Ấn tượng cùng Người định đô

Kịch bản sâu sắc, dàn dựng công phu, hoành tráng, vở cải lương Người định đô của Đoàn nghệ thuật cải lương Đồng Nai đã tạo được dấu ấn bất ngờ trong mảng đề tài lịch sử dân tộc...

1. Người định đô, như tên gọi, xoay quanh nhân vật chính là vua Lý Thái Tổ và quyết định dời kinh đô của 2 triều Đinh - Lê từ Hoa Lư (Ninh Bình) ra Đại La (Hà Nội). Với một vị vua do quần thần suy tôn chứ không tuân theo nguyên tắc "con vua thì lại làm vua", lại lên ngôi chỉ mới được 6 tháng, một khoảng thời gian quá ngắn để thu phục lòng người, ổn định ngôi cao, thì đây là một quyết định vô cùng mạo hiểm. Bởi, chỉ cần sự chống đối của chính những người đã tôn mình lên ngai vàng thì "con sãi ở chùa lại quét lá đa". Mà sự chống đối này có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân, từ tầm nhìn thiển cận, quyền lợi bị xâm phạm, hoặc đơn giản hơn là ngại thay đổi một nếp sống đã ổn định. Vở diễn vì thế đã suy tôn tầm nhìn vĩ đại và quyết định vượt thời gian, không gian của đấng minh quân biết đặt lợi ích của quốc gia, nhân dân cao hơn những lợi ích cá nhân.

Một lớp diễn trong vở Người định đô.

Ở vở diễn, câu chuyện của 1.000 năm trước vẫn mang hơi thở của thời đại hôm nay. Suy tư của vua Lý Thái Tổ "Muốn tránh họa xâm lăng, đạt được phú cường, phải bắt đầu từ đâu?", vẫn luôn là câu hỏi ngàn đời của các bậc lãnh đạo anh minh của đất nước. Những vấn nạn làm suy bại đất nước, như: buôn lậu, tham nhũng, tư lợi, cậy thế dựa quyền... đều được vạch rõ và định danh. Mô-típ "mượn chuyện xưa, nói chuyện nay" tuy không mới, nhưng cách đặt vấn đề trực diện, không né tránh vẫn làm cho người xem hấp dẫn. Nhiều nút thắt mâu thuẫn được đặt ra, đan xen vào nhau, đẩy kịch tính càng cao càng khiến khán giả thích thú theo dõi từ đầu đến cuối.

2. Kịch bản hay, nhưng nếu thiếu bàn tay của NSƯT đạo diễn Giang Mạnh Hà, những ý tưởng của soạn giả Lê Duy Hạnh dù bay bổng đến mấy cũng khó có cơ hội tung hoành. NSƯT - đạo diễn Giang Mạnh Hà cho biết, Người định đô đã được anh nghiên cứu, nghiền ngẫm cả năm để tìm cách thể hiện đạt hiệu quả cao nhất. Có 3 lớp diễn được anh cho là tâm đắc: lớp vua Lý Công Uẩn và công chúa Phất Ngân đồng viết lên ý định dời đô; lớp công chúa Phất Ngân dùng roi đánh vua bật máu khi vua chịu tội thay cho Tổng trấn thành Đại La; lớp Quốc trượng Lê Hoài Vương tự vẫn, dùng cái chết của bậc công thần mong vua thay đổi ý định dời đô. Quả thật, cả 3 lớp diễn đều được anh xử lý bằng thủ pháp ước lệ cao, nên đã chuyển tải được cái "thần" mà vẫn giữ nguyên kịch tính cần thiết nhưng vừa phải.

Là vở diễn có đông nghệ sĩ tham gia nhất từ trước đến nay, trên 60 người, và dưới các thủ pháp xử lý của NSƯT - đạo diễn Giang Mạnh Hà, Người định đô có thể nói là một vở diễn hoành tráng không chỉ về số lượng nghệ sĩ mà còn bởi sự chăm chút, đầu tư về phục trang, âm nhạc, cảnh trí, kỹ thuật sân khấu... Vì thế, không lạ khi ngay trong đêm diễn tổng duyệt, nhiều khán giả bên ngoài đã kháo nhau vào xem - điều hiếm thấy trong tình trạng "sân khấu về khuya" như hiện nay.

3. Đã từng xem các nghệ sĩ của đoàn diễn trong các vở trước đây, như: Uy quyền và tội ác, Những ngôi sao biển, Thay tim đổi mặt... nhưng có lẽ chưa bao giờ, người xem lại chứng kiến sự thăng hoa của cả một tập thể như thế. Lâu lắm rồi mới được nghe lại tiếng vỗ tay tán thưởng của khán giả mộ điệu trước những câu vọng cổ ngọt ngào hay một lớp tuồng hấp dẫn. Tròn vai và xuất sắc nhất trong vở diễn, vẫn chưa ai qua được NSƯT Quế Anh. Vai hoàng hậu Lập Giáo của Quế Anh dù không xuất hiện nhiều, chỉ 4 lớp, nhưng hình ảnh về bậc mẫu nghi thiên hạ lúc đằm thắm, ngọt ngào, lúc đau khổ tột cùng trong mối mâu thuẫn giữa chồng và cha đã được Quế Anh hóa thân thật trọn vẹn. Vai vua Lý Thái Tổ là một vai diễn khá "nặng ký" bởi lớp nào cũng xuất hiện, nên NSƯT Ngân Vương dù đã tròn vai, nhưng trong tổng thể anh vẫn chưa có sự đột phá để tạo dấu ấn.

Người định đô là dịp cho thế hệ nghệ sĩ trẻ của đoàn thể hiện với khá nhiều vai phụ nhưng có sức sống tâm lý riêng. Nhìn chung, các nghệ sĩ Điền Linh (vai tổng trấn), Vũ Thành (vai Đào Cam Mộc), Việt Trung (vai Kỳ Phong)... đều ca hay, diễn tốt. Nhưng đặc biệt, trong dàn diễn viên phụ của vở nổi lên một Xuân Vương xuất thần với vai Quốc trượng Lê Hoài Vương. Đây là vai có nhiều đất diễn: khi là một lão tướng oai hùng trong màn múa gươm cùng hai tướng quân Nguyễn Đê và Đào Cam Mộc; khi là một trung thần thổ huyết ngăn vua; khi lại là ông lão lẩm cẩm một cách đáng thương chỉ biết dùng cái chết để can gián vua, cho dù đó là lời can gián của một kẻ bảo thủ. Hơi tiếc cho vai công chúa Phất Ngân của nghệ sĩ Mỹ Vân, nếu chịu khó tìm tòi để thể hiện tính cách nhân vật rõ nét hơn nữa, thì đây có thể là một trong những vai diễn đẹp của cô nghệ sĩ trẻ nhiều triển vọng...

Thanh Thúy