Vào cao điểm mùa khô, những người làm nghề đóng than tổ ong lại khẩn trương với công việc làm ăn theo mùa của mình. Do phải làm việc gấp 4-5 lần so với mùa mưa, lại làm trong môi trường ngột ngạt và độc hại, nên nghề này rất kén người. Thợ làm than tổ ong được gọi là những “thợ mỏ” trên mặt đất, khi hàng ngày tiếp xúc với lớp than đen đúa, làm trong không gian đen ngòm, nóng bức.
Vào cao điểm mùa khô, những người làm nghề đóng than tổ ong lại khẩn trương với công việc làm ăn theo mùa của mình. Do phải làm việc gấp 4-5 lần so với mùa mưa, lại làm trong môi trường ngột ngạt và độc hại, nên nghề này rất kén người. Thợ làm than tổ ong được gọi là những “thợ mỏ” trên mặt đất, khi hàng ngày tiếp xúc với lớp than đen đúa, làm trong không gian đen ngòm, nóng bức.
Mùa khô là thời điểm thợ đóng than tổ ong hết sức bận rộn. Mặc dù xu hướng dùng các loại bếp nấu bằng điện, gas ngày càng phổ biến, nhưng với những hàng quán và người nghèo, than tổ ong vẫn được ưa chuộng vì giá thành thấp. Nghề này nhờ đó có một mùa làm ăn khấm khá...
* Làm ăn theo mùa
Ông Năm (58 tuổi, ngụ xã Phước Thiền, huyện Nhơn Trạch) nói: “Cứ vào mùa khô, cơ sở chúng tôi luôn tập trung 4-5 người làm. Tranh thủ những ngày nắng ráo để sản xuất, chứ đến mùa mưa khổ lắm. Khó nhất vẫn là chuyện phơi than, với những thứ khác, gặp mưa có thể đem vào nhà, còn than này thì ai bưng cho hết, không biết chứa ở chỗ nào”.
 |
| Thợ làm than tổ ong, ai nấy đều lấm lem, đen ngòm bên những chiếc máy xay than. |
Trước kia, làm than tổ ong đem lại một khoản thu nhập khá. Nhưng mấy năm trở lại đây, công việc này gặp nhiều khó khăn, phần vì lượng người mua ít, phần vì ô nhiễm không khí trong quá trình sản xuất. Cơ sở của ông Năm cũng phải di dời từ khu Cầu Xéo, thị trấn Long Thành (huyện Long Thành) về địa điểm hiện tại.
“Nếu trời nắng như thế này, hơn một vạn viên than của chúng tôi sẽ khô ngay và được đưa đến các cửa hàng bán lẻ. Mùa khô, loại than này được tiêu thụ nhiều hơn, nên chúng tôi làm ra bao nhiêu hết bấy nhiêu. Mùa mưa, công việc này gần như phải gác lại. Gặp những ngày mưa nhiều, có khi cả tuần mới khô được một mẻ than. Vậy nên, mùa khô là mùa thích hợp để sản xuất than tổ ong” - ông Năm cho biết thêm.
Với những cơ sở chuyên sản xuất than tổ ong, nguyên liệu chủ yếu bao gồm: bùn và than cám. Chúng được cho vào máy trộn chung với nhau, sau đó đưa ra khuôn đúc và người thợ khéo léo dùng bàn tay của mình để tạo ra những viên than tròn trịa, cứng cáp.
“Than nguyên liệu mình lấy từ các tỉnh phía Bắc vào, máy móc chỉ cần một máy trộn, một máy đóng là được. Than có 3 cỡ: tiểu, trung, đại, với những giá thành khác nhau. Trung bình mỗi ngày, người lành nghề có thể đóng 600-700 viên than tổ ong, tùy vào sức khỏe của họ” - anh Nguyễn Văn Út, chủ cơ sở sản xuất than tổ ong ở ấp Thị Cầu, xã Phú Đông (huyện Nhơn Trạch) nói.
Cũng theo anh Út, đóng than tổ ong cần có những bãi đất rộng, thoáng ở những khu vực xa dân cư. Thường vào mùa khô, than đủ nắng mới nhanh cứng, việc vận chuyển sẽ dễ dàng, thuận tiện hơn rất nhiều. Hiện tại, cơ sở của anh Út có 5 người làm, mỗi ngày bán cho các cửa hàng và người mua hơn một vạn viên.
Anh Trần Văn Chi tâm sự, anh đã có 7 năm làm thợ đóng than tại cơ sở của anh Út. Thời gian làm việc của anh thường bắt đầu từ 5 giờ đến đêm khuya. Về đến nhà, tranh thủ chợp mắt được vài tiếng đồng hồ, anh lại phải dậy lo công việc buổi sáng. “Ngày nắng mình mới làm việc thường xuyên và thu nhập từ nghề này khá cao. Vì làm ăn theo sản phẩm nên ai cũng cố gắng làm thêm buổi tối. Nếu sức khỏe tốt, tôi sẽ đóng được 800 viên, nhà chủ trả 300 ngàn đồng. Mong cả năm toàn ngày nắng ráo để kiếm tiền được thuận lợi” - anh Chi hóm hỉnh nói.
* Những người làm than tổ ong
Người thợ đóng than tổ ong thường xuyên phải tiếp xúc với tiếng ồn, không khí độc hại từ khói than, lại đòi hỏi phải có sức lực và sự dẻo dai, nên nghề này rất kén người làm. Khác với những công nhân ở lò than, suốt năm “chui” trong bóng tối với những hầm sâu vài chục mét, thợ đóng than tổ ong “lăn lộn” với máy móc, nguyên liệu ngay trên mặt đất, đối diện với cái nắng chói chang cả ngày dài, nên người tìm đến công việc này chủ yếu là cánh đàn ông “sức dài, vai rộng”.
Gắn mình với thứ than đen ngòm, nên nhìn bề ngoài ai cũng đen đúa, lấm lem. Họ làm việc thầm lặng, dù muốn chuyện trò cũng không được, vì chỉ cần hé miệng là bụi than sẽ dính đầy.
 |
| Mỗi ngày, người thợ lành nghề có thể đóng từ 600-700 viên than tổ ong. |
Anh Dân (35 tuổi, ngụ xã Phước Tân, TP.Biên Hòa), một thợ đóng than lành nghề, giãi bày: “Năm nay thời tiết nắng nóng, mỗi người thợ có thể kiếm được khoảng 200-300 ngàn đồng/ngày. Không như thợ mỏ làm việc trong lòng đất, chúng tôi ở cả ngày trên này không lo chuyện sập lò, mà chỉ sợ ánh nắng mặt trời. Khi than bê bết đầy người, nước da ai cũng cháy sạm, nên chỉ thấy hai con mắt và hàm răng thôi”.
Không chỉ vất vả và nặng nhọc, người làm than còn luôn phải đối mặt với những nguy hiểm từ môi trường làm việc không an toàn. Anh Sáu Tân (làm cùng anh Dân) cho biết, nhiều người không chịu nổi cảnh dơ bẩn và khó thở nên đã bỏ công việc này. “Kiếm được đồng tiền không dễ dàng, nhất là đối với nghề độc hại này, nên ai cũng giảm sút sức khỏe. Khi đã dấn thân vào nghề thì phải chấp nhận khổ cực. Những lúc đối tác đặt hàng gấp, nhà chủ phải huy động làm cả ban đêm” - anh Sáu Tân nói.
Dù công việc vất vả, môi trường độc hại, nhưng người thợ đóng than tổ ong vẫn ngày đêm miệt mài lao động để kiếm tiền lo cho cuộc sống gia đình. Và với họ, giữ được sức khỏe vẫn là vấn đề hàng đầu, dù họ luôn đùa với nhau rằng: “Mỗi ngày không hít đủ một ký bụi, toàn thân “ướp” vài tạ nắng, thì ăn cơm không còn biết ngon”.
Bụi là thế, nhưng không ai dám đeo khẩu trang, hoặc có đeo thì chỉ chừng vài phút đành phải bỏ ra, vì sức nóng từ mặt trời khiến người thợ phải thở dốc, thở mạnh. Bởi thế mà chẳng mấy chốc, bệnh ho nghiễm nhiên trở thành bệnh nghề nghiệp với người làm than tổ ong. Chưa kể, những cơn đau lưng, đau khớp… âm ỉ hành hạ từ ngày này sang ngày khác. Dù vậy, niềm vui lớn nhất của một người thợ đóng than tổ ong là những mẻ than rắn chắc, tròn trịa liên tục được ra lò. Đặc biệt, mọi người đều mong công việc được duy trì thường xuyên, không phải lo thất nghiệp vào những ngày mưa, để ai cũng có thu nhập mỗi ngày...
Thanh Hải
