Trong những ngày đi tìm... bãi rác, chúng tôi nhận thấy phần lớn các bãi lậu đều là nơi để chứa sự ô nhiễm mà hầu như không có biện pháp nào xử lý đảm bảo vệ sinh môi trường. Thậm chí, rác còn được vận chuyển, mua bán lòng vòng...
Trong những ngày đi tìm... bãi rác, chúng tôi nhận thấy phần lớn các bãi lậu đều là nơi để chứa sự ô nhiễm mà hầu như không có biện pháp nào xử lý đảm bảo vệ sinh môi trường. Thậm chí, rác còn được vận chuyển, mua bán lòng vòng...
* Vòng quay của rác
Những người thợ rác làm việc tại nhiều bãi rác trên địa bàn tỉnh cho biết, họ phát hiện có rất nhiều kim tiêm, dụng cụ y tế đã qua sử dụng lẫn trong rác sinh hoạt. Những phế phẩm này cùng bọc ny-lông được các thợ rác lượm để bán ve chai. Riêng tại bãi rác Tân Cang (xã Phước Tân, huyện Long Thành), những đụn rác lớn được ủ hoại và hun lửa để làm phân. Theo cai thầu Hai C., sau khi các thợ rác sàng lọc ra, số phân này được đem bán cho các nhà vườn trồng lan, rau củ và cây ăn trái. Tại bãi Tân An (huyện Vĩnh Cửu), ông Hai L., chủ bãi, không giấu giếm: “Mình lựa ra trong rác sinh hoạt có đồ nhựa, bọc ny-lông thì bán cho vựa ve chai, còn rác công nghiệp thì bán cho dân nấu mía đường ngoài Bình Thuận”. Ông Hai L. còn cho biết thêm, 1 xe tải phế phẩm công nghiệp (khoảng 4 tấn) bán cho các lò đường mua về làm chất đốt với với giá chỉ 200 ngàn đồng (?!).
 |
| Rác được chôn lấp tại bãi Thành Lâm. |
Ở các bãi rác khác, theo ghi nhận của chúng tôi, đều có chung một cách là đốt bỏ hoặc chôn lấp. Chủ bãi Thành Lâm ở ấp Sông Mây (xã Bắc Sơn, huyện Trảng Bom) cho biết, ngay dưới nền bãi hiện tại đã có một lượng rác được chôn lấp... an toàn. Và khi chúng tôi có mặt cũng đã chứng kiến những xe chở rác cứ vào ra tấp nập; xe ủi thì đang đào lỗ lấp rác. Đó là chưa kể, tại bãi này đang có mấy đụn rác hun lửa khói bay mùi khét lẹt. Và thỉnh thoảng có một xe tải chở rác thải công nghiệp từ trong các cánh rừng tràm, đường đất đỏ lầy lội lù lù hướng về bãi rác này.
Cạnh đó là bãi rác của Hợp tác xã Bắc Sơn. Dù đã qua 1 tháng kể từ khi đoàn liên ngành của tỉnh kiểm tra, buộc ngưng hoạt động nhưng hiện nay rác mới xen lẫn rác cũ còn vương vãi khắp nơi. Lửa vẫn âm ỉ cháy, khói vẫn bay mù mù và gặp cơn mưa là nước có màu vàng đen từ trong các đụn rác tràn ra rồi chảy vào các ao hồ nuôi cá cạnh đó. Tương tự, bãi rác mới lập của bà C. ở cạnh 2 bãi Thành Lâm và Bắc Sơn thì càng lúc càng bành trướng vô các cánh rừng tràm, bạch đàn. Rác đổ xuống đó sau mấy ngày là được châm lửa đốt. Theo người dân địa phương, đây là bãi mới lập, nhiều khả năng chính quyền địa phương và cơ quan chức năng chưa biết!
Như vậy, rác thải sinh hoạt và rác công nghiệp chủ yếu được các đơn vị thu gom về phân loại để bán ve chai, phần phế phẩm thì chôn lấp hoặc đốt làm phân mà hầu như chẳng có biện pháp xử lý đúng tiêu chuẩn quy định nhằm đảm bảo vệ sinh môi trường.
* Trách nhiệm của doanh nghiệp và chính quyền cơ sở
Giám đốc Sở Tài nguyên - môi trường (TN-MT) Lê Viết Hưng cho biết, năm 2008, toàn tỉnh phát sinh hơn 424,7 ngàn tấn rác sinh hoạt (trong đó có gần 32 ngàn tấn chất thải sinh hoạt của các khu công nghiệp) và trên 456 ngàn tấn chất thải rắn công nghiệp không nguy hại. Thế nhưng, toàn tỉnh chỉ có 1 doanh nghiệp (Công ty dịch vụ môi trường đô thị Biên Hòa) và 8 hợp tác xã cùng một số ít cơ sở thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải sinh hoạt và một phần rác công nghiệp. Cách thức xử lý rác của các cơ sở này chủ yếu là chôn lấp và đốt bỏ. Trong khi đó, 5 bãi chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt ở các huyện: Trảng Bom, Thống Nhất, Xuân Lộc, Định Quán, Tân Phú đã được UBND tỉnh phê duyệt thì chưa biết đến bao giờ mới đi vào hoạt động dù Sở TN-MT và Sở Xây dựng cho biết là... đang xúc tiến đầu tư.
Một trong những bãi được xác định “hợp vệ sinh” là bãi rác ở phường Trảng Dài (TP.Biên Hòa) thì cách thức xử lý ở đây chủ yếu chôn lấp với 4 hố rác sinh hoạt và 2 hố rác công nghiệp. Đó là chưa kể, nhiều bãi rác lậu và không hợp vệ sinh ở địa bàn xã, phường: Long An, Phước Tân (huyện Long Thành), Long Bình (TP.Biên Hòa), Bắc Sơn (huyện Trảng Bom)... người ta còn không “thèm” chôn lấp mà cứ để lộ thiên cho người dân vào lượm ve chai, phần còn lại đốt bỏ hoặc làm phân để bán lấy tiền. Chúng tôi cũng đã ghi nhận được quanh các bãi rác lậu còn có những “chi nhánh” được lập ra tại các nhà dân (ngay trong các khu dân cư). Những “chi nhánh” này đem rác về sân nhà để lựa lấy đồ nhựa, bọc ny-lông rồi đem phơi và xay ra chế biến đồ nhựa gia dụng, còn phần phế phẩm thì đổ ra sông, suối hoặc đổ bậy trong những cánh rừng, bên các lề đường. Ghi nhận của Sở TN-MT thì cho thấy, một số hộ dân có đất trống còn mở bãi chứa rác thải công nghiệp và sinh hoạt trái phép để nhận tiền của những người thu gom về đổ lậu.
 |
| Ở nhiều bãi lậu, rác thãi công nghiệp được đốt lộ thiên như thế này. |
Đối với chất thải công nghiệp nguy hại thì tình hình còn “bi đát” hơn. Trên địa bàn tỉnh chỉ có 2 doanh nghiệp là Tân Phát Tài và Công ty phát triển khu công nghiệp Biên Hòa - Sonadezi có chức năng hoạt động trong lĩnh vực vận chuyển và tiêu hủy chất thải nguy hại. Thế nhưng, theo lãnh đạo Sở TN-MT, hiện nay Công ty Sonadezi chỉ thực hiện chức năng thu gom một phần chất thải nguy hại đem về chất thành đống trong kho ở xã Giang Điền (huyện Trảng Bom) vì chưa có nhà máy xử lý. Trong khi đó, khu xử lý chất thải rắn liên huyện đặt tại xã Quang Trung (huyện Thống Nhất) thì mới triển khai ở giai đoạn lập quy hoạch. Còn Doanh nghiệp Tân Phát Tài và các doanh nghiệp thu gom chất thải công nghiệp đến từ TP.Hồ Chí Minh và tỉnh Tiền Giang thì theo Giám đốc Sở TN-MT Lê Viết Hưng: “Mấy “ông” này thu gom rồi thải bỏ tùm lum ra môi trường khiến dư luận rất bất bình. Cảnh sát môi trường cũng đã bắt quả tang nhiều vụ đổ chất thải lậu. Hiện nay, chúng tôi đang đề nghị Bộ TN-MT thu hồi giấy phép và xử lý nghiêm các doanh nghiệp vi phạm”.
Song, cũng theo ông Lê Viết Hưng, việc đổ chất thải rắn công nghiệp và nguy hại bừa bãi ra môi trường còn là trách nhiệm của các doanh nghiệp sản xuất. Các doanh nghiệp này thường yêu cầu đơn vị thu gom phế liệu phải gom cả chất thải nguy hại mà thay vì phải xử lý riêng. Các đơn vị thu gom thì vô trách nhiệm nên đem chất thải nguy hại đổ bừa bãi ra môi trường. Do vậy, vấn đề đặt ra là các ngành chức năng phải quản lý và xử lý nghiêm các doanh nghiệp sản xuất gián tiếp đổ chất thải nguy hại ra môi trường. Mặt khác để hạn chế, ngăn chặn tình trạng này, lãnh đạo Sở TN-MT kiến nghị, UBND cấp huyện và đặc biệt là cấp xã tăng cường công tác kiểm tra, xử lý trên từng địa bàn thì mới ngăn chặn ngay từ đầu nạn đổ lậu rác thải nguy hại tràn lan như hiện nay.
Phạm Mai - Trường Quân
