Bạn kỳ vọng con mình sẽ là một người thông minh, trở thành nhà văn, doanh nhân, bác sĩ, kỹ sư, giáo viên… Nhưng đến một ngày bạn phát hiện ra sự kỳ vọng của mình chỉ là mơ ước không thực hiện được.
Bạn kỳ vọng con mình sẽ là một người thông minh, trở thành nhà văn, doanh nhân, bác sĩ, kỹ sư, giáo viên… Nhưng đến một ngày bạn phát hiện ra sự kỳ vọng của mình chỉ là mơ ước không thực hiện được.
Con của bạn không giao tiếp bằng mắt, không nói chuyện với bạn mà chỉ nhìn chăm chăm vào cái quạt trần đang quay, gọi không đáp mà chỉ vui với việc ngồi quay bánh xe, không thích được ôm mà chỉ thích cọ sát mình vào cái vách cứng ngắc trong nhà, bạn bè chơi trò chơi ú tim trong khi con bạn thích nhìn ngón tay mà thôi… Bạn đau khổ khi biết rằng con của mình mắc chứng tự kỷ.
* Hãy là chuyên gia của con
Bạn truy tìm nguyên nhân, cố lý giải tại sao lại như vậy. Có lúc bạn dằn vặt chính bản thân mình, trách móc ông trời. Bạn đau khổ, chán nản, thất vọng, tuyệt vọng, chỉ mong có một phép lạ nào đó sau một đêm ngủ con bạn trở thành một đứa trẻ bình thường. Nhưng điều đó là không thể. Chỉ còn cách đối diện với thực tại và chỉ có bạn mới là chuyên gia của chính con mình. Vậy bạn phải hiểu con bạn.
 |
| Trẻ tự kỷ tham gia một buổi giao lưu tại Nhà thiếu nhi tỉnh. Ảnh: P.Liễu |
Chứng tự kỷ chỉ là một phần của tính cách không định nghĩa con người của trẻ. Mọi người có những khả năng riêng và biết cách để đẩy mạnh ưu điểm và hạn chế điểm yếu, nhưng con bạn thì không. Chính bạn phải tin rằng chắc chắn con bạn có một khả năng nào đó, và bạn phải tìm ra, kể cả trong những chuyện mà bạn cho rằng đó là tật xấu, không giống ai của con bạn.
Hãy phân biệt giữa điều con trẻ không làm do chúng chọn không làm và điều mà con trẻ không thể làm do không có khả năng. Bạn hãy nhớ rằng ngôn ngữ và từ vựng nhận thức cũng như diễn tả sẽ rất khó khăn với con bạn. Hãy tin rằng không phải con bạn không lắng nghe các chỉ dẫn mà chính là vì con bạn không hiểu được bạn đang nói gì. Hãy đến nói trực tiếp với con bằng những từ đơn giản: “Cất đồ chơi vào rổ đi con. Đến giờ ăn trưa rồi”. Như vậy con bạn sẽ hiểu bạn muốn nó làm gì và chuyện gì sẽ xảy ra tiếp theo.
Trẻ tự kỷ suy nghĩ rất cụ thể, con bạn diễn dịch ngôn ngữ theo đúng nghĩa đen, không bóng bẩy. Con trẻ sẽ hoang mang khi bạn dùng thành ngữ, chơi chữ, lối dùng từ đa nghĩa, kiểu nói nước đôi, dùng hàm ý, ẩn dụ, nói bóng gió và những lời mỉa mai châm biếm. Nếu bạn muốn con im lặng, hãy nói “Con hãy im lặng” hay “Con đừng nói nữa”, đừng nói theo kiểu như “Sao cái miệng con như cái loa vậy”, hay “Tắt cái đài đi”.
* Tìm khả năng đặc biệt của trẻ tự kỷ
Bạn hãy tập trung vào cái con có thể làm, hơn là cái con không thể làm được, điều này cũng có nghĩa đối với trẻ tự kỷ trước hết hãy dạy cái mà trẻ đã làm được. Cũng giống như mọi người, trẻ tự kỷ sẽ thiếu tự tin và lo lắng khi học trong môi trường mà mình bị cảm thấy là không giỏi để có thể làm bất cứ việc gì, và mình cần được sửa chữa. Hãy tìm hiểu những mặt mạnh của con bạn, có nhiều cách khác nhau để làm được một việc đúng, cũng như bài toán chỉ có một đáp án đúng nhưng có nhiều cách giải khác nhau, quan trọng là bạn tìm ra được con làm được cách nào.
Bạn hãy kiên nhẫn với vốn từ của con trẻ. Nhưng thật khó để con trẻ nói cho bạn biết chúng cần gì khi thật sự nó không biết dùng từ nào để diễn tả cảm nghĩ đang có. Với trẻ tự kỷ, chỉ cần yêu thương vô điều kiện và kiên nhẫn. Kiên nhẫn, kiên nhẫn và kiên nhẫn. Hãy nhìn chứng tự kỷ như là một khả năng khác biệt chứ không phải là một khuyết tật, bạn sẽ nhìn thấy khả năng đặc biệt của con trẻ nhờ tự kỷ. Đúng là con bạn không giao tiếp bằng mắt hoặc không nói chuyện được tốt, nhưng con bạn cũng không nói dối, không gian lận, không ngồi lê đôi mách, không công kích, không nói xấu ai cả. Con bạn nói không tốt nhưng có thể tai rất thính, mắt rất tinh… Đúng là con bạn rất khó để trở thành doanh nhân, bác sĩ, nhà văn, nhà thơ mà bạn muốn, nhưng với đôi tai thính, khả năng chú ý chi tiết, con trẻ có thể sẽ thành một Einstein, một Mozart tương lai. Những thành tựu trong tương lai từ những đứa trẻ tự kỷ đang ở phía trước. Nhưng tất cả nhờ chính chuyên gia là bạn, vì thế bạn hãy kiên nhẫn: con bạn là thiên tài đấy.
Nguyên Trâm
(Hội Khoa học tâm lý giáo dục Đồng Nai)
