Đọc sách:
Mấy suy nghĩ về tập sách "Đồng Nai từ mở cõi đến mở cửa" (*)

Nhân cuộc họp mặt các nhà báo Đồng Nai vào đầu năm 2010, tôi rất vui đón nhận cuốn sách "Đồng Nai từ mở cõi đến mở cửa" do Chủ tịch Hội Nhà báo Đồng Nai Mai Sông Bé là tác giả trao tặng.

Nhân cuộc họp mặt các nhà báo Đồng Nai vào đầu năm 2010, tôi rất vui đón nhận cuốn sách "Đồng Nai từ mở cõi đến mở cửa" do Chủ tịch Hội Nhà báo Đồng Nai Mai Sông Bé là tác giả trao tặng.

Theo tôi, đây là một đề tài không mới. Quá trình hình thành, phát triển của mảnh đất và con người Đồng Nai đã được nhiều tác giả viết và đàm luận khá phong phú, sâu sắc. Nhưng lạ thay, tôi xem đi, xem lại, có chương đọc kỹ bốn, năm lần, vẫn có sức hút đặc biệt. 200 trang sách gồm 11 chương, mỗi chương có một chủ đề nhất định, nhưng được nối nhau theo dòng lịch sử từ đầu đến cuối sách, người đọc dễ theo dõi và không bị phân tán bởi tính logic của nó.

Trước tiên phải nói tính cần cù, chịu khó, tích cực sưu tầm có chọn lọc, nghiên cứu công phu của nhà báo Mai Sông Bé. "Những cánh cửa mở" là chương đầu tiên, anh nêu bật cảnh đẹp của con sông Thu Bồn, sự phát triển lớn mạnh phồn vinh của Đà Nẵng, TP.Hội An. Anh dẫn người đọc qua Hải Phòng, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh... rồi đến thương cảng lớn nhất Việt Nam là Sài Gòn. Dụng ý của Mai Sông Bé là nhìn các địa phương bạn rồi tập trung cho mảnh đất Đồng Nai quê nhà.

Do chuẩn bị tư liệu kỹ, nên ngòi bút của anh phóng khoáng, thoải mái và chắc nịch từng chữ, từng câu. Mở đầu của chương 2, anh khắc đậm câu thơ nổi tiếng của Thi tướng Huỳnh Văn Nghệ "Từ độ mang gươm đi mở cõi" và anh phân tích ngắn gọn, súc tích về dân xứ Đồng Nai - Cửu Long thời mở cõi. Lời lẽ phân tích của anh rất hay và trọn vẹn câu "Rồng chầu ngoài Huế, Ngựa tế Đồng Nai". Anh nêu bật cuộc đấu tranh giữa hai tập đoàn phong kiến Trịnh - Nguyễn, giữa Đàng trong và Đàng ngoài, bao nhiêu khốn khổ dồn lại người dân gánh chịu. Anh viết: "Chính chiến tranh, sự bóc lột và cai trị hà khắc của Chúa Nguyễn là nguyên nhân khiến những cư dân Thuận Quảng đầu tiên buộc phải tìm con đường sống" (tr 27). Nơi họ đến nhiều nhất, dừng chân sinh sống lâu nhất là hai bờ sông ở Nhơn Trạch, Long Thành, Biên Hòa, Vĩnh Cửu vào những thời điểm khác nhau ngày càng đông. Mối quan hệ tốt đẹp giữa các dân tộc như: Châu Ro, Châu Mạ, STiêng... cũng bắt đầu từ đó.

Về "Câu chuyện trăm năm" ở chương 3, tôi hoàn toàn nhất trí với tác giả về tội lỗi của Nguyễn Ánh đối với Tổ quốc, bắt đầu là bức "tình thư" gửi Bá Đa Lộc cùng môn đồ của ông ta từ năm 1783 để cầu viện nước Pháp đưa quân đến Đại Việt đánh Tây Sơn. Thực chất đây là một văn tự bán nước. "Nguyễn Ánh đi đêm nằm trong ý đồ xâm lược của chính phủ Pháp..." (tr57). Nguyễn Ánh ủy quyền cho Bá Đa Lộc thay mặt ông ta ký bản hiệp ước Versailles với Louis XVI của nước Pháp (tr57). Nguyễn Ánh tha thiết cầu viện Pháp đến mức giao Hoàng tử Cảnh, người con mới 4 tuổi làm con tin để cầu xin Pháp mang quân sang đánh quân Nguyễn Huệ, nhà yêu nước vĩ đại, nhà chiến lược đại tài. Trong Nam thì Nguyễn Ánh cầu viện quân Pháp rồi đến quân Xiêm; ngoài Bắc thì vua Lê Chiếu Thống hèn hạ cầu cứu nhà Thanh sang đánh quân Tây Sơn. Để trừ quân xâm lược và kẻ bán nước, Nguyễn Huệ vừa đánh bại 20 vạn quân Tôn Sĩ Nghị, vừa đánh bại quân Xiêm, nổi nhất là trận Rạch Gầm, Xoài Mút. Dẹp xong giặc trong, giặc ngoài, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế lấy niên hiệu là Quang Trung. Nhưng về sau vua Quang Trung mất sớm, Quang Toản thay cha, tình hình suy yếu dần, lợi dụng thời cơ đó cộng với sự trợ lực của Pháp một phần, Nguyễn Ánh trở lại ngôi vua, thực dân Pháp không rời bỏ miếng mồi béo bở này, lần lần chúng đánh chiếm theo đúng ý đồ xâm lược của chúng. Triều đình nhà Nguyễn dâng 3 tỉnh, rồi tiếp theo 3 tỉnh nữa là 6 tỉnh Nam bộ cho thực dân Pháp. Pháp mở rộng cuộc xâm chiếm cả đất nước Việt Nam, nhân dân ta làm nô lệ gần 100 năm cho chúng.

Nếu không có nhà yêu nước vĩ đại Nguyễn Ái Quốc (tức Hồ Chí Minh vĩ đại), cùng Đảng Cộng sản Việt Nam quang vinh lãnh đạo toàn dân tộc, làm Cách mạng Tháng 8 năm 1945 thành công và Bác Hồ của chúng ta đọc bản Tuyên ngôn độc lập tại vườn hoa Ba Đình lịch sử thì đất nước ta sẽ thế nào? Dân tộc ta sẽ sống trong cảnh lầm than đến bao giờ?

Các chương về tiềm năng kinh tế, về những chặng đường vượt qua khó khăn gian khổ, chiến tranh bảo vệ Tổ quốc 30 năm, khắc phục hậu quả chiến tranh để lại, nhân dân Việt Nam có những lúc "Ngàn cân treo sợi tóc", nhưng tất cả đều vượt qua, khắc phục mọi khó khăn, vừa học, vừa làm, vừa rút kinh nghiệm trong hội nhập kinh tế với thế giới. Trong đó, Đồng Nai đang vững vàng trên đường phát triển đi lên. Đó là sự lãnh đạo sáng suốt và tài tình của Đảng ta hướng theo con đường của Bác Hồ đã chọn.

Đặc biệt, trên 20 tấm ảnh minh họa xưa và nay của Đồng Nai do tác giả sưu tầm, chụp lại tuy có mờ đi, chính cái mờ đó đã phản ảnh rất trung thực qua từng thời kỳ, minh chứng cho từng trang viết của mình rõ hơn, đầy đủ hơn.

Nếu đọc kỹ từng dòng, thì người đọc sẽ có nhiều tư liệu mới, tác giả phân tích thấu tình đạt lý. Trong đó tác giả rất công bằng với lịch sử, không đánh giá nhà Nguyễn sai cả, có những công trạng mà ta chưa nêu hết. Nhưng tội lỗi của nhà Nguyễn cũng lắm và làm đau lòng nhiều thế hệ.

Với tấm lòng yêu quý Đồng Nai và hướng về "Ngàn năm Thăng Long - Hà Nội", chúng tôi đang chờ đợi những tác phẩm mới và có chất lượng cao hơn của anh.

Tháng 6-2010

Đặng Minh Hân

(*) Tác giả Mai Sông Bé, NXB Đồng Nai ấn hành năm 2009