổ để đưa vào các nhà hàng cao cấp ở các thành phố. Tôi chấp nhận trả chi phí cao, thuê hẳn 1 đội xe ôm chở tôm về các vựa khắp các tỉnh, thành, đảm bảo đến nơi thả vào bể con tôm vẫn có thể tung tăng bơi lội”. Ông Tâm cho biết thêm, vừa có 1 khách hàng tận Phan Thiết gọi điện đặt hàng từ đại lý. Theo đó, thị trường tiêu thụ cho con tôm Trà Cổ không ngừng mở rộng. Hiện, trung bình mỗi tuần đại lý của ông mua từ 1-2 tấn tôm; vào cao điểm, sản lượng có thể tăng lên gấp đôi, gấp ba để phân phối đi khắp mọi miền.

Nếu có dịp về Trà Cổ mùa “đánh tỉa” tôm càng xanh, bạn có thể may mắn được xem cảnh đánh tôm càng, nhìn ngắm những chú tôm khỏe mạnh bật tanh tách trong thùng. May hơn, bạn sẽ được chủ đầm mời ăn món tôm càng xanh hấp bia ngay khi vừa vớt lên, hoặc tôm nướng mọi, tôm nướng muối ớt. Con tôm sống tươi xanh chẳng cần gia vị gì nhiều, chỉ cần chén muối tiêu vắt miếng chanh, dầm thêm vài trái ớt chỉ thiên bứt từ cây ớt ven đầm là đủ để cả chủ lẫn khách xuýt xoa bên đầm tôm lộng gió. Nhưng bạn cũng có thể gặp cảnh chủ đầm tôm thẫn thờ chực khóc khi tôm chết đỏ đầm, bao nhọc nhằn cả một năm trôi sông đổ biển. Nhưng có vậy, con tôm càng xanh Trà Cổ mới được xứng danh đặc sản. Bởi không có gì là dễ dàng, nhất lại là những nghề đòi hỏi sự tinh tế, đòi hỏi kinh nghiệm lâu năm, đòi hỏi sự lao tâm khổ tứ, chấp nhận rủi ro như nghề nuôi tôm đặc sản.

Bình Nguyên - Vi Lâm