Lênh đênh cùng dân chài

Con nước mùng 6, cá tôm chạy mặn bắt đầu ngược về các nhánh sông lớn Đồng Nai. Đây cũng là thời điểm ngư dân làng bè Long Bình Tân (TP.Biên Hòa) xuất bến, đánh mẻ cá đầu năm.

* Gặp cơn gió bắc

Giữ lời hẹn năm cũ, sau khi chuẩn bị đầy đủ ngư cụ và lương thực, 8 giờ ngày 6-2, chúng tôi cùng cha con ngư dân Hai Ty xuống thuyền, xuôi con nước về hướng quận 9 (TP.Hồ Chí Minh) thả lưới. Trên đường đi, ngư dân Hai Ty cho biết, với người hành nghề chài lưới, cào te, mỗi tháng có hai con nước để đánh bắt. Hai Ty nói: "Con nước mùng 6, nước kém (ròng) từ mùng 6 đến ngày 12 tháng giêng âm lịch. Còn con nước 25, bắt đầu từ ngày 23 đến ngày 27". Cũng theo Hai Ty, tùy theo con nước mà cha con ông đón ngọn gió Đông, chờ luồng gió Bắc khuấy động mặt nước để đón những đàn tôm cá chạy mặn hoặc tránh ngọt mà thả lưới. Chính vì vậy, cha con ông lúc thì thả lưới hành nghề tại các nhánh sông thuộc quận 9, hoặc huyện Cần Giờ (TP.Hồ Chí Minh), khi thì xuôi về hướng chợ Biên Hòa, cầu Đồng Nai hay ngược dòng chảy cho xuồng máy chạy về hướng huyện Tân Uyên (tỉnh Bình Dương) thả lưới.

Cha con Hai Ty đang chuyển cá lên bờ cho người nhà mang ra chợ bán.

Chiếc xuồng máy của cha con Hai Ty thật nhỏ bé với sông nước, còn những tay lưới 5, lưới 7 mà cha con ông vừa thả xuống nhánh sông cũng thật mỏng manh. Tại tắc sông phường Long Phước (quận 9, TP.Hồ Chí Minh), cha con Hai Ty thả mẻ lưới đầu năm. Nửa giờ sau, tay lưới dài trên 150m được cu Hải (con trai Hai Ty) kéo lên, không có con cá nào bị mắc lưới. Tiếp tục mẻ lưới thứ hai, thứ ba, thành quả chỉ thu lượm được vài con cá chép, cá ngát nước lợ. Chúng tôi thắc mắc thì được Hai Ty cho biết, gặp lúc gió Bắc nước sông trong xanh, tôm cá rất tinh khôn, nên dù thả lưới sát đáy vẫn bị tôm cá phát hiện. Vì vậy, muốn đánh được nhiều tôm cá vào con nước này thì phải chờ đêm xuống, khi trời nổi gió Đông.

Cuối năm Canh Dần, dân xóm bè Long Bình Tân kêu than vì nước sông bị nhiễm độc dẫn đến cá chết hàng loạt. Vậy mà ra giêng vẫn còn không ít ngư dân tụm năm, tụm ba nhậu nhẹt, cờ bạc chưa chịu ra sông. Theo ngư dân Hữu Nghĩa, chuyện nhậu nhẹt, cờ bạc nay giảm nhiều do ngư dân được chính quyền địa phương nhắc nhở. Tuy vậy, vẫn còn những ngư dân say xỉn và cờ bạc, để thuyền phơi nắng đến cuối tháng giêng.

Nhẫn nại với công việc của ngư dân giàu kinh nghiệm, Hai Ty tiếp tục chỉ huy cu Hải hướng xuồng máy về đập Ngòi Ba (phường Long Phước, quận 9). Tới nơi, mặt trời cũng vừa đứng bóng, dòng nước vẫn còn chảy siết. Vì vậy, Hai Ty quyết định neo xuồng nghỉ ngơi chờ con nước ròng rồi mới tung ra 3 tay lưới mang theo (mỗi tay dài 100-150m). Theo Hai Ty, đập Ngòi Ba trước kia là một nhánh chính đi ra sông Đồng Nai. Năm 1976, Nhà nước đã chặn dòng ngăn mặn và mở một tắc nhỏ thông ra sông lớn. Từ đó, nơi đây tạo thành một cái vịnh rộng trên 2 hécta và cá tôm nước lợ thường chạy về đây để trốn mặn. Do vậy, mỗi lần di chuyển về đây đánh bắt, bao giờ ông cũng tung hết những tay lưới mang theo, nhằm bao quanh vịnh Ngòi Ba chặn đường di chuyển của tôm cá.

Tay lưới cuối cùng cũng được thả xuống nước, Hai Ty châm điếu thuốc ngồi chờ. Lúc này, Tư Long (xóm bè Long Bình Tân) cũng chạy xuồng máy đến cào tôm đất, tép bạc. Chiếc xuồng máy của vợ chồng Tư Nghĩa (cùng chung xóm bè) cũng trờ tới quần thảo vịnh Ngòi Ba. Tôm cá bị động nên mất hướng di chuyển và mắc lưới, dính cào. Hai Ty mừng rỡ nói: "Mẻ này tui kiếm được vài ký cá mè vinh, cá ngát. Đánh xong phải xuôi ghe về hướng cầu Đồng Nai để kịp lúc trời chạng vạng đánh liên tiếp những mẻ lưới mới khi trời nổi gió Đông".

* Những mẻ cá đầu năm

5 giờ chiều, xuồng máy Hai Ty và gần chục ngư dân khác cũng kịp quay về bến, chuyển lên bờ những chú cá còn tươi rói, nhảy đành đạch, kịp đem bán buổi chợ chiều. Sau đó, một vài ngư dân tiếp tục hành trình về hướng khu vực cầu Đồng Nai, chợ Biên Hòa để buông lưới. Tại bến cá xóm bè Long Bình Tân, ngư dân Ba Long cho hay, từ sáng đến giờ xuồng ông đánh bắt được hơn 3kg cá, gồm: mè vinh, ngát, mè trâu, lăng. Ba Long nói: "Con nước đầu năm, làng bè chỉ có trên chục xuồng xuất bến và chủ yếu đánh gần nhà. Mẻ lưới đầu năm không nhiều cá nhưng cũng đủ sở hụi".

Chúng tôi tiếp tục theo xuồng máy Hai Ty xé nước về hướng cầu Đồng Nai thả lưới. Trên đường đi, Hai Ty chỉ những chiếc xà lan nói: "Phải chờ cho mấy ông bự di chuyển ra khỏi khu vực thì mới buông lưới. Thời điểm này nước còn chảy xiết, không thả lưới được và tàu thuyền di chuyển nhiều nên phải neo xuồng chờ cho con nước đứng êm và chỉ cần đánh một mẻ là quay về".

Ba Long đang cào tép tại tắc Ngòi Ba.

9 giờ đêm, mặt nước đã bớt ánh đèn của tàu thuyền vận tải di chuyển. Hai Ty cho xuồng máy rẽ về tắc sông Cái và nhanh chóng rải hết những tay lưới trong thuyền xuống nước. 15 phút sau, Hai Ty thu lưới và lôi lên bờ những chú cá lăng, mè vinh, mè trâu óng ánh. Ông khẽ nói: "Được hơn 5kg. Đầu năm ra khơi như vậy là hên rồi". Nói xong, Hai Ty hối thúc cu Hải nổ máy chạy hết tốc lực về bến. Lúc này, làng bè đã chìm vào giấc ngủ, một vài bè vẫn còn sáng ánh điện của dân đánh bạc. Tiếng xuồng máy của Hai Ty át tiếng chó sủa, tiếng bạn nhậu hỏi thăm Hai Ty đầu năm xuất bến hên hay xui. Hai Ty càu nhàu trách bạn chỉ đủ chúng tôi nghe: "Đầu năm không lo xuất bến làm ăn. Mải mê cờ bạc, say xỉn thì biết bao giờ mới có điều kiện lên bờ!".

Chuyện lên bờ của dân xóm bè Long Bình Tân lâu nay là khát vọng của mọi người. Theo Hai Ty, ông đã có trên 40 năm làm nghề cá và bằng ấy năm ông sống bồng bềnh trên mặt nước tại làng bè này. Cuộc sống của gia đình ông tất tần tật đều dựa vào tôm cá tự nhiên để sinh tồn. Ăn Tết xong, vào con nước mùng 6 là ông khởi hành... và cứ thế quần quật đến cuối năm mà vẫn chưa có điều kiện lên bờ tậu nhà. Hai Ty nói: "Tui quần quật làm cũng không hơn gì những ngư dân khác. Cái nghề này là vậy, sinh tồn đều dựa vào sông nước, tôm cá. Nay tôm cá tự nhiên khan hiếm nên ngư dân càng cật lực vơ vét bằng mọi cách, không cần nghĩ đến mai sau".

Đoàn Phú