Hành trình của những số phận da cam
Kỳ cuối: Thế hệ thứ hai lên tiếng

Bay qua một nửa bán cầu, Heather Bowser biết rõ hơn rằng ở Việt Nam có rất nhiều người cũng là nạn nhân chất độc da cam như mình. Họ đã gặp nhau, trở thành nhân chứng sống về những tác hại của chất độc hóa học dioxin lên con người. Và thế hệ thứ 2 của những nạn nhân chất độc da cam đã lên tiếng...

Bay qua một nửa bán cầu, Heather Bowser biết rõ hơn rằng ở Việt Nam có rất nhiều người cũng là nạn nhân chất độc da cam như mình. Họ đã gặp nhau, trở thành nhân chứng sống về những tác hại của chất độc hóa học dioxin lên con người. Và thế hệ thứ 2 của những nạn nhân chất độc da cam đã lên tiếng...

* Nỗi đau không của riêng ai

Được sự giúp đỡ của Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin Việt Nam, đoàn làm phim gồm có bà Masako Sakata, Heather Bowser cùng với chồng là Aaron Bowser và một người quay phim đã đến Đồng Nai cuối tháng 10-2010. "Có nhiều lý do để tôi chọn nơi này. Tôi được biết, trong thời gian chiến tranh, sân bay quân sự ở Biên Hòa và Tổng kho Long Bình là "cái túi" chứa chất độc hóa học dioxin, vì thế đây là một trong những địa phương có nhiều người nhiễm chất độc này nhất. Chúng tôi muốn khảo sát xem chất độc dioxin đã ảnh hưởng đến người dân như thế nào. Ngoài ra, theo nguyện vọng của Heather, cô ấy muốn đến nơi mà cha mình đã từng đóng quân, để nếu có thể được thì tìm hiểu xem ông đã bị nhiễm chất độc trong hoàn cảnh như thế nào" - bà Masako cho biết.

Bà Heather Bowser (thứ 2 từ trái sang) và gia đình ông Hoàng Như Mão.

Ở trụ sở Hội Nạn nhân chất độc da cam/dioxin Đồng Nai, Heather Bowser vô cùng xúc động trước hình ảnh về những con người quặt quẹo, tật nguyền, những khuôn mặt ngây ngô, dại khờ vì thiểu năng trí tuệ bởi tác hại của chất độc da cam. Trong đó, Heather đặc biệt chú ý đến trường hợp của cô Nguyễn Võ Đoan Trinh, ở xã Phú Hội, huyện Nhơn Trạch. Cha của Trinh, một nông dân bị nhiễm dioxin do quân đội Mỹ rải ở xã Phú Hội - một trong những vùng căn cứ địa của cách mạng. Trinh sinh ra đã bị những khiếm khuyết ở đôi bàn tay y như Heather. Hai người con gái có cha cùng bị nhiễm chất độc dioxin, sinh ra cùng một thời điểm, có những khiếm khuyết cơ thể giống nhau, phải chăng đó là bằng chứng rõ rệt về tác động của dioxin lên những người thuộc thế hệ thứ 2? Câu hỏi đó đã quẩn quanh, trở đi trở lại trong câu chuyện của Heather Bowser và Masako Sakata.

Cũng giống như gia đình Heather, vợ chồng ông Hoàng Như Mão đã 4 lần gạt nước mắt tiễn đưa những đứa con sinh ra không thành nhân dạng. 6 năm chiến đấu ở Quảng Trị, ông Mão không nhớ mình đã bao lần hứng chịu những trận mưa chất độc hóa học do quân đội Mỹ rải trên chiến trường này. Để rồi khi chiến tranh khép lại, gia đình ông phải đối mặt với cuộc chiến mới - cuộc chiến giành giật sự sống, giành quyền làm người cho các con của mình. Một bé chết lưu trong bụng mẹ, 2 lần sẩy thai, một bé khi sinh ra cổ mềm oặt không có xương, bị bại não, hen, tim và chỉ sống được thời gian ngắn ngủi. Ông bà giữ lại được 3 cô con gái, thì trong đó 2 cô gái lớn bị thiểu năng trí óc, mãi mãi là những đứa trẻ không lớn... "Tôi, cha của Heather, chồng của Masako là những người cùng thế hệ,  cùng có mặt tại chiến trường Việt Nam, chỉ khác nhau ở chiến tuyến. Nhưng chất độc da cam thì không phân biệt người của bên nào. Chúng tôi đã cùng gánh chịu những nỗi đau giống như nhau. Tôi thấy xót xa, muốn được chia sẻ cùng họ" - ông Mão xúc động bày tỏ.

* Gởi thông điệp hòa bình đến toàn thế giới

  Sinh ra với cột sống cong vẹo, tay chân teo tóp, căn bệnh lạ của Nguyễn Thị Ngọc Diễm (xã Bình Sơn, huyện Long Thành) đã được xác định là do di chứng của chất độc dioxin. Cuộc đời gắn liền với chiếc xe lăn, ngay cả chuyện sinh hoạt cá nhân cũng không thể tự lực mà phải có người trợ giúp. Thế nhưng trên chiếc xe lăn ấy, Diễm đã đều đặn đến trường, năm nào cũng là học sinh khá. Hiện Diễm là sinh viên khoa công nghệ thông tin Trường cao đẳng nghề số 8. "Dù thân thể không lành lặn do ảnh hưởng chất độc dioxin của quân đội Mỹ, nhưng em không oán ghét, thù hận gì những người như cha của Heather hay chồng của bà Masako, bởi em biết rằng họ cũng chỉ là nạn nhân" - Ngọc Diễm chân thành nói. Còn Heather Bowser thì bộc bạch: "Chuyến đi này đối với tôi rất ý nghĩa. Tôi cảm thấy nỗi đau của mình được cảm thông, chia sẻ. Tôi thật sự thán phục và ngưỡng mộ con người Việt Nam. Những nạn nhân chất độc da cam ở đây được sự quan tâm chia sẻ của cả Nhà nước lẫn cộng đồng, còn ở Mỹ, cả một thời gian dài chúng tôi đơn độc trong cuộc đấu tranh của mình, thật tủi thân. Tôi mong muốn những nạn nhân chất độc da cam Mỹ - Việt chúng ta đoàn kết lại, tạo sự cộng hưởng để tác động đến cộng đồng, kêu gọi Chính phủ Mỹ phải chấm dứt việc sử dụng vũ khí hóa học, vì sau cuộc chiến tại Việt Nam vẫn còn những cuộc chiến tại Afganistan, Iraq..., đồng thời phải có trách nhiệm với những nạn nhân chất độc da cam thuộc thế hệ thứ 2, thứ 3".

Bà Nguyễn Thị Ngọc Hạnh (trái) giới thiệu hình ảnh về nạn nhân da cam ở Đồng Nai.

Bà Masako Sakata cho biết, thông qua hình ảnh những nạn nhân chất độc da cam thế hệ thứ 2 như Heather Bowser, Ngọc Diễm hay 2 người con của ông Hoàng Như Mão, bộ phim tiếp theo của bà sẽ tải một thông điệp hòa bình đến toàn thế giới: hãy chấm dứt chiến tranh, bởi cuộc chiến nào cũng chỉ đem lại những đau thương, mất mát cho con người. Những hình ảnh về những người thật, việc thật của bộ phim sẽ là lời cảnh báo về tác hại của chất độc dioxin lên con người, dù cuộc chiến đã chấm dứt trên 35 năm nhưng tác hại của chúng vẫn còn lâu dài, ảnh hưởng đến nhiều thế hệ của người Việt lẫn người Mỹ. "Tôi hy vọng bộ phim khi hoàn thành và công chiếu, sẽ nhận được sự ủng hộ của mọi người. Và toàn bộ lợi nhuận, đóng góp của bộ phim sẽ được dành cho những nạn nhân chất độc da cam, trong đó có Việt Nam" - bà Masako tâm sự...

Thanh Thúy