Những vị thuốc từ rau má

Rau má còn có tên là Tích tuyết thảo. Loại thực vật này mọc lan trên mặt đất có lá trông giống như những đồng tiền tròn được xếp nối tiếp nhau nên còn gọi là Liên tiền thảo.

Rau má còn có tên là Tích tuyết thảo.  Loại thực vật này mọc lan trên mặt đất có lá trông giống như những đồng tiền tròn được xếp nối tiếp nhau nên còn gọi là Liên tiền thảo. Rau má có tên khoa học là Centella asiatica (L.), thuộc họ Hoa tán (Umbelliferae), là một thứ rau dại ăn được thường mọc ở những nơi ẩm ướt như thung lũng, bờ mương thuộc những vùng nhiệt đới.

Cây rau má có thân nhẵn, mọc lan trên mặt đất, có rễ ở các mấu. Lá có cuống dài mọc ra từ gốc hoặc từ các mấu. Lá hơi tròn, có mép khía tai bèo. Phiến lá có gân dạng lưới hình chân vịt. Hoa mọc ở kẽ lá. Cánh hoa màu đỏ hoặc tía.

Theo y học cổ truyền, rau má có vị đắng, hơi ngọt, tính bình, vào kinh can, tỳ vị; có tác dụng dưỡng âm, thanh nhiệt, nhuận gan, giải độc, lợi tiểu. Thường dùng làm thuốc bổ dưỡng, sát trùng, trị thổ huyết, tả lỵ, khí hư, bạch đới, mụn nhọt, rôm sẩy.

Nhiều khu vực nói tiếng Anh còn lưu truyền câu tục ngữ khuyến khích dùng rau má "Two leaves  a day keep old age away" (Dùng 2 lá một ngày sẽ giúp bạn xa lánh tuổi già).

Hiện nay rau má đã được sử dụng rất đa dạng dưới hình thức thuốc bột, thuốc mỡ để điều trị tất cả các chứng bệnh về da như vết bỏng, vết thương do chấn thương, do giải phẫu, cấy ghép da, những vết lở lâu lành, vết lở do ung thư, bệnh phong, vẩy nến...

Cải thiện trí nhớ: Rau má  tác dụng lên hoạt động của hệ thần kinh trung ương, làm giảm căng thẳng tâm lý, tăng cường khả năng tập trung tư tưởng và giúp cải thiện trí nhớ của người lớn tuổi. Các nhà nghiên cứu cho rằng dịch chiết rau má có hiệu quả tốt với bệnh Alzheimer.

Trị viêm tắc tĩnh mạch chân: Đối với tuần hoàn huyết, những hoạt chất của rau má có tác dụng cải thiện vi tuần hoàn ở các tĩnh mạch, mao mạch, bảo vệ lớp áo trong của thành mạch và làm gia tăng tính đàn hồi của mạch máu. Do đó, rau má cũng thường được dùng trong các chứng tăng áp lực tĩnh mạch ở các chi dưới.

Trị thấp khớp: Trong những năm gần đây, nhiều phương tiện thông tin đã phổ biến cách chữa bệnh thấp khớp mãn tính bằng cách ăn lá rau má tươi mỗi ngày. 

Trị mụn mặt do da nhờn: Rau má tươi, giã nát, đắp vùng mụn mặt, ngày 1 lần. Kết hợp uống thêm rau má bên trong để thanh nhiệt, giải độc.

Toa căn bản (10 Vị): Toa thuốc gồm: rau má 8g, rễ cỏ tranh 8g, lá muồng trâu 4g, cỏ mần chầu 8g, cỏ mực 8g, cam thảo nam 8g, ké đầu ngựa 8g, củ sả 4g, gừng tươi 4g, vỏ quýt 4g. Đổ 3 chén nước sắc còn 1 chén, uống lúc thuốc còn ấm. Đây là toa thuốc rất được ưa chuộng ở miền Tây, nhất là trong thời kỳ kháng chiến. Toa căn bản có đặc điểm là không có độc tính, dễ sử dụng, có tác dụng kích thích tiêu hóa, nhuận gan, nhuận trường, lợi tiểu, giải độc và tăng cường sức đề kháng của cơ thể. Trong toa thuốc, rau má giữ vai trò thanh nhiệt.

Phù tang chí bảo đan gia giảm: Lá dâu tằm (phù tang), mè đen, bột củ mài và rau má. Mỗi vị 100g, tán bột, trộn với ít mật làm thành hoàn, mỗi hoàn khoảng 5g. Mỗi ngày dùng 2 lần, mỗi lần 1 hoặc 2 hoàn. Bài thuốc có tác dụng bổ dưỡng.

Trị sốt xuất huyết: Rau má 20g, cỏ mực 16g, rau sam 16g, đậu đen 16g.  Sắc uống.

Nóng trong người: Mỗi ngày có thể dùng từ 30 - 40g rau má tươi, rửa sạch, cắt nhỏ, cho vào máy xay sinh tố, xay nát, lọc bỏ bã, thêm vào một ít đường cho dễ uống. Những ngày trời nóng, hoặc bản thân thường cảm thấy trong người nóng, nhiệt, dùng cách uống này rất tốt.

Làm lành vết thương, mau liền sẹo: Các vết thương rách da, có thể dùng lá rau má giã nát đắp. Loại thuốc Madecasol mà Tây y dùng bôi để kích thích mau liền da, được chiết xuất từ rau má.

Lưu ý: Rau má có tính lạnh nên những người có tỳ vị hư hàn, hay đầy bụng hoặc đại tiện lỏng cần cẩn thận khi dùng.

Lương y Hoàng Duy Tân