Rong chơi xứ Huế
Kỳ 1: Thăm vườn Phú Mộng, An Hiên

Nhắc đến Huế là nhắc đến sông Hương, núi Ngự, đến lăng tẩm, đền đài uy nghi trầm mặc. Nhưng Huế còn có những điểm đến thú vị níu chân du khách. Hai trong số đó là nhà vườn An Hiên thơ mộng và đỉnh Bạch Mã kỳ ảo...

Nhắc đến Huế là nhắc đến sông Hương, núi Ngự, đến lăng tẩm, đền đài uy nghi trầm mặc. Nhưng Huế còn có những điểm đến thú vị níu chân du khách. Hai trong số đó là nhà vườn An Hiên thơ mộng và đỉnh Bạch Mã kỳ ảo... 

* Nơi của hoàng thân, quốc thích

Với một bản đồ du lịch điện tử trên đường Lê Lợi, du khách dễ dàng tra được thông tin về khu nhà vườn Phú Mộng - Kim Long kèm những chỉ dẫn cặn kẽ đường đi. Từ trung tâm TP.Huế, qua cầu Tràng Tiền, qua Đại Nội, men theo bờ hữu sông Hương chừng 4km về phía Kim Long, du khách sẽ đến nơi từng là phủ đệ của các ông hoàng, bà chúa xứ Đàng Trong.

Lối đi trong nhà vườn Huế.

Theo nhà nghiên cứu Phan Thuận An, nhà vườn Huế đã có lịch sử gần 300 năm kể từ khi nhà Nguyễn xây dựng kinh đô tại đây. Ban đầu, nhà vườn chủ yếu là những phủ đệ của các ông hoàng, bà chúa, hoàng thân, quốc thích. Tuy nhiên, theo thời gian, việc xây dựng phủ không còn là đặc quyền của tầng lớp quý tộc nữa, mà còn xuất hiện những ngôi nhà vườn của nông dân, thương gia, công chức... tạo thành một loại hình kiến trúc nhà ở ổn định mang những đặc trưng riêng của nhà vườn Huế.

Nhà vườn thôn Phú Mộng còn nguyên vẹn 60 cái, thực sự hấp dẫn du khách bởi nét cổ xưa của những ngôi nhà rường truyền thống với vườn cây trái xanh mượt của vùng đất Kim Long. Ngay ở đầu thôn Phú Mộng là phủ thờ Tả quân Lê Văn Duyệt. Đây là ngôi nhà xưa vua Gia Long ban cho Tả quân có ba gian hai chái, bên trong làm bằng gỗ kiền kiền, chạm trổ tinh xảo, dựng cách đây 187 năm. Kiến trúc ngôi nhà rất đẹp với vườn tược bao quanh, trong nhà còn có nhiều hoành phi, câu đối, cặp trúc hóa long chạm trổ tỉ mỉ. Hiện phủ thờ Tả quân được xếp hạng di tích lịch sử và được anh Lê Chánh Tuấn, cháu đời thứ mười của ông chăm coi.

Từ phủ Tả quân trở đi, những ngôi nhà rường Huế ken dày trong làng Kim Long. Phủ Diên Phước công chúa, nhà ở quan Thượng thư Bộ Lễ Phạm Hữu Điền, các ngôi nhà của các ông bà Nguyễn Hứa Vãn, Mai Khắc Lưu, Nguyễn Văn Giáo, Nguyễn Thị Ngộ, Đoàn Kim Khánh... Đặc biệt là phủ Thượng thư Bộ Lễ ở triều đình Huế Phạm Hữu Điển, ngôi nhà được xây dựng từ năm Thành Thái thứ 6 (1894). Đây là một kiến trúc nhà vườn mẫu ở Huế vào cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, hiện còn nguyên vẹn và là điểm tham quan lý tưởng trong tour du lịch nhà vườn Huế hiện nay.

Như tên gọi của nó, mỗi nhà vườn gồm hai bộ phận chính: ngôi nhà rường làm bằng gỗ (1, 3, hoặc 5 gian 2 chái) và khu vườn bao bọc xung quanh. Trước khi xây dựng nhà cửa, người Huế thường cho quy hoạch kiến trúc theo các nguyên tắc của thuật phong thủy. Chỉ cần bước chân qua cổng vườn, đi qua bức bình phong, du khách cảm nhận ngay một không gian thanh bình yên ả bởi ngôi nhà nào cũng rợp bóng cây xanh.

* Thiên nhiên tươi đẹp trong vườn

Khu vườn An Hiên.

Đã đến khu nhà vườn Phú Mộng, hiếm du khách nào lại bỏ qua khu vườn An Hiên bởi chủ nhân cùng những điều kỳ diệu hiếm hoi còn lại của khu vườn. An Hiên nguyên là phủ của công chúa thứ 18 con vua Dục Đức. Sau năm 1895, chủ nhân của khu vườn là ông Phạm Đăng Thập, con trai của một đại thần thời Gia Long. Năm 1920, Phủ nhường lại cho ông Tùng Lễ, đến năm 1936 đến tay quan Tuần vũ Nguyễn Đình Chi. Bà Đào Thị Xuân Yến, vợ ông Nguyễn Đình Chi, một nữ sinh từng cầm đầu cuộc bãi khóa chống thực dân Pháp, trở thành hiệu trưởng Trường Đồng Khánh, đại biểu Quốc hội khóa VI, VII và là phụ nữ đầu tiên của xứ Trung kỳ đậu tú tài Pháp.

 

Tấm bảng nhỏ, cũ kỹ ghi vỏn vẹn dòng chữ "Nhà vườn An Hiên" tưởng sẽ không có gì níu chân du khách. Thế nhưng, chỉ cần bước chân qua cổng vòm với mái rêu phong quay ra mặt sông, du khách sẽ thấy nhô lên ở cuối sân là chiếc mái ngói cổ với những nét uốn cong giữa từng chòm lá xanh biếc. Nhiều du khách thích thú thả bộ trên con đường nhỏ chạy dài giữa cổng An Hiên dẫn đến chiếc bình phong. Không ít người không thể không dành thời gian ngắm nhìn cây hải đường ngay ở chiếc bình phong. Gặp may đúng lúc hải đường đang trong mùa hoa nên rực rỡ lạ kỳ. Hoa nhỏ bằng ngón tay, hoa to bằng miệng ly, có hoa nở bung bằng cái bát con con. Hoa đỏ thắm, rực rỡ nhưng không bung ra mà chúm chím. Hàng trà mi nào đỏ, nào trắng ngay bên hồ nước trước nhà tinh khôi. Hoa lê, những mắt chấm nhỏ gồ ghề dáng đốt trúc, mấy chùm hoa trắng điểm lên ít lá non xanh. Từng chùm hoa nhỏ cánh mỏng tang chấp chới giữa gió xuân như đàn bướm. Du khách dạo vườn như được thưởng lãm bức tranh rực rỡ mà tĩnh lặng giữa không gian.

 

Ngoài ngõ đã vậy, trong sân vườn ngập tràn những cây trái quý mà lai lịch của nó thật đặc biệt. Vẫn còn đó cây hồng cổ, giống hồng Tiên Điền mà chính cụ Nghè Mai, cháu nội cụ Nguyễn Du đã tặng gia đình bà Tùng Chi. Sẽ rất ngạc nhiên khi góc vườn còn có một cây măng cụt hơn 80 tuổi của miền Đông Nam bộ xum xuê cành lá, cây sầu riêng Lái Thiêu, cây cam Xã Đoài. Lại còn có cây vải thiều Hưng Yên cả trăm năm tuổi. Chị Thanh, người giúp việc và cũng là người hướng dẫn du khách tham quan, đã có gần 20 năm gắn bó với khu vườn cho biết, trải qua bao năm tháng, khu vườn vẫn được gìn giữ như xưa.

Thu Trang