Sóng gió còn dữ dội

Viện nghiên cứu hòa bình quốc tế (có trụ sở ở Stockholm - Thuỵ Sĩ) cảnh báo, tình hình thế giới sẽ chưa hết tồi tệ trong những năm tới. Nhìn lại những gì diễn ra trong năm qua, có thể thấy căn nguyên các cuộc xung đột, khủng hoảng và các vấn đề toàn cầu chưa được giải quyết triệt để. Và những thách thức khôn lường lại vắt qua năm 2015 – "năm bản lề" với nhiều quốc gia, khu vực.

Viện nghiên cứu hòa bình quốc tế (có trụ sở ở Stockholm - Thuỵ Sĩ) cảnh báo, tình hình thế giới sẽ chưa hết tồi tệ trong những năm tới. Nhìn lại những gì diễn ra trong năm qua, có thể thấy căn nguyên các cuộc xung đột, khủng hoảng và các vấn đề toàn cầu chưa được giải quyết triệt để. Và những thách thức khôn lường lại vắt qua năm 2015 – “năm bản lề” với nhiều quốc gia, khu vực.

Nóng vấn đề an ninh và xung đột

Có lẽ, ngay cả người dân Ukraine cũng không thể ngờ rằng, các cuộc biểu tình bày tỏ lập trường “thân Nga” hay “thân phương Tây” của họ lại đưa đến bất ổn kéo dài đến vậy. Trong chưa đầy năm, biểu tình đường phố buộc vị tổng thống đương nhiệm “tháo chạy”, rồi Crimea rời bỏ kéo theo làn sóng đòi “độc lập” ở vùng Donbass rộng lớn, đẩy Ukraine vào tình trạng chính trị rối ren, lãnh thổ bị chia cắt và giao tranh ác liệt. Vẫn biết, giải pháp hòa bình là lối thoát duy nhất, nhưng không chỉ ở trong tay người Ukraine mà còn phụ thuộc vào các đồng minh của cả hai phe đối địch nếu họ biết dũng cảm vượt qua lợi ích của mình.

Binh sĩ quân đội Ukraine giữa các trận giao tranh ở vùng Donesk.

Như một “chú ngựa ô” của lực lượng thánh chiến, đội quân khủng bố của tổ chức tự xưng “Nhà nước Hồi giáo” (IS) đã biến nhóm không mấy tên tuổi này thành tổ chức cực đoan gây chấn động thế giới. Sự tàn bạo của IS có lẽ sẽ không dừng ở việc tiến công giành lãnh thổ của Iraq và Syria, hay hành quyết con tin một cách vô nhân tính. Sẽ không chỉ Mỹ và châu Âu canh cánh mối lo khủng bố, bởi IS đã đặt mục tiêu 5 năm tới chiếm lĩnh cả Bắc Phi, Tây Á, Trung Á và một số vùng Nam Á. Một khi giải pháp không kích của liên quân do Mỹ đứng đầu tiếp tục không hiệu quả, Washington sẽ không còn do dự triển khai bộ binh tới Trung Đông.

Điều lo ngại là, không thể loại trừ cuộc chiến chống IS tiếp tục kéo theo hệ luỵ nguy hiểm, mà ví dụ điển hình là các vụ khủng bố, bắt cóc con tin từng xảy ra ở Pháp, Australia mà thủ phạm được “truyền cảm hứng” từ tư tưởng thánh chiến và cực đoan. Sự trỗi dậy của IS có thể tạo một thứ “động lực” nguy hiểm cho Taliban và các nhóm cực đoan ở Nam Á, Trung Đông và Bắc Phi. Nhất là, trong bối cảnh NATO và Mỹ kết thúc chiến tranh ở Afghanistan, hỗn loạn bùng lên ở Libya, Yemen, Nigieria…

Thế giới thở phào vì tranh chấp ở Biển Đông, Hoa Đông dù gây sóng gió ngoại giao giữa các nước liên quan, nhưng đã không dẫn tới xung đột trên biển. Có điều, vẫn chưa có giải pháp thực tế hay thoả thuận nào để bảo đảm những vụ lình xình sẽ không đưa các vùng biển chiến lược đối với an ninh và giao thương hàng hải quốc tế này trở lại “điểm nóng”.

Trong các vấn đề an ninh phi truyền thống, nỗ lực miệt mài của cộng đồng quốc tế mới chỉ giảm bớt tốc độ lây lan, chứ chưa xóa sổ “con quái vật Ebola” ở khu vực Tây Phi vốn nghèo nàn và bị xung đột tàn phá. Cuộc chiến giữa cái sống và cái chết của con người vẫn cần thêm nỗ lực, ít nhất cho tới khi tìm ra và đưa vào sử dụng vaccine phòng ngừa, được kỳ vọng trong năm nay. Với cuộc chiến kiềm chế Trái đất ấm lên, gánh nặng sẽ chuyển đến Hội nghị khí hậu của LHQ tại Paris (Pháp) cuối năm nay, nhằm thông qua một thoả thuận ràng buộc toàn cầu về phát thải “khí nhà kính”.

Tìm lại động lực tăng trưởng

Đánh giá triển vọng kinh tế toàn cầu năm 2015, giới phân tích châu Âu cho rằng, thế giới sẽ đối mặt bất ổn và rủi ro, thậm chí là vòng suy giảm mới, trong khi một số chuyên gia Trung Quốc lại dùng thuật ngữ “trạng thái bình thường mới”. Các định chế tài chính - kinh tế quốc tế thì cho rằng, kinh tế thế giới sẽ bước vào thời kỳ chuyển đổi phương thức phát triển và điều chỉnh kết cấu đầy khó khăn. Thực tế, hầu hết các dự báo tăng trưởng liên tục được điều chỉnh hạ thấp, báo trước thêm một năm không lạc quan với kinh tế toàn cầu. Điều mà các quốc gia và khối kinh tế cần làm là sớm tìm lại động lực tăng trưởng.

Điểm sáng hiếm hoi của kinh tế toàn cầu năm 2015 sẽ là “hai bánh xe khởi động” lớn nhất gồm Mỹ và Trung Quốc và được dự báo sẽ “soán ngôi” lẫn nhau ở các vị trí nền kinh tế số 1 và 2 thế giới. Trong khi đó, các khối kinh tế điển hình là Liên hiệp châu Âu (EU) và Nhóm các nền kinh tế mới nổi lớn nhất thế giới (BRICS) không có nhiều triển vọng sáng. Phần lớn là do, một số nền kinh tế thành viên chưa thoát khỏi “vũng lầy” khủng hoảng, thậm chí rơi vào vòng xóay suy giảm mới.

Chiến thắng của đảng chống thắt lưng buộc bụng là niềm vui của người dân Hy Lạp nhưng là nỗi lo của EU.

Với Khu vực đồng euro (Eurozone), thách thức lớn nhất sẽ là cuộc đàm phán với chính quyền mới ở Hy Lạp về các điều khoản cứu trợ. Chủ trương “chống thắt lưng, buộc bụng” cực đoan của lãnh đạo mới ở Athens đe dọa kéo theo kịch bản Grexit (Hy Lạp rời Eurozone), phá vỡ liên minh tiền tệ duy nhất ở châu Âu, sẽ là một trong những yếu tố thúc đẩy giới lãnh đạo EU điều chỉnh các mục tiêu tài chính quá hà khắc.

Nước Nga lao đao trong năm qua, một phần do giá dầu thế giới liên tục “chạm đáy” mới, phần khác do các biện pháp trừng phạt của Mỹ và phương Tây liên quan cuộc khủng hoảng ở Ukraine. Căng thẳng sẽ hạ nhiệt, khi các nỗ lực điều chỉnh chính sách của Điện Kremlin phát huy tác dụng, EU sớm quyết định nới lỏng trừng phạt Moscow và giá dầu trở lại mức an toàn (điều được kỳ vọng nhiều nhất trong năm 2015). Hoàn toàn không có một dự báo nào về sự sụp đổ của Nga. Điều này được chứng minh qua sức mạnh của “gấu Nga” trong cuộc đối đầu với Mỹ và phương Tây vừa qua; và nước Nga sẽ tiếp tục trụ vững trước những khó khăn sắp tới.

Biến động chính trị và kinh tế toàn cầu năm vừa qua, đặc biệt là cuộc khủng hoảng ở Ukraine, đã tạo cú sốc trên chính trường thế giới, nhưng lại khẳng định xu hướng đa cực trong quan hệ quốc tế. Một chuyên gia Mỹ từng nhận định, môi trường quốc tế không thể do một ai đó thống lĩnh, không do G7, G8 hay G20 chi phối, mà phải là một thế giới G0.

Chu Hồng Thắng