Nguyên Hùng - nhà văn tâm huyết với lịch sử kháng chiến ở Nam bộ

Nhà văn, nhà báo Nguyên Hùng từng gắn bó với đất Đồng Nai hào khí. Sự nghiệp cầm bút của Nguyên Hùng rất đáng trân trọng. ông đã góp phần giúp nhiều tư liệu quý về cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ở Nam bộ được lưu truyền…

Nhà văn, nhà báo Nguyên Hùng từng gắn bó với đất Đồng Nai hào khí. Sự nghiệp cầm bút của Nguyên Hùng rất đáng trân trọng. ông đã góp phần giúp nhiều tư liệu quý về cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ở Nam bộ được lưu truyền…

Cố Nhà văn Nguyên Hùng. Ảnh: TL

Nguyên Hùng là con người can trường, có máu phiêu lưu mạo hiểm. Chính vì lãng mạn và phiêu lưu nên khi mới 21 tuổi ông đã rời Đồng Tháp Mười có nhiều điều kiện để lên rừng miền Đông khó khăn lăn lộn 5 năm trời khắp Chiến khu Đ để dựng nên những trang viết đầy hào khí Đồng Nai, gặp gỡ nhiều nhân vật nổi tiếng, mà về sau tất cả đã thành tư liệu quý góp phần tạo nên những thiên hồi ký, tiểu thuyết lịch sử đồ sộ của ông: Người Bình Xuyên, Đường xuyên Tây, Nguyễn Bình huyền thoại và sự thật, Thi tướng chiến khu xanh, Dương Quang Đông xuyên Tây, Nữ kiệt miền Tây, Ung Văn Khiêm - Anh Ba nội vụ, Bảy Viễn - thủ lĩnh Bình Xuyên, Chiến khu Đ của tôi, Chém vè giữa làng báo Sài Gòn…

* “Người Bình Xuyên” Nguyên Hùng

Nhà văn Nguyên Hùng lớn hơn tôi đúng 40 tuổi. Khi vào đại học tôi đã được đọc tác phẩm Người Bình Xuyên của ông xuất bản năm 1985 và tái bản 3 năm sau đó. Tôi thích thú với bộ truyện tư liệu lịch sử với đầy ắp những nhân vật giang hồ nghĩa hiệp của Nam bộ thời 9 năm chống Pháp mà trước đó tôi chưa từng biết. Tiểu thuyết Người Bình Xuyên còn được chuyển thể dàn dựng thành bộ phim nhiều tập Dưới cờ đại nghĩa của 2 đạo diễn Nguyễn Tường Phương và Phương Nam.

Lớp sinh viên chúng tôi hồi ấy cũng nhờ nhà văn Nguyên Hùng mà được biết rõ hơn những sự kiện bi hùng và những nhân vật nghĩa khí kỳ lạ bước ra từ vùng đất mới phương Nam gần nửa thế kỷ trước như: Hai Trí, Ba Dương, Bảy Trân, Tám Nghệ, Mười Trí, Bảy Viễn, Hai Vĩnh, Hai Trọng, Mười Lực, Ba Nhỏ… Chính diện có. Phản diện có. Những nhân vật độc đáo xuất thân từ nhiều thành phần khác nhau, chủ yếu là giới giang hồ trước cách mạng, đã hòa mình vào dòng thác kháng chiến cứu nước của dân tộc. Thành công từ tác phẩm này mà nhà văn Nguyên Hùng được mệnh danh Người Bình Xuyên!

Khi bước vào làng báo - làng văn, một trong những đề tài tôi quan tâm là chiến tranh với đại diện là các tướng lĩnh, nhất là ở chiến trường Nam bộ. Và tôi được gặp nhà văn Nguyên Hùng bằng xương bằng thịt ở đời thường chứ không chỉ qua văn chương. Khác với sự hình dung của tôi, cứ ngỡ ông như những nhân vật giang hồ bặm trợn, cao to, mặt đằng đằng sát khí, không ngờ ông lại hiền lành, nhỏ thó, chân chất như lão nông miệt vườn ngơ ngác giữa Sài Gòn.

Bấy giờ, quán cà phê trong khuôn viên Báo Văn Nghệ TP.HCM nằm đầu đường Xô Viết Nghệ Tĩnh (sau này đổi thành đường Nguyễn Thị Minh Khai) gần ngã sáu Cộng Hòa là một trong những nơi hội tụ của giới văn nghệ Sài Gòn cũ và mới. Nhà văn Nguyên Hùng hay đến đây ngồi uống nước chung với các bạn viết cùng thế hệ như: Sơn Nam, Kiên Giang, Thanh Giang, Minh Hương, Thẩm Thệ Hà, Hoài Anh, Chim Trắng… và những cây bút thế hệ sau. Thi thoảng tôi cũng được ngồi hàn huyên với ông, nghe tác giả Người Bình Xuyên kể chuyện kháng chiến bưng biền, tù đày, viết lách dưới chế độ cũ Sài Gòn.

* Một cây bút yêu nước, tâm huyết với lịch sử kháng chiến Nam bộ

Nhà văn Nguyên Hùng còn có bút danh Thùy Lê Anh, tên thật Mạc Đăng Thân sinh 19-4-1927 tại Côn Đảo trong một gia đình công chức nghèo. Do cha làm quản lý các trạm xăng của Công ty Shell nên thời ấu thơ của ông xê dịch nhiều nơi khắp Nam Kỳ lục tỉnh, rồi được cha gửi lên Sài Gòn ở nhà người cô ruột nuôi học hành. Từ năm 1941-1945, ông học trung học tại Trường Pétrus Ký.

Mùa thu năm 1945, nước nhà độc lập chưa được bao lâu, quân Pháp tái xâm lược Sài Gòn và Nam bộ, Nguyên Hùng trở về thăm gia đình một thời gian rồi vào bưng biền tham gia kháng chiến.

Cũng từ đây ông bước vào con đường cầm bút, làm báo Chống Xâm Lăng, cơ quan ngôn luận của Đảng bộ TP.Sài Gòn - Chợ Lớn. Đầu năm 1948, ông được điều chuyển về làm việc tại Sở Thông tin Nam bộ đóng ở Chiến khu Đồng Tháp Mười. Ông là học viên khóa báo chí đầu tiên được đào tạo trong căn cứ kháng chiến Nam bộ, do nhà yêu nước Nguyễn Văn Thu từ Pháp về phụ trách giảng dạy.

Đến tháng 7-1948, sau Đại hội Thông tin Phân ban A Sở Thông tin, gồm các tỉnh miền Đông Nam bộ, chàng phóng viên trẻ họ Mạc được cử về Biên Hòa theo đề nghị của Trưởng ty Thông tin Hoàng Tam Kỳ và Trưởng Phân ban A Trịnh Đình Trọng. Theo nhà văn Nguyên Hùng, ông vốn bị quyến rũ bởi Chiến khu Đ và uy danh thi tướng Huỳnh Văn Nghệ, nhất là sau khi đọc bài bút ký Khách đô thành viếng Chiến khu Xanh của Bùi Thanh Khiết viết về chiến thắng La Ngà oai hùng trên tờ báo Tiền Đạo số đặc biệt ra ngày 1-3-1948 của Khu 7.

Việc gắn bó với Chiến khu Đ gần tròn 5 năm, đã giúp nhà văn Nguyên Hùng nhanh chóng trưởng thành. Ông đã được gặp gỡ Khu trưởng Huỳnh Văn Nghệ và nhiều yếu nhân khác như: Nguyễn Văn Lung, Bùi Cát Vũ… và viết nhiều ký sự nóng hổi mùi chiến trận. Dấu ấn đầu tiên là loạt bài Hào khí Đồng Nai vào mùa thu năm 1948 sau chiến thắng đồn Thới Hòa ở Q.Bến Cát.

Sau khi Hiệp định đình chiến năm 1954 được ký kết, cùng một số nhà văn như: Sơn Nam, Bình Nguyên Lộc, Thẩm Thệ Hà, Lý Văn Sâm, Dương Tử Giang, Lê Vĩnh Hòa, Viễn Phương, Trang Thế Hy, Lưu Nghi, Thiếu Sơn, Bằng Giang, Kiên Giang, Kiêm Minh…, Nguyên Hùng đã từ bưng biền kháng chiến về Sài Gòn tiếp tục hoạt động báo chí công khai, góp phần đấu tranh thống nhất nước nhà. Vừa làm báo vừa viết văn, Nguyên Hùng cũng không ngừng tự học, thông thạo các ngoại ngữ Pháp, Anh, Đức. Ông viết bài cho nhiều tờ báo như: Lẽ Sống, Nhân Loại, Duy Tân, Dân Ta, Dân Tiến, Thời sự miền Nam…

Thời kỳ tuần báo thời sự văn nghệ Nhân Loại chuyển sang cho các nhà văn, nhà báo yêu nước xuất thân kháng chiến phụ trách, Nguyên Hùng - Thùy Lê Anh nhờ sớm có giấy tờ cá nhân hợp pháp nên được mời đứng tên thư ký tòa soạn, một chức danh quan trọng của tờ báo. Khi chính quyền Ngô Đình Diệm của Việt Nam Cộng hòa tiến hành chính sách “tố cộng, diệt cộng” đã bắt giam 11 nhà báo và 3 trí thức ở Sài Gòn từng tham gia kháng chiến chống Pháp, trong đó có Nguyên Hùng, gây căm phẫn trong dư luận báo chí bấy giờ…

Cuộc đời và sự nghiệp nhà văn, nhà báo Nguyên Hùng thật phong phú, sôi động. Tham gia kháng chiến bưng biền Đồng Tháp Mười và rừng xanh Chiến khu Đ, hoạt động báo chí yêu nước công khai giữa Sài Gòn, sau ngày đất nước thống nhất ông tiếp tục cầm bút viết nên nhiều tác phẩm giá trị. Tinh thần yêu nước, sự dấn thân vì đại nghĩa, ý thức lưu giữ mỏ vàng lịch sử, niềm đam mê lao động sáng tạo văn học của bậc tiền bối Nguyên Hùng là tấm gương cho những người cầm bút đi sau.

Phan Hoàng