Cuộc chiến cao ốc giữa các thành phố lớn

Cuộc chạy đua xây nhà chọc trời đang diễn ra điên cuồng tại châu Á, Nga và Vịnh Ba tư. Những thành phố như London, New York chả còn tiền để cạnh tranh. Liệu cảnh quan đô thị phương Tây sẽ sớm trở nên lỗi thời?

Cuộc chạy đua xây nhà chọc trời đang diễn ra điên cuồng tại châu Á, Nga và Vịnh Ba tư. Những thành phố như London, New York chả còn tiền để cạnh tranh. Liệu cảnh quan đô thị phương Tây sẽ sớm trở nên lỗi thời?

Toà nhà chọc trời tại Dubai (Getty Images)

Trong cả thế kỷ qua, New York là thành phố của những cao ốc chọc trời, hình ảnh thu nhỏ của thành phố thẳng đứng. Nó vẫn tiếp tục vươn lên trời cao ngày một nhanh hơn. Đó là một cuộc mạo hiểm bằng đá, thép và kính và dường như không thể hơn được nữa.

Trong cuốn "Delirious New York" - truyện cổ tích viết năm 1978 về một thành phố lớn với các tòa nhà chọc trời và các ma thuật của nó, kiến trúc sư trẻ người Hà Lan Rem Koolhaas đã ca ngợi cái mà ông gọi là "thực dân hóa bầu trời".

Thậm chí là cuộc tấn công khủng bố nhằm vào trung tâm thương mại thế giới cũng không làm giảm sự hăng hái của các kiến trúc sư nổi tiếng thế giới hiện nay dành cho các tòa nhà chọc trời (vốn được coi là mô hình của sự thành công). Bất chấp thảm họa đã xảy ra, ông Koolhaas nói, các cao ốc vẫn là kiểu mẫu duy nhất còn tồn tại khi thế giới bước vào thế kỷ 21.

Koolhaas dường như đã đúng. Các tòa tháp vẫn trụ vững ở cả hai khía cạnh: kiến trúc và vị thế biểu tượng. Sự hùng vĩ của đường chân trời tại một thành phố được coi là sự phản ánh mức độ thịnh vượng. Các tòa nhà chọc trời đáp ứng việc thể hiện một cách vật chất về sự đi lên của kinh tế.

Tiến về phía Đông!

Tòa nhà do Koolhaas thiết kế ở Bắc Kinh sẽ trở thành trụ sở chính của đài truyền hình trung ương Trung Quốc (Spiegel)

Từ góc độ của phương Tây, cuộc chạy đua như trên thực sự là một vấn đề. Việc các cao ốc mọc lên tới tấp tại các đại thành phố đang phát triển mạnh về kinh tế như Bắc Kinh, Thượng Hải và Dubai đồng nghĩa với việc những nơi như New York đang trở nên già cỗi và lỗi thời bất chấp những nỗ lực hiện đại hóa. Tại châu Âu, phần phía đông bắt đầu hiện đại hơn phía tây. Các thành phố như Istanbul và Moscow trở nên năng động hơn London, Paris hay Milan.

Từ trước tới nay, chưa bao giờ có nhiều cao ốc như vậy trên các bản vẽ, mà trong đó phần lớn là sẽ được dựng lên tại các thành phố mới bùng nổ trên thế giới. Phương Tây nhìn bước phát triển này với sự đố kỵ và không thể cạnh tranh. Sự suy sụp ồ ạt trên thị trường tín dụng Mỹ dẫn đến việc hủy hoặc hoãn nhiều dự án kiến trúc và xây dựng đô thị lớn.

Cuộc chiến vì một đường chân trời đẹp nhất đã khởi tranh từ hơn 100 năm qua, hiện giờ bước vào một giai đoạn mới. Và dường như người thắng đã hiện rõ: Đó sẽ là Trung Đông và khu vực Cận Đông. Kazakhstan và Qatar sẽ nhanh chóng át Mỹ và châu Âu về mặt thẩm mỹ. Đó là cuộc đụng độ kiến trúc giữa các nền văn minh. Một trong những khía cạnh châm biếm nhất của sự phát triển này là, trong nhiều trường hợp, đó chính là những kiến trúc sư hàng đầu của phương Tây, những người đang lèo lái thời kỳ quá độ này. Làm việc cho các chính phủ mới giàu có và các ông trùm bất động sản, họ được tự do làm những gì mình muốn, những việc mà hiện giờ sẽ bị coi là không thể tưởng tượng được tại quê hương của họ.

Một tòa nhà góc cạnh hình khải hoàn môn khổng lồ? Tòa nhà do Koolhaas thiết kế vừa hoàn tất tại Bắc Kinh sẽ trở thành trụ sở chính của Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc.

Một tòa nhà không đối xứng, cao, làm gợi nhớ một tảng băng trôi? Đó là cao ốc do kiến trúc sư người Mỹ Steven Holl thiết kế, hiện giờ đang đứng sừng sững tại thành phố Thành Đô, Trung Quốc.

Một kim tự tháp ở Moscow cao tới 450m? Đây là tác phẩm của kiến trúc sư nổi tiếng ở London Lord Norman Foster, người thiết kế Crystal Island (đảo pha lê). Theo ông Foster, đó là dự án xây dựng tham vọng nhất thế giới.

Hiệu ứng thán phục

Tham vọng của các thành phố đang phát triển không chỉ dừng lại ở các tòa nhà cao tầng. Ngày nay, những gì các khách hàng đòi hỏi chính những hình dáng kỳ lạ và bề mặt lấp lánh, một tòa nhà phải dễ nhận thấy từ một khoảng cách rất xa. Hiệu ứng Wow (hiệu ứng thán phục) là tất cả, một tòa nhà bình thường phải được chuyển sang thành một cấu trúc giống hình hoa loa kèn, hình một chiếc đàn hạc, một chiếc cúp, một ngôi lều và nhiều hình dạng độc đáo.

Kiến trúc sư người Đức tới từ vùng Hamburg Volkwin Marg, người đang điều hành một doanh nghiệp rất phát đạt tại Trung Quốc cùng với đối tác Meinhard von Gerkan, không mấy thích thú xu hướng hướng về tòa nhà mang tính tượng trưng. Đối với Marg, những tòa nhà mang tính hình tượng thiếu ý nghĩa xã hội.

Peter Schweger, một kiến trúc sư khác cũng tới từ Hamburg thậm chí còn mô tả xu hướng hiện nay giống như một "sự nở rộ tồi tệ của kiến trúc điêu khắc ngu xuẩn". Peter cũng nhận biết được tác động của yếu tố mỹ học đối với kiến trúc phương Tây, nơi các tòa nhà bắt đầu được thiết kế giống như các sản phẩm thương mại, có thể được tiêu thụ mạnh. Schweger nói về bản thiết kế cao ốc của chính mình, ví dụ tháp đôi mà ông thiết kế cho Moscow.

Nhà đầu tư và các kiến trúc sư cộng tác khác trong dự án tháp đôi đều là người Nga, trong khi phần lớn công nhân xây dựng lại là người Trung Quốc. Ở độ cao 500m, phần lớn hơn của tòa tháp, còn gọi là cột hình tháp nhọn toàn cảnh, sẽ được ghi vào lịch sử như một trong những tòa nhà cao nhất châu Âu. Tuy nhiên, điều này sẽ không kéo dài.

Vấn đề tiêu chuẩn

Schweger vừa ký một hợp đồng thiết kế một khu văn phòng mới tại Moscow. Khu vực này sẽ gồm 400.000 mét vuông không gian văn phòng. So sánh với xung quanh, khu vực này dường như rất khiêm tốn.

Schweger chỉ trích mạnh mẽ các tiêu chuẩn về cao ốc của Nga. "Nhiều tòa nhà được xây dựng theo tiêu chuẩn lạc hậu hơn tiêu chuẩn về kỹ thuật của phương Tây tới 10 năm. Những người xây dựng không quan tâm tới việc sử dụng năng lượng một cách hiệu quả".

Có nhiều lý do chính đáng để chỉ trích xu hướng xây dựng cao ốc một cách cuồng nhiệt trên toàn cầu như hiện nay. Đó là các lý do về mỹ học, môi trường và đạo đức. Tuy nhiên, chỉ có vài nhà đầu tư hoặc kiến trúc sư quan tâm tới những điều này. Thay vào đó, họ thích mình được lưu danh muôn thủa và chứng kiến tòa tháp của mình mọc lên.

Gọi đó là "quá tàn bạo", Schweger cho biết, ông không quan tâm tới Trung Quốc. Thay vào đó ông tập trung nỗ lực vào các cao ốc ở Dubai, một phần trong cái gọi là Hòn ngọc Dubai.

Toà nhà hòn ngọc Dubai (DPA)

Tiểu vương quốc Dubai là miền đất hứa cho những kẻ đầu cơ bất động sản. Người ta nói rằng một nửa số cần trục xây dựng trên thế giới là ở Dubai. Tuy nhiên, có phải lịch sử kiến trúc được viết ở đây?

Dubai gồm 2 bán đảo ở phía tây và một phần cũ hơn ở phía đông, giữa hai khu vực là một dãy dài một kilomet các tòa nhà chọc trời. Các cao ốc trông đều giống nhau và điều này không phải là ngẫu nhiên. Nhiều phần của tòa nhà được vay mượn từ đâu đó.

Những tấm biển khổng lồ nằm bên đường cao tốc xuyên qua sa mạc quảng cáo về tên các đô thị mới, những cái tên như Arabian Ranches, Emirates Hills, Springs, Meadows, The Old Town -- tất cả đều bằng tiếng Anh. Ngay cả cái tên dường như cũng được mượn từ Mỹ.

"Gần như tất cả được trả bằng tiền bán dầu nhưng không phải của chúng tôi", một người Dubai nói. "Vương quốc này chỉ còn vài mỏ dầu, chỉ có 4% tổng sản lượng kinh tế hiện thời là từ kinh doanh dầu. Nhưng dầu tạo nên vận đỏ cho bất động sản, miếng mồi thu hút hàng tỷ USD tiền đầu tư mà như trước đây sẽ được chuyển sang New York. Những hội chợ bất động sản có tên gọi như "Cityscape Dubai," "Cityscape Abu Dhabi" và"The Property Shoppe" - cho thấy các nhà đầu tư hăm hở đầu tư vào đây như thế nào.

Kéo đổ

Những gì đang diễn ra ở phương Tây lại hoàn toàn khác.

Nạn nhân của khủng hoảng tài chính: Dự án Cosmopolitan Resort Casino đang đối mặt với việc bị tịch thu để thế nợ (Getty Images)

Cho tới thời gian gần đây, việc vay tiền, thậm chí là cả một số lượng lớn, khá dễ dàng. "Nếu tôi hay ai đó cần tiền, chỉ cần gọi tới ngân hàng và họ sẽ gửi tiền tới bằng một chiếc ô tô. Có một lượng tiền lớn đang trôi nổi quanh ta", Donald Trump, đại gia về bất động sản rất nổi tiếng nói.

Mọi việc diễn ra như vậy cho tới khi khủng hoảng tài chính xảy ra. Cuộc khủng hoảng đã tự nó bùng nổ năm 2007 ở Mỹ do thị trường cho vay thế chấp trở nên quá nóng. Kể từ đó, các ngân hàng chặt chẽ hơn, vì vậy, những người muốn vay tiền gặp nhiều khó khăn hơn. Thời kỳ bùng nổ đã chấm dứt.

Một ví dụ về sự tổn thất lớn trong thời kỳ khủng hoảng tín dụng đó là khu phức hợp tại Las Vegas gọi là Cosmopolitan Resort Casino. Khung của hai toà nhà cao 180m đã được dựng lên. Tuy nhiên, dự án này sắp bị tịch thu để thế nợ, tờ Wall Street Journal gần đây đưa tin. Một trong những nhà đầu tư là Deutsche Bank hiện có nguy cơ mất khoảng 1 tỷ USD.

Có một ví dụ khác ở Los Angeles, nơi triển khai dự án xây dựng Grand Aveneu đã bị trì hoãn vài lần. Khu khách sạn, căn hộ và tòa tháp bán lẻ vốn được hoạch định là đem lại sức sống mới cho khu buôn bán Los Angeles với giá 3 tỷ USD theo kế hoạch sẽ bắt đầu khởi công vào tháng 12/2007 nhưng bị hoãn cho tới tháng 2/2008. Related Companies công ty thiết kế đổ lỗi cho cuộc khủng hoảng bất động sản gây nên sự chậm trễ trên. Chẳng lâu sau, Calpers, một trong những nhà đầu tư của dự án đã rút. Hiện, các nhà thiết kế hy vọng cổ đông mới - hoàng gia Dubai sẽ có cách tiếp cận kiên nhẫn hơn. (Theo Spiegel)