Tranh chấp di sản thừa kế: Giải quyết sao cho có tình, có lý

Đa phần các vụ tranh chấp di sản thừa kế do người để lại di sản không có di chúc. Để hạn chế xảy ra rạn nứt tình thân do tranh chấp di sản thừa kế, những người trong cuộc cần bình tĩnh cùng ngồi lại bàn bạc, thống nhất trên tinh thần tuân thủ các quy định của pháp luật.

Luật gia phạm Đình Đức (Hội Luật gia thành phố Biên Hòa) tư vấn quy định pháp luật về di sản thừa kế cho người dân. Ảnh minh họa: Đ.Phú

Ai cũng muốn được phần hơn

Theo quy định của pháp luật dân sự, tài sản của cha mẹ chết để lại nếu có di chúc và di chúc hợp pháp thì chia theo di chúc; nếu không có di chúc hoặc di chúc không hợp pháp thì chia theo pháp luật; những người hưởng thừa kế cùng hàng sẽ được nhận phần di sản ngang nhau; thời hiệu yêu cầu phân chia di sản thừa kế bất động sản (nhà đất) là 30 năm, di sản là động sản (vàng, xe, vật khác) là 10 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế (thời điểm người để lại tài sản chết)…

Pháp luật quy định như vậy, nhưng 3 anh chị em của bà N.T.L. (ngụ phường Tân Hạnh, thành phố Biên Hòa) vẫn kiên quyết không muốn chia cho người em trai út đang sinh sống ở nước ngoài một phần trong tổng số 1 hécta đất vườn cha mẹ chết để lại (không có di chúc).

Bà N.T.L. bộc bạch, cha mẹ bà có 5 người con, căn cứ theo quy định pháp luật thì 1 hécta đất trên được chia làm 5 phần, mỗi người con 2 sào. Tuy nhiên, 3 thành viên khác không đồng ý với lý do người em út định cư ở nước ngoài hoàn cảnh khá giả nên không chia đất cho người em út và phần đất còn lại này dùng làm việc thờ cúng. Cũng vì chị em không thống nhất với nhau nên việc phân chia di sản thừa kế của cha mẹ bà L. phải cậy nhờ tới pháp luật.

Hay như chuyện của ông V.B.V. (ngụ xã Phú Lợi, huyện Định Quán) đã được cha mẹ chia cho 8 sào đất trồng cây lâu năm khi lập gia đình riêng vào năm 2000 (đất này đã đứng tên vợ chồng ông vào năm 2001). Cha mẹ của ông sống cùng vợ chồng người em gái út trên 1 hécta đất trồng cây lâu năm (trên đó có căn nhà cấp 4 và 400m² đất thổ cư). Khi cha mẹ ông qua đời (lần lượt vào năm 2013 và 2019), do không có di chúc, vợ chồng người em út muốn làm thủ tục sang tên toàn bộ đất và nhà của cha mẹ ông đứng tên thành của riêng vợ chồng họ.

Biết chuyện, vợ chồng ông V.B.V. nhiều lần trao đổi với vợ chồng người em út vì cho rằng, do cha mẹ mất không để lại di chúc nên đất và nhà trên, theo pháp luật phải chia đều cho 2 anh em. Tuy nhiên, trước đó, ông đã được cha mẹ cho riêng 8 sào đất rẫy nên vợ chồng người em út chỉ cần chia cho ông 200m² đất thổ cư trong tổng số 400m² thổ cư là được, nhưng vợ chồng người em út không đồng ý.

Luật gia PHẠM ĐÌNH ĐỨC (Hội Luật gia thành phố Biên Hòa) cho biết, Điều 656 Bộ luật Dân sự năm 2015 có quy định, sau khi có thông báo về việc mở thừa kế hoặc di chúc được công bố, những người thừa kế có thể họp mặt để thỏa thuận cách thức phân chia di sản. Mọi thỏa thuận của những người thừa kế phải được lập thành văn bản.

Cư xử sao cho bớt căng thẳng

Điều 649 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định, thừa kế theo pháp luật là thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự thừa kế do pháp luật quy định. Bên cạnh đó, Điều 650 Bộ luật Dân sự năm 2015 có quy định, thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong trường hợp: không có di chúc; di chúc không hợp pháp; những người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; cơ quan, tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế; những người được chỉ định làm người thừa kế theo di chúc mà không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.

Cũng theo Điều 650 Bộ luật Dân sự năm 2015, thừa kế theo pháp luật cũng được áp dụng đối với các phần di sản sau: phần di sản không được định đoạt trong di chúc; phần di sản có liên quan đến phần của di chúc không có hiệu lực pháp luật; phần di sản có liên quan đến người được thừa kế theo di chúc nhưng họ không có quyền hưởng di sản, từ chối nhận di sản, chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc; liên quan đến cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc nhưng không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.

Luật sư Nguyễn Văn Nam (Đoàn Luật sư tỉnh) cho biết, chỉ khi nào những người được quyền hưởng di sản không tự phân chia được và có tranh chấp thì pháp luật mới can thiệp. Trong quá trình giải quyết tranh chấp di sản thừa kế mà các đồng thừa kế vẫn tiếp tục không thương lượng được thì tòa án mới căn cứ vào các quy định pháp luật về thừa kế để giải quyết. Chẳng hạn, những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau; những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản (Điều 651 Bộ luật Dân sự năm 2015).

Trường hợp của bà N.T.L., theo luật sư Nguyễn Văn Nam, căn cứ vào Điều 651 Bộ luật Dân sự năm 2015 thì 1 hécta đất của cha mẹ bà chết không có di chúc sẽ được chia làm 5 phần bằng nhau, mỗi người thừa kế được hưởng 2 sào đất (tuy nhiên, khi phân chia pháp luật cũng cho phép người đóng góp nhiều hơn trong quá trình bảo quản, duy trì di sản đó sẽ được hưởng tỷ lệ cao hơn so với các đồng thừa kế khác nếu có căn cứ và chứng minh được). Nhưng để giữ tình cảm gia đình, bà và người em út vẫn có thể dùng một phần đất được hưởng từ di sản thừa kế của cha mẹ làm việc thờ cúng hoặc tặng cho các anh chị em khác, nếu thấy họ khó khăn hơn mình. Từ đó, giúp mọi người nhìn lại đúng sai, hàn gắn tình thân, thuận hòa trở lại.

Riêng với trường hợp ông V.B.V., theo luật sư Nguyễn Văn Nam, chuyện vào năm 2000, ông được cha mẹ khi còn sống chia cho 8 sào đất không có liên quan đến phần di sản 1 hécta đất khi cha mẹ ông chết mà không có di chúc. Do đó, 8 sào đất này không được xem là di sản của cha mẹ ông. Tuy nhiên, 1 hécta đất gồm nhà cấp 4 và 400m² mà em gái ông đang ở được xác định là tài sản thừa kế do cha mẹ chết để lại không có di chúc. Nếu giữa ông và em gái không thống nhất được hướng giải quyết thì có thể đưa sự việc ra tòa án giải quyết để được giải quyết dứt điểm, đảm bảo quyền lợi của các bên.

Đoàn Phú