Cây hoa gạo cũng như cây đa, giếng nước, sân đình là một phần của hồn cốt quê hương không thể thiếu ở nhiều làng quê đất Việt.
Cây hoa gạo cũng như cây đa, giếng nước, sân đình là một phần của hồn cốt quê hương không thể thiếu ở nhiều làng quê đất Việt.
Hoa gạo màu đỏ thắm với năm cánh nở vào mùa xuân trước khi cây đâm chồi non lộc biếc, mộc mạc, bình dị nhưng quyến rũ. Thuở nhỏ tôi thường được bà căn dặn mỗi lần ra khỏi ngõ “Ma cây gạo, cú cáo cây đề” nhưng cứ mùa hoa gạo nở, tôi lại “quên” lời bà, cùng bạn bè mê chơi, nô đùa dưới gốc gạo đầu làng vì màu hoa đỏ trời ấy.
Năm cuối cấp 2, chiều chiều tan học, về ngang cây gạo trên bến sông là tụi nhỏ chúng tôi lại để cặp sách bên gốc gạo, ngắm cả khoảng không gian rực rỡ đỏ. Rồi nhìn dòng sông lặng lẽ trôi về bến bờ xa thẳm. Đứa mừng vui nói về dự định thi vào cấp 3 trường huyện, đứa theo cha lên thành phố học, đứa ngậm ngùi gác lại đèn sách ở lại quê nhà với ruộng đồng, lúa ngô… Hoàng hôn buông xuống, cả đám giật mình, nhặt vội những bông hoa gạo rụng rủ nhau ra về.
Ngày đó còn nhỏ, chưa biết gì về tình yêu đôi lứa, thế mà thằng bạn giỏi văn kể sự tích cây gạo cả đám say sưa ngồi nghe: “Chuyện kể rằng ở một bản nọ có chàng trai nghèo khỏe mạnh, yêu cô sơn nữ xinh đẹp. Họ chuẩn bị cưới thì trời đổ mưa, lũ lớn cuốn phăng ngôi nhà và lễ vật. Dân bản trồng cây nêu để chàng lên trời hỏi sự tình. Ngày đi, chàng buộc vào tay cô gái băng vải đỏ, mỗi đầu có tua năm cánh thay cho lời thề thủy chung. Chẳng dè Ngọc Hoàng giữ lại làm thần Mưa, nàng ở lại dưới trần ngày đêm vò võ trông đợi. Một ngày tháng ba, xuống hạ giới, Ngọc Hoàng thương xót cho cô gái một điều ước. Nàng thưa: “Xin người biến cây nêu thành loài hoa có rễ bám sâu, thân thẳng, ngọn cao để thần nhìn thấy anh ấy, dải vải đỏ biến thành bông hoa để anh ấy nhận ra thần”. Thỏa nguyện, cô gái gieo mình từ trên cao xuống. Nhìn những bông hoa đỏ nâng niu linh hồn người yêu, nước mắt thần Mưa rơi lã chã. Người ta gọi đó là hoa gạo, loài hoa đỏ rực như tình yêu nồng thắm”.
Thế đó, cây gạo đã gắn bó thân thiết với người dân quê tôi bao đời nay để rồi ai đi xa cũng bồi hồi, nao nao nhớ về tháng ba hoa gạo đỏ ngút trời…
Đào Hồng Khởi
