Indonesia chống chọi với bão giá lương thực

Chính phủ Indonesia đang chú trọng thực thi nhiều chính sách khuyến khích nông nghiệp, nhằm đối phó với việc giá lương thực leo thang trên thị trường thế giới và tình trạng thu hẹp dần số diện tích trồng lúa trong nước.

Giá thuê nhân công làm ruộng hiện rất cao (Ảnh: Corbis)

Aan Suharlan, chủ sở hữu một nhà máy xay xát và một hécta ruộng trồng lúa, đã đầu tư toàn bộ vào mặt hàng lương thực được ưa chuộng ở châu Á.

Gạo đã giúp hai đứa con đang lớn của Suharlan hoàn tất việc học hành cũng như đem tới cho ông địa vị ở trong làng.

Tuy nhiên, khi nhìn thấy những nông dân khác cày xới các thửa ruộng, ông hiểu tại sao họ đang từ bỏ việc sản xuất lúa gạo.

"Hiện trồng lúa rất đắt đỏ vì chi phí nhân công và sản xuất cao. Rất khó để tìm người làm ruộng thuê ở đây. Mọi người đều muốn làm việc trong các nhà máy", ông Suharlan nói.

Suốt nhiều tháng, việc leo thang giá lương thực, đặc biệt là gạo, trở thành câu cửa miệng của tất cả mọi người. Giá cả trên các thị trường quốc tế đã tăng gần gấp ba trong khoảng từ tháng Giêng tới tháng Tư. Kể từ đó, giá lương thực đã giảm đôi chút nhưng hậu quả của cơn bão giá tiếp tục lan rộng khắp châu Á, nơi các chính khách đang sôi nổi thảo luận về vấn đề an ninh lương thực và bảo vệ biểu giá.

Về lý thuyết, giá cả cao hơn sẽ đồng nghĩa với việc thu nhập của các nông dân trồng lúa ở Java, vựa thóc của Indonesia sẽ tăng lên. Trong thực tế, nông dân chỉ thu được một số ít lợi ích và chúng có thể không đủ để ngăn chặn sự thu hẹp đều đặn số diện tích trồng lúa - một nhân tố mà các nhà nông học cho là góp phần đẩy giá cả lương thực leo thang.

Đối phó

Dân số của Indonesia vào khoảng 228 triệu người và đang tiêu dùng gần 32 triệu tấn gạo mỗi năm. Vì vậy, Chính phủ Indonesia đang thực thi những biện pháp khuyến khích nông dân tăng sản lượng và trồng thêm lúa gạo.

Quốc hội Indonesia đang xem xét một dự luật mới có nội dung củng cố việc áp dụng các luật sử dụng đất đai hiện hành đối với 15 triệu hécta đất nông nghiệp của nước này. Chính phủ cũng mở rộng diện tích trồng lúa và các cây lương thực khác tại Papua và trên một số hòn đảo ở miền đông đất nước nhằm bù đắp sự thu hẹp diện tích sản xuất nông nghiệp ở Java.

Người nông dân không hẳn đã được lợi từ giá gạo tăng (Ảnh: Corbis)

Theo Siwi Purwanto - quan chức phụ trách vấn đề về các loại cây lương thực thuộc Bộ Nông nghiệp Indonesia, điểm bất lợi của chính sách này là, các diện tích đất nông nghiệp mới đem lại năng suất thấp hơn nhiều so với các thửa ruộng màu mỡ tại Java, ví dụ như năng suất gạo thấp hơn 24%.

Tuy nhiên, ông Siwi cho rằng các biện pháp khuyến khích trên vô cùng cần thiết để tăng sản lượng gạo.

Vị quan chức này khẳng định: "Chúng ta cần phải bảo vệ số diện tích sản xuất lúa gạo. Dân số của chúng ta ngày càng tăng và chúng ta đang xây dựng ngày càng nhiều nhà cửa và đường cao tốc. Những khu vực có hệ thống tưới tiêu tốt luôn là mục tiêu của các chuyên gia bất động sản".

Hiện tại, các kho dự trữ của Indonesia đang có sự chuẩn bị tốt. Cơ quan hậu cần quốc gia chuyên mua và bán gạo nhằm bình ổn giá cả, đã lên kế hoạch dự trữ tới 3,8 triệu tấn gạo từ vụ thu hoạch ước tính đạt tới 34 triệu tấn năm nay. Năm ngoái, Indonesia đã nhập khẩu 1,3 triệu tấn gạo, biến nước này trở thành một trong các quốc gia mua gạo nhiều nhất thế giới.

Neil McCulloch, Giám đốc các chương trình kinh tế của Quỹ châu Á tại Jakarta và cũng là một chuyên gia trong lĩnh vực lúa gạo, nhận định nỗ lực tự cung tự cấp gạo và những mặt hàng lương thực chủ lực khác của Indonesia là sự đối phó hợp lý trước cuộc khủng hoảng toàn cầu.

Tuy nhiên, đó có thể chưa phải là giải pháp đúng đắn nếu nó hướng các nước sản xuất gạo theo con đường bảo hộ ngành kinh tế trong nước vốn đang làm các thị trường toàn cầu tê liệt.

Hơn thế nữa, theo ông McCulloch, việc đổ tiền vào lĩnh vực nông nghiệp ở một quốc gia đang công nghiệp hóa như Indonesia không nhất định có thể giúp đỡ người nghèo ở thành thị hoặc khiến những người sở hữu đất sử dụng hiệu quả nhất đất đai của họ.

"Bạn phải chọn cái mà bạn muốn giải quyết - xóa đói giảm nghèo hay tự cung tự cấp? Nếu người nông dân quyết định rằng trồng cây trái hoặc bán đất hay xây cất nhà cửa trên đất của họ tốt hơn là trồng lúa ... thì tại sao lại nói với họ cần phải hành động vì việc sản xuất gạo?", ông McCulloch nhấn mạnh.

Giải pháp lâu dài

Trong thực tế, các chuyên gia kinh tế đang yêu cầu Indonesia và những nước khác hãy đặt niềm tin vào thị trường toàn cầu để cung cấp lúa gạo với giá cả phải chăng khi các kho dự trữ của họ xuống thấp.

Một số chuyên gia biện luận rằng các nước sản xuất nên cam kết xuất khẩu sản lượng gạo dư thừa để tránh lặp lại cơn bão giá năm nay. Nghiên cứu của ông McCulloch cho thấy một thỏa thuận như vậy sẽ có lợi Indonesia, nước chỉ mới tự cung tự cấp gạo trong hai năm suốt quãng thời gian hàng trăm năm qua.

Một nền tảng nông nghiệp vững chắc là chỗ dựa cho an ninh lương thực (Ảnh: Corbis)

Dẫu vậy, sau thời gian biến động về giá cả gần đây, Chính phủ các nước có thể rút ra được bài học ngược lại rằng chỉ có một nền tảng nông nghiệp vững chắc mới có thể đem lại an ninh lương thực trong những khoảng thời gian không thể đoán trước.

"Sự ổn định chính trị phụ thuộc vào nguồn cung lúa gạo ... Không có lúa gạo đồng nghĩa với một cuộc cách mạng", ông Siwi, quan chức thuộc Bộ Nông nghiệp Indonesia bình luận.

Mahyuddin Syam, lãnh đạo Viện nghiên cứu lúa gạo quốc tế có trụ sở tại Manila, cho rằng điều này cũng nên đồng nghĩa với một sự thay đổi phân bổ ngân sách sau hàng thập niên đầu tư quá ít vào các cây lương thực.

Ông Syam tuyên bố: "Chính phủ Indonesia hiện chú trọng đến lúa gạo. Nhà chức trách đang xem xét tái khôi phục các mạng lưới tưới tiêu, cung cấp vốn cho những hoạt động mở rộng và thiết lập các diện tích đất trồng lúa mới ở bên ngoài Java".

Người nông dân có tên là Suharlan quả quyết số diện tích đất nông nghiệp của ông, nằm trên một sườn đồi tươi tốt, cách Jakarta hai giờ đồng hồ lái xe về phía nam, không phải để bán. Giống như những người nông dân khác ở đây, ông đã cân nhắc việc chuyển hướng sang trồng cây sắn hoặc đu đủ bởi vì chúng đòi hỏi ít phân bón và nhân công hơn trồng lúa.

Phần lớn lúa gạo trồng trong vùng được bán ngay tại chỗ khi những vùng khác đã có sản lượng dư thừa nhiều hơn để bán cho các chợ ở thành phố. Giá bán ngay tại các nông trang đã tăng lên trong những tháng gần đây mặc dù tăng không nhiều như trên thị trường quốc tế và giá của các mặt hàng thực phẩm địa phương như trứng và thịt.

Các chuyên gia phân tích nhận định giá gạo có thể bắt đầu leo thang vào cuối năm nay do tình trạng lạm phát liên quan đến nhiên liệu.

Các nông dân nghèo hơn, những người canh tác trên những mảnh ruộng nhỏ, có xu hướng trông chờ vào mùa vụ do mình gieo trồng, sau đó mới mua gạo khi kho dự trữ của họ đã hết.

Ngồi trước hiên nhà mình, người nông dân có tên Ocin cho hay không ai trong số 7 đứa con của ông nối nghiệp cha làm ruộng. "Đó là một tương lai đen tối cho ngành sản xuất lúa gạo ở đây", ông Ocin bộc bạch. (Theo CSM)