EU trước ngã ba đường

Các chính phủ trong Liên minh châu Âu (EU) đang bối rối sau khi cử tri CH Ireland bác bỏ Hiệp ước Lisbon - hiệp ước nhằm cải cách EU mở rộng - trong cuộc trưng cầu dân ý hôm 12/6.

Một người Ireland ăn mừng vì Hiệp ước Lisbon bị bác bỏ (Reuters)

Pháp và Đức đã mô tả cuộc trưng cầu dân ý nói trên là một đòn mạnh giáng vào uy tín của EU ở trong nước cũng như nước ngoài song kêu gọi EU tiếp tục với dự án này để tránh khủng hoảng. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jose Manuel Barroso cũng nói rằng hiệp ước này chưa chết. ’’Các nước còn lại phải tiếp tục phê chuẩn để vụ việc Ireland không trở thành một cuộc khủng hoảng’’, Tổng thống Pháp Sarkozy nói.

Tuy nhiên, Tổng thống Séc Vaclav Klaus nói rằng Hiệp ước Lisbon đã kết thúc vì các quốc gia còn lại không thể tiếp tục phê chuẩn. Ông là một tiếng nói lạc lõng giữa các lãnh đạo EU song quan điểm của ông có lẽ cộng hưởng với nhiều cử tri EU, người không thể bày tỏ quan điểm về hiệp ước này vì 26 quốc gia thành viên, ngoại trừ Ireland, không tiến hành trưng cầu dân ý.

53% cử tri tại CH Ireland đã bác bỏ Hiệp ước Lisbon, trong khi 46,6% ủng hộ. Ireland cần tiến hành trưng cầu dân ý vì quốc gia này cần thay đổi hiến pháp để phù hợp với hiệp ước. Lisbon thực chất là sự thay thế dự thảo hiến pháp châu Âu mà đã bị cử tri Pháp và Hà Lan bác bỏ cách đây 3 năm.

Hiệp ước Lisbon quy định cải cách Ủy ban châu Âu, bãi bỏ quyền phủ quyết quốc gia trong nhiều lĩnh vực chính sách, bầu một vị chủ tịch chính quy cũng như một ngoại trưởng nhiều quyền lực. Cho tới nay, 14 trong tổng số 27 thành viên đã phê chuẩn hiệp ước. 26 quốc gia thành viên còn lại đã quyết định phó thác việc phê chuẩn này cho cơ quan lập pháp và hành pháp quốc gia

Trước tình hình này, các lãnh đạo EU chỉ có vài ngày trước khi họ tổ chức hội nghị thượng đỉnh tại Brussels để đưa ra một số ý tưởng về cách vượt qua thất bại trên. Khả năng hủy bỏ Hiệp ước Lisbon và tiếp tục như trước kia là liều thuốc đắng tới mức các nước thành viên không muốn ’’nuốt’’.

Kế hoạch khả thi nhất có lẽ là sửa đổi hiệp ước và sau đó yêu cầu Ireland tổ chức một cuộc trưng cầu dân ý thứ hai. Nhiều nước lớn trong EU muốn tiến hành những thay đổi mà Hiệp ước Lisbon quy định và sẽ không chịu bỏ cuộc. Đó là lý do tại sao các lãnh đạo châu Âu cũng kêu gọi các nước EU khác tiếp tục phê chuẩn Lisbon. Họ muốn để mở cánh cửa mà cử tri Ireland đã cố đóng chặt.

Họ hy vọng ngay khi 26 nước thành viên EU đã phê chuẩn Hiệp ước Lisbon, Ireland có thể được yêu cầu tổ chức trưng cầu dân ý lần thứ hai và lần này họ sẽ đưa ra câu trả lời mà giới lãnh đạo EU mong đợi. Thủ tướng Ireland đã đặt lựa chọn này trên bàn khi ông phát biểu vào tối 13/6, ngay sau khi kết quả trưng cầu dân ý chính thức được công bố. ’’Nghĩa vụ của chúng ta là ngẫm nghĩ về những ảnh hưởng của cuộc bỏ phiếu này đối với Ireland để rồi chúng ta có thể tiếp tục tiến lên và giữ đất nước này trên con đường tiến bộ’’, ông nói.

Đã từng có tiền lệ khi cử tri Ireland nói ’’không’’ năm 2001 với Hiệp ước Nice. Nhiều tháng sau, hiệp ước này được bổ sung các điều khoản bảo vệ địa vị trung lập của Ireland. Một cuộc trưng cầu dân ý thứ hai được tổ chức năm 2002 và Hiệp ước Nice đã được thông qua. Hầu hết các nhà phân tích cho rằng nguyên nhân thất bại của Hiệp ước Nice năm 2001 là do tỷ lệ cử tri Ireland đi bỏ phiếu thấp.

Tuy nhiên, trong năm 2008, bức tranh hoàn toàn khác. Cử tri đi bỏ phiếu lần này là 53%, cao hơn nhiều so với cuộc trưng cầu dân ý lần hai về Hiệp ước Nice. Bất kỳ ai tiếp xúc với các cử tri trong chiến dịch vận động đều nhận được một loạt ý kiến phản đối hiệp ước. Họ lo ngại rằng nếu hiệp ước có hiệu lực, Ireland sẽ mất sự trung lập và chủ quyền, phải bãi bỏ luật chống phá thai khắt khe, nghĩa vụ quân sự, và thuế thấp đối với doanh nghiệp.

Sửa đổi Hiệp ước Lisbon để giảm bớt những lo ngại trên của Ireland sẽ thách thức các quốc gia lớn trong EU.

Vấn đề thứ hai là giới hạn về số lần tổ chức trưng cầu dân ý. Cử tri Ireland có nhiều việc khác phải quan tâm hơn là Hiệp ước Lisbon. Họ không ’’câm’’ và có thể tức giận khi được yêu cầu bỏ phiếu đi bỏ phiếu lại cho tới khi họ đưa ra câu trả lời mà EU mong đợi. Trong sáu tháng tới, nếu nền kinh tế Ireland gặp khó khăn, ai dám nói chắc cử tri nước này sẽ có tâm trạng thoải mái khi họ được yêu cầu bỏ phiếu lại?

VietNamNet