Trung Quốc giàu hay nghèo?

Trung Quốc có thể sớm vượt qua Nhật Bản để trở thành nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới song vẫn tiếp tục nhận hàng trăm triệu đôla viện trợ từ phương Tây. Vậy thế giới nên đối xử với Trung Quốc như một nước giàu hay một nước nghèo.
Trong bài viết đăng trên website của BBC, tác giả Chris Hogg cho rằng đây là một câu hỏi cấp thiết hiện nay. Chúng tôi xin giới thiệu bài viết này:

Sự phát triển nhanh chóng trong vài năm qua đã tạo cho thành phố Thượng Hải diện mạo chẳng khác gì Tokyo hay New York. (Ảnh: overseaspropertymall.com)

Năm 2009 có thể lại là một năm tốt đối với Trung Quốc.

Thông qua các dữ liệu kinh tế gần đây, một số nhà phân tích cho rằng vòng xoáy kinh tế hiện thời đã chạm đáy. Nhiều người dự đoán rằng sẽ có một sự phục hồi trong nửa sau năm 2009.

Nếu kinh tế Trung Quốc bắt đầu phục hồi sớm hơn các nước khác, điều đó có thể sẽ thách thức những giả định mà chúng ta đưa ra về trật tự kinh tế thế giới hiện nay.

Các công ty của Trung Quốc - vốn giàu tiền mặt hơn nhiều tập đoàn lớn ở một số quốc gia, lại có sự hỗ trợ tài chính từ chính phủ - đang "lùng sục" khắp thế giới để tìm kiếm các nguồn tài nguyên.

Cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu đã tạo nhiều cơ hội mới cho họ "nhặt nhạnh" các tài sản bị đánh giá thấp ở nơi khác. Tuy nhiên, Trung Quốc hiện nay vẫn nhận hàng trăm triệu đôla viện trợ từ các quốc gia phương Tây.

Vậy phần còn lại của thế giới nên đối xử với Trung Quốc như một nước "giàu" hay nước "nghèo", tức là một nước vẫn cần giúp đỡ hay một sức mạnh kinh tế mà thế giới phải khiếp sợ?

Tương phản cao độ

Từ nóc Trung tâm Thương mại Thế giới, một tòa nhà cao nhất Thượng Hải, khách du lịch - đa phần là người Trung Quốc - ngắm nghía thành phố ở bên dưới. Sự phát triển nhanh chóng trong vài năm qua đã tạo cho thành phố này diện mạo mới.

Quan sát từ trên cao, Thượng Hải dường như là một thành phố hiện đại, giàu có và tinh tế. Tuy nhiên, ở dưới chân của tòa tháp này lại là một câu chuyện khác. Bạn có thể nhận thấy sự ô nhiễm và ồn ã, bụi bẩn và tắc nghẽn giao thông.

Các thành phố của Trung Quốc chưa phải nơi lý tưởng để sống. Nước này đang nhanh chóng tái tạo lại mình, và các quy định về kiểm soát xây dựng - phát triển đôi khi không được thực thi tốt.

Trước sự thay đổi quá nhanh chóng, thật khó mà đánh giá Trung Quốc đã tiến được bao xa.

Andy Tsieh, người tự nhận là một nhà kinh tế độc lập, cho rằng Trung Quốc không còn là một đất nước nghèo nữa.

"Về phương diện thương mại, Trung Quốc là đất nước lớn nhất thế giới ngày nay", Andy Tsieh nói. "Về tổng sản phẩm quốc nội (GDP), Trung Quốc nhiều khả năng sẽ vượt Nhật Bản trở thành nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới trong năm nay hoặc năm tới".

Tuy nhiên, ông này thừa nhận tầm cỡ của Trung Quốc khiến các vấn đề phức tạp hơn, gây khó cho việc đánh giá cách đối xử công bằng với người Trung Quốc.

"Trung Quốc không phải là một nước bình thường - đó là một đế chế lớn, tựa như thế giới thứ nhất, thế giới thứ hai và thế giới thứ ba cùng tồn tại bên trong Trung Quốc. Trung Quốc là rất nhiều thứ cùng lúc".

Ở các thành phố lớn như Thượng Hải, Trung Quốc thế giới thứ nhất và Trung Quốc thế giới thứ ba không cùng tồn tại, trái lại còn xung khắc nhau.

Tại chân của tòa tháp Trung tâm Tài chính Thế giới, một người phụ nữ quỳ mọp ở vỉa hè ăn xin, chiếc mũ đặt phía trước mặt. Hầu hết người qua lại không để ý đến bà.

Một người ăn xin ở Bắc Kinh. (Ảnh: Daylife)

Các nhà chức trách ở Trung Quốc đang đau đầu tìm cách giải quyết tình trạng những người nghèo từ nông thôn ra thành thị xin việc làm hoặc tìm kiếm một cuộc sống tốt đẹp hơn. Nhưng họ không thể giúp được tất cả mọi người.

Li Wei, một nhà kinh tế thuộc Ngân hàng Standard Chartered ở Thượng Hải, nói rằng mặc dầu đất nước ngày càng giàu có hơn, hàng trăm triệu người vẫn đang thực sự phải vật lộn với cuộc sống thường ngày.

Gánh nặng chăm sóc họ đối khi bị các chuyên gia kinh tế hoặc các chính khách nước ngoài bỏ qua khi họ yêu cầu Trung Quốc hỗ trợ nhiều hơn cho các định chế, chẳng hạn như Quỹ Tiền tệ quốc tế.

"Nếu bạn sống ở miền tây hoặc miền trung Trung Quốc, bạn sẽ thực sự không hiểu tại sao cộng đồng thế giới lại đòi hỏi quá nhiều từ chúng tôi như vậy", ông Li Wei nói.

"Người dân thậm chí chẳng bao giờ đặt câu hỏi. Đầu óc họ chỉ nghĩ đến kế sinh nhai hàng ngày, còn thì giờ đâu mà tính cách giúp đỡ thế giới".

Giáo sư Shen Dingli tại trường Đại học Fudan, Thượng Hải cho rằng có nhiều lý do tại sao Trung Quốc không thể đóng góp nhiều hơn cho thế giới. Ông này lập luận rằng dù Trung Quốc đã trở nên giàu có hơn, nước này vẫn tổn thất không phải ít ở nhiều góc độ khác nhau.

"Chúng tôi tích lũy được một lượng tiền lớn, nhưng chúng tôi cũng gây thiệt hại lớn về sinh thái. Chúng tôi chưa đạt được sự phát triển bền vững và cân bằng, vì vậy tôi nghĩ rằng Trung Quốc vẫn là một nước nghèo về môi trường, sinh thái và triết học".

Thách thức và cơ hội

Ngân hàng Thế giới xếp Trung Quốc vào hàng các nước có thu nhập từ thấp tới trung bình, cùng với Bolivia, Ấn Độ và Syria.

Mặc dầu vậy, lúc này nền kinh tế Trung Quốc có hình ảnh tốt hơn nhiều nền kinh tế ở phương Tây và không ít nước lo ngại khi thấy các tập đoàn lớn nhất của Trung Quốc đang nắm vị thế mạnh hơn bao giờ hết, đủ khả năng giành quyền kiểm soát nhiều tài sản có giá trị (các loại mỏ) hoặc các tài sản chiến lược khác, bởi các công ty sở hữu chúng đang đói tiền mặt.

Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào, mới đây, đã nói rằng "thách thức và cơ hội luôn tới cùng nhau".

Khi phương Tây ngập sâu hơn vào nợ nần, và các nền kinh tế của họ trở nên yếu kém hơn bao giờ hết thì việc xác định Trung Quốc là một kẻ khổng lồ cần chế ngự hay là một nước đang phát triển cần sự giúp đỡ đã trở thành một câu hỏi đỡ trừu tượng hơn và cấp thiết hơn.

Mặc dầu vậy, đánh giá điều gì đó là công bằng là gần như không thể, điều này phụ thuộc vào việc bạn đang ngồi ở bên nào của bàn đàm phán.

VietNamNet