Nâng cao khả năng kiểm tra và xác minh dữ kiện

Trong Ngày quốc tế Xác minh dữ kiện (International Fact-Checking Day) 2-4 vừa qua, Google đã cung cấp một số thông tin về tình hình hình tin giả và giới thiệu 5 bước để phát hiện tin giả.

Trang chủ của Mạng lưới Xác minh dữ kiện quốc tế (International Fact-Checking Network, IFCN). Ảnh chụp màn hình

* Ý nghĩa của Ngày quốc tế Xác minh dữ kiện

Ngày quốc tế Xác minh dữ kiện do Mạng lưới Kiểm tra dữ kiện quốc tế (IFCN) sáng lập trên cơ sở hợp tác với các tổ chức xác minh thông tin trên toàn thế giới. Quan điểm của IFCN là xác minh thực tế không nên là điều mà chỉ những người kiểm tra thông tin chuyên nghiệp mới làm, một hệ sinh thái thông tin chính xác đòi hỏi mọi người phải làm phần việc của mình.

Dựa trên quan điểm này và tình hình diễn biến phức tạp của các thông tin lan truyền về dịch bệnh Covid-19, năm ngoái IFCN đã tập hợp những người kiểm tra thông tin từ khắp nơi trên thế giới để thành lập Liên minh Kiểm tra dữ kiện về virus Corona. Cho đến nay, IFCN đã tạo cơ sở dữ liệu giúp người dùng tìm kiếm và kiểm tra tính xác thực các thông tin về Covid-19 với hơn 12 ngàn hồ sơ.

Nguồn tin giả cho biết BigFoot xuất hiện ở tháp Eiffel, hình ảnh kèm theo cho thấy có chiếc mũ cao bồi to tướng màu đỏ trên đỉnh tháp

Trên website chính thức của IFCN (https://factcheckingday.com/) có nhiều thông tin, công cụ giúp mọi người có thể nâng cao khả năng kiểm tra và xác minh dữ kiện của mình. Ngày quốc tế Xác minh dữ kiện là một ngày lễ kỷ niệm và tập hợp hằng năm nhằm tìm ra nhiều thông tin hơn về sức khỏe cộng đồng, báo chí và cuộc sống hằng ngày. Mục đích của nó là tạo nên sự thoải mái, nhưng thực tế, không tác động bởi thông tin sai lệch.

* 5 bước để phát hiện tin giả

Trong Ngày quốc tế Xác minh dữ kiện 2-4 năm nay, Google đã cung cấp một số thông tin về tình hình hình tin giả và giới thiệu 5 bước để phát hiện tin giả.

Năm 2020 là năm có ồ ạt các luồng thông tin lớn: đại dịch Covid-19, các cuộc bầu cử diễn ra trên khắp thế giới. Những người phụ trách công việc xác minh dữ kiện trên toàn thế giới đã có một năm bận rộn. Hơn 50 ngàn Xác minh dữ kiện mới đã xuất hiện trên Google Tìm Kiếm trong năm qua, với tất cả xác minh dữ kiện nhận được hơn 2,4 tỷ lượt tiếp cận trên Google Tìm Kiếm trong cùng khoảng thời gian đó.

Một nhánh nghiên cứu mở rộng cho thấy việc xác minh dữ kiện có thể giúp chống lại tin giả. Trong một báo cáo mới đây do Google News hỗ trợ, nhà nghiên cứu Ethan Porter, Thomas Wood và Yamil Velez đã phát hiện ra rằng các đính chính dưới hình thức xác minh dữ kiện có thể làm giảm hậu quả của thông tin sai lệch về vaccine Covid-19.

Nhưng việc xác minh dữ kiện không phải chỉ dành riêng cho những chuyên gia. Mỗi ngày, mọi người đều tìm kiếm chứng cứ để xác nhận hoặc bác bỏ phần thông tin mà họ không chắc chắn. Trong 12 tháng qua, các tìm kiếm trên Google với nội dung “[việc gì đó] có thật không” cao hơn so với những tìm kiếm về “cách làm bánh mì”, chủ đề xu hướng tìm kiếm bùng nổ vào năm ngoái. Xu hướng tìm kiếm cho từ khóa “[việc gì đó] có thật không” đạt mức cao nhất trên toàn thế giới vào tháng 10 năm ngoái.

Google cam kết hỗ trợ tất cả người dùng khi họ tìm kiếm thông tin đáng tin cậy trên mạng và hứa sẽ trao đổi với các tổ chức khác để cải thiện chức năng xác minh dữ kiện. Google gợi ý 5 cách đơn giản giúp bạn đặt những câu hỏi đúng để có thể phát hiện thông tin sai lệch trên mạng dễ dàng hơn.

1. Tìm hiểu thêm về nguồn tin

Bạn đã bao giờ tình cờ đọc được một câu chuyện đáng ngạc nhiên từ một trang web mà bạn chưa bao giờ nghe đến chưa? Nếu đó là một trang web lạ thì chớ nên tin vội, hãy tìm hiểu xem liệu nguồn tin đó đã được xác thực chưa. Sau khi tìm kiếm về nguồn tin, bạn có thể nhấn vào biểu tượng menu để tìm hiểu thêm về kết quả (hiện tại chỉ hỗ trợ tiếng Anh và khả dụng tại Mỹ).

2. Kiểm tra xem hình ảnh có được sử dụng trong ngữ cảnh phù hợp hay không

Ngạn ngữ có câu “Một hình ảnh có giá trị hơn ngàn từ ngữ”. Nhưng một bức ảnh cũng có thể được lấy ra khỏi bối cảnh hoặc chỉnh sửa để gây hiểu lầm. Bạn có thể tìm kiếm bằng hình ảnh bằng cách nhấp chuột phải vào ảnh và chọn “Tìm kiếm hình ảnh trên Google”. Bạn có thể làm tương tự trên thiết bị di động bằng cách chạm và giữ hình ảnh. Thao tác này giúp bạn tra cứu bức ảnh để kiểm tra xem nó đã xuất hiện trên mạng trước đây chưa và trong bối cảnh nào, để bạn biết được liệu nó có bị thay đổi ý nghĩa ban đầu hay không.

Chế độ Xem Phố cho thấy không có gì nơi tháp Eiffel cả! Nguồn: Google

3. Tìm tin tức trên báo chí

Cái gì tốt hơn một nguồn thông tin? Đó là nhiều nguồn thông tin! Xem cách các hãng tin tức khác nhau đã đưa tin về cùng một sự kiện như thế nào để bạn có thể có được bức tranh toàn cảnh về sự kiện đó. Chuyển sang chế độ tin tức hoặc tìm kiếm chủ đề trên news.google.com. Đừng quên xem qua phần “Toàn bộ tin tức” nếu tính năng này khả dụng.

4. Tham khảo thông tin từ những chuyên viên xác minh dữ kiện

Thông qua các cuộc trò chuyện nhóm trên mạng hay các cuộc tán gẫu trong quán cà phê có thể bạn nhận được những nguồn tin “nóng sốt”. Có thể các chuyên viên xác minh dữ kiện đã đề cập câu chuyện ngẫu nhiên ấy rồi, bạn hãy kiểm tra lại xem sao. Thử tìm kiếm chủ đề ấy trong Fact Check Explorer (truy cập: https://toolbox.google.com/factcheck/explorer), công cụ này thu thập hơn 100 ngàn thông tin xác thực từ các nhà xuất bản có thẩm quyền trên khắp thế giới.

5. Sử dụng Google Earth hoặc Street View để xác thực vị trí

Những câu chuyện không đúng sự thật về các sự kiện xảy ra ở những địa danh xa xôi có thể lan truyền do chúng ta không rõ về vị trí của chúng. Nếu bạn muốn biết một bức ảnh có thực sự đến từ nơi đó hay không, hãy thử kiểm tra Google Earth hoặc xem Chế độ Xem phố của một vị trí trên Google Maps.

Giả sử bạn bè của bạn gửi cho bạn một câu chuyện về người khổng lồ Bigfoot đi dạo bên tháp Eiffel ở Paris, Pháp. Kết quả hình ảnh tháp Eiffel trên chế độ Xem Phố sẽ ít nhất xác thực được rằng trên đỉnh tháp không hề có chiếc mũ cao bồi lớn màu đỏ. Nếu phần thông tin đó không đúng sự thật, phần còn lại của câu chuyện cũng có khả năng là giả.

Phạm Hoài Nhân

(Theo Fact-Checking Network, Google Blog)