Bạo hành gia đình: Ảnh hưởng đến trẻ ra sao?

Em trai Q.H, 10 tuổi, nhà ở Biên Hòa đến khám tại Trung tâm tham vấn tâm lý trẻ em, Bệnh viện Tâm thần trung ương 2 với biểu hiện hay căng thẳng, lo âu, thu mình, né tránh tiếp xúc.

Em trai Q.H, 10 tuổi, nhà ở Biên Hòa đến khám tại Trung tâm tham vấn tâm lý trẻ em, Bệnh viện Tâm thần trung ương 2 với biểu hiện hay căng thẳng, lo âu, thu mình, né tránh tiếp xúc.

* Hậu quả của bạo hành gia đình đối với trẻ

Em được sinh trong một gia đình có cha  là y sĩ quân đội, mẹ làm nghề buôn bán trái cây ở chợ. Bé có chị gái 20 tuổi, hiện đang là sinh viên đại học. Qua khai thác, các chuyên gia tâm lý nhận thấy cha của H. là người hay uống rượu, nóng tính và hay đánh đập vợ con, đặc biệt là hay đánh mẹ và Q.H. Mẹ là người buôn bán ở chợ, thường xuyên vắng nhà, ít có thời gian chia sẻ cùng em. Hơn nữa, mẹ cũng là người nóng tính, nên em dường như rất cô độc, chỉ có thể nói chuyện với chị gái, mà chị gái thì lại đang học đại học xa nhà. Một tuần trước khi đến khám, cha em  đi nhậu về khuya và đánh mẹ em rất nặng, phải khâu nhiều mũi ở đầu. Q.H thì bị cha la mắng thậm tệ. Khi đến khám, bé cho biết không dám đi học và không dám tiếp xúc với người lạ.

Hàng ngày, có hàng triệu trẻ em chứng kiến, nghe thấy và cảm nhận được bạo lực gia đình. Các em vẫn có thể cảm nhận được điều đó ngay cả khi không thật sự có mặt. Trẻ em có nhiều cảm xúc và phản ứng khác nhau với sự kiện bạo lực đã chứng kiến. Đó là sự sợ hãi, bối rối, tội lỗi, bực bội, bất lực, để xảy ra bạo hành, trưởng thành giả, chối bỏ, trở nên nguy hiểm, lo âu và buồn bã. Những điều này có thể biểu hiện qua hành vi như hay phô diễn, ác mộng, buồn nản, lo âu, hung tính. Trẻ có thể có biểu hiện bởi những cơn đau đầu, đau bao tử, tiêu chảy... Các em cũng có thể bị ăn hiếp hoặc đau khổ tại trường hoặc đối phó bằng cách trở thành kẻ ăn hiếp. Tất cả các hình ảnh bạo lực đều ảnh hưởng đến tinh thần của đứa trẻ trong gia đình. Nhiều trẻ có những phản ứng về sức khỏe tâm thần, nhiều trẻ có biểu hiện của rối loạn hành vi, đặc biệt là các rối loạn về ứng xử, chống đối xã hội và có bạo hành.

Đôi khi bạo hành ảnh hưởng mạnh mẽ đến phát triển nhân cách của trẻ. Nhiều trẻ sống trong gia đình có bạo lực thường có nhân cách chống đối, lệch lạc. Nhiều nghiên cứu về gia đình cho thấy, thanh thiếu niên có hành vi ăn cắp, đua xe, sử dụng ma túy, trộm cướp,... đều có dáng dấp xuất thân từ một gia đình bạo lực.

Trẻ em chứng kiến bạo lực cũng có xu hướng tự hành hạ bản thân mình. Theo các nghiên cứu cho thấy, hơn 80% trẻ em chứng kiến hoặc tham gia bạo lực có hành vi tự hủy hoại. Các em thường có xu thế tội lỗi khi không can thiệp để giúp đỡ được mẹ mình, các em cũng cảm thấy xấu hổ và mất tự tin. Nhiều em có tâm trạng uất ức, buồn chán, đau khổ. Chính vì  thế, các em có suy nghĩ về sự tự hủy hoại, không muốn sống.

* Hỗ trợ các em như thế nào?

Can thiệp khủng hoảng ở trẻ em và thanh thiếu niên trong các gia đình bạo lực là một việc không hề đơn giản. Do đó, làm thế nào để hỗ trợ các em thoát khỏi những khó khăn về mặt tâm lý, giải tỏa những ám ảnh và định hướng nhân cách tốt cho các em trong hiện tại và tương lai, đòi hỏi sự can thiệp của toàn xã hội. Đó là vấn đề về truyền thông, giáo dục, can thiệp định hướng, giải quyết đói nghèo, lạc hậu...

Bên cạnh đó, sự can thiệp đối với các em bị vấn đề bạo lực làm ảnh hưởng. Đối với các em, cần cho các em biết rằng bạo hành không phải do lỗi ở các em hay người mẹ. Cho phép các em nói về bạo lực, giúp các em chia sẻ những suy nghĩ của mình, cho các em biết các em không hề đơn độc mà đang có nhiều người khác bên cạnh. Làm được điều đó, thiết nghĩ cần có một đề án khả thi với các nhà tâm lý học can thiệp khủng hoảng để giải quyết tình trạng khó khăn tâm lý của các em bằng cách thành lập phòng tư vấn tâm lý học đường, có số điện thoại hỗ trợ...

Tuy nhiên, việc đề phòng và không để bạo lực xảy ra mới là điều quan trọng. Vì vậy, các bậc cha mẹ cần thật sự lưu tâm đến điều đó. Các vấn đề của cha mẹ thì đừng để trẻ em tham gia và cố gắng tạo một gia đình ổn định, không có bạo lực -  rất quan trọng trong việc phát triển tâm lý và nhân cách cho trẻ.

Lê Minh Công (Bệnh viện Tâm thần trung ương 2)