Mỹ cần tăng tốc và chơi trò chơi của Trung Quốc trong vấn đề tranh chấp lãnh thổ.
Mỹ cần tăng tốc và chơi trò chơi của Trung Quốc trong vấn đề tranh chấp lãnh thổ.
Ở Biển Đông, Trung Quốc đang chơi bi-a, còn Mỹ thì chơi phiên bản trò Cướp Cờ (Capture the Flag). Với Bắc Kinh, mục tiêu là đánh những quả bóng bi-a khác ra khỏi bàn, còn Washington, thì cố gắng “giữ chân” Bắc Kinh khỏi việc nắm lấy lá cờ bá quyền khu vực.
Các nhà hoạch định chính sách Mỹ cần nhận ra rằng, họ đang chơi một trò chơi khác so với Trung Quốc, vì thế cần điều chỉnh chiến lược. Trong khi chuyển sang bi-a là quá khiêu khích với Washington, nếu xu thế này tiếp tục, họ có thể tự lâm vào cảnh có quá ít chọn lựa để duy trì ổn định vai trò của mình trong khu vực.
 |
| Ảnh: Wordpress. |
Trong khi đó, ở chiều ngược lại, rất nhiều người ở Đông Nam Á tin rằng, vấn đề là chuyện kiểm soát tài nguyên lãnh thổ. Như một số ước tính đưa ra, khu vực này nắm giữ khoảng 30 tỉ thùng dầu và hàng trăm nghìn tỉ mét khối khí tự nhiên. Trong khi hàng chục mỏ dầu đã được khám phá, thì khả năng kiểm soát việc thăm dò và khai thác các nguồn tài nguyên khổng lồ này đang dẫn dắt cách hành xử của Trung Quốc.
Việc Bắc Kinh đưa ra tuyên bố chủ quyền với toàn bộ Biển Đông đã đặt họ vào vị trí gây tranh cãi về chủ quyền với các vùng lãnh thổ chứa đựng những tài nguyên đã được chứng minh. Điểm nóng nhất là quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, với những tuyên bố chủ quyền khác nhau của nhiều nước gồm Trung Quốc, Việt Nam và Philippines.
Cũng có trò chơi tương tự diễn ra trong tranh chấp giữa Nhật Bản và Trung Quốc về quần đảo Senkaku (tiếng Trung Quốc gọi là Điếu Ngư).
Phép thử bằng cách dùng tàu quấy nhiễu
Việc Trung Quốc tuyên bố chủ quyền có thể cách thức thực hành hiệu quả nhất bởi có khả năng vừa khuấy động bất kỳ nơi nào đó trong vùng biển của khu vực, lại vừa ngăn chặn quốc gia khác trong tự do đi lại. Vì vậy, quấy nhiễu các tàu hải quân và thăm dò hàng hải của các nước khác giống như một phép thử thực tế về sức mạnh và ảnh hưởng của Bắc Kinh. Khi hạm đội trên biển hải quân nước này phát triển, nó có khả năng được triển khai và kiểm soát nhiều vùng lãnh thổ hơn. Thực tế này có nghĩa nghĩa bổ sung cho sự thể hiện ngày một quả quyết hơn của Trung Quốc trong những năm qua.
Có ít lý do để tin rằng, Bắc Kinh có bất kỳ suy nghĩ nào (chưa nói đến khả năng) để gây bất lợi nghiêm trọng cho hàng hải khu vực; như kiểu các động thái gây hấn rõ ràng thách thức trực tiếp Hải quân Mỹ. Tuy nhiên, họ có thể gây áp lực chính trị với các quốc gia nhỏ hơn để khiến những nước này phải từ bỏ hay giảm bớt tuyên bố chủ quyền và hạn chế các hành động hàng hải hợp pháp.
Có thể tất cả những điều này không hẳn là một chiến lược, nhưng chắc chắn nó tuonwg tự như những chiến thuật của bàn bi-a. Mục tiêu của Bắc Kinh là các quả bóng bi-a balls của các nước láng giềng và cố gắng loại chúng khỏi bàn lần lượt từng quả một.
Đáp trả lại, các quốc gia Đông Nam Á đã bắt đầu kêu gọi sự can thiệp của Mỹ. Tuần trước, Philippines nói rằng, hiệp ước phòng thủ năm 1951 mà họ ký kết với Mỹ sẽ bao gồm những mối đe dọa Trung Quốc.
Nhưng, câu trả lời với Mỹ thật không dễ dàng. Nếu Washington quá cứng rắn và yêu cầu các quốc gia Đông Nam Á gia tăng các hoạt động hàng hải chung một cách đáng kể, thì sẽ giống như kiểu Hà Nội, Manila, Jakarta và những phần còn lại sợ hãi kẻ thù Trung Quốc hơn là sợ hãi vì bị Trung Quốc chèn ép. Nhưng dù sao, quá ít phản ứng từ người Mỹ sẽ khiến các quốc gia nhỏ hơn tin rằng, họ có thể không còn lựa chọn nào khác ngoài việc chấp nhận những mong muốn của Trung Quốc.
Con đường của Washington
Để cân bằng những quan ngại này, Washington đã chấm dứt một trò chơi hoàn toàn khác biệt. Với hiện trạng một cường quốc, Washington đã phản ứng trước những phép thử Trung Quốc với những giới hạn chuẩn mực khu vực. Thay vì trừng phạt Trung Quốc bởi sự khiêu khích, chính sách Mỹ đã cố gắng thuyết phục Bắc Kinh về thiện ý của Mỹ và thuyết phục giới lãnh đạo Trung Quốc rằng, họ không gây ra mối đe dọa nào với ảnh hưởng đang trỗi dậy của Trung Quốc. Hy vọng điều này sẽ khiến Trung Quốc phải hành động có trách nhiệm, kể các với những nước nhỏ hơn.
Con đường tốt nhất phía trước là công nhận trò chơi của Trung Quốc, bắt đầu chơi trò chơi ấy và sau đó sắp lại bàn chơi. Washington nên tìm cách mở rộng bàn bi-a bằng cách đưa thêm nhiều bóng vào cuộc chơi. Ấn Độ vừa tuyên bố kế hoạch gia tăng tuần tra hải quân ở quần đảo Andaman và Nicobar, nằm ở lối vào Ấn Độ Dương tới Eo biển Malacca. Nhật bản thực hiện sự thay đổi chiến lược khi tập trung vào “che chắn đảo tây nam”, kéo dài từ Kyushu tới phía bắc Đài Loan. Australia sẽ hiện đại hóa và tăng gấp đôi hạm đội tàu ngầm trong thập niên tới.
Sau đó, Washington cần tạo ra vai trò lớn hơn cho các đối tác này ở gần những vùng biển tranh chấp thông qua nhiều cam kết lớn hơn với các nước Đông Nam Á. Hơn thế nữa, các tàu của Mỹ và đồng minh nên dõi theo các tàu Trung Quốc khi chúng bắt đầu tiếp cận vùng tranh chấp và di chuyển nhanh chóng tới các khu vực này nếu có sự cố xảy ra.
Nói rộng hơn, mục tiêu của Washington, được thực hiện thông qua - Bộ Chỉ huy Thái Bình Dương đóng tại Hawaii, nên tạo ra một cộng đồng lợi ích hàng hải tích cực hơn trong vòng cung Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương và đối phó với những động thái Trung Quốc khi chúng xảy ra. Chia sẻ lớn hơn các tài nguyên tình báo, cùng đào tạo, phối hợp tuần tra (nếu không phải là tuần tra chung) sẽ cung cấp biện pháp an ninh cần thiết để đảm bảo với những quốc gia nhỏ hơn rằng, những quyền quốc tế của họ đang được bảo vệ. Các tàu của Mỹ và đồng minh không nên chần chừ khi dõi theo hành động của các tàu hải quân Trung Quốc khi những tàu này bắt đầu tiếp cận vùng lãnh thổ tranh chấp trên biển.
Cuối cùng, các nhà chính trị thẳng tính, như Thượng nghị sĩ Mỹ Jim Webb, đã cảnh báo về một “thời khắc Munich” đang đến ở châu Á, sẽ làm rõ các vấn đề đang đe dọa. Dù muốn hay không, Mỹ sẽ phải bắt đầu dịch chuyển một số quả bóng bi-a xung quanh bàn.
* Tác giả Auslin là giám đốc phụ trách nghiên cứu Nhật Bản tại Viện Doanh nghiệp Mỹ và là một nhà bình luận của Nhật báo phố Wall.
(Theo WSJ)
