Rác sinh hoạt và công nghiệp chưa qua xử lý được một số người thu gom về đổ tràn lan tại các bãi lậu. Ở đó, những mảnh đời nghèo khó từ khắp nơi hội tụ về để kiếm sống trong môi trường ô nhiễm trầm trọng và bị kiểm soát bởi những cai thầu. Vòng đời của những phận nghèo ấy và "vòng đời" của rác sẽ đi về đâu?
Rác sinh hoạt và công nghiệp chưa qua xử lý được một số người thu gom về đổ tràn lan tại các bãi lậu. Ở đó, những mảnh đời nghèo khó từ khắp nơi hội tụ về để kiếm sống trong môi trường ô nhiễm trầm trọng và bị kiểm soát bởi những cai thầu. Vòng đời của những phận nghèo ấy và "vòng đời" của rác sẽ đi về đâu?
Những mảnh đời nghèo khổ phải làm việc quần quật hết bãi rác này đến bãi rác khác nhưng nghèo vẫn hoàn nghèo. Hàng ngày, họ còn phải đối mặt với mùi hôi thối, ruồi nhặng, dịch tả, bệnh tật và nhiều nỗi khổ tâm khác.
* Sống "nhờ" vào rác
Dưới cái nắng gay gắt đến cháy da, một nhóm khoảng chục người đàn ông và thanh niên đang hì hục đào bới bên bãi rác Tân Cang (xã Phước Tân, huyện Long Thành). Không khẩu trang, không găng tay, không giày bảo hộ, chỉ với mũ vải đội đầu, bộ quần áo rách rưới và chiếc xẻng nặng trịch trên tay, họ cặm cụi xắn từng xẻng rác đã được ủ hoại, hun lửa để sàng lấy từng chút phân chất thành đống chờ cai thầu đến đem đi bán.
 |
| Thợ sàng phân rác phải làm việc trong môi trường ô nhiễm nặng để kiếm sống. |
Phân ở đây được làm từ đủ loại rác thải sinh hoạt. Những người thợ từ khắp nơi tìm đến xin chủ bãi rác cho vào làm việc. Giữa bãi rác rộng mênh mông, bốc mùi hôi thối cùng làn khói bay mùi khét lẹt, mỗi người thợ chọn cho mình một chỗ để sàng, đãi rác lấy phân. Một ngày làm việc của họ bắt đầu từ 3-4 giờ sáng và kết thúc lúc 7 - 8 giờ đêm. "Ở đây tụi em phải làm việc cật lực thì 2-3 ngày, có khi trời mưa thì 4-5 ngày mới sàng được 1 xe phân (4m3). Mỗi xe như vậy tụi em được trả 200.000 đồng, chủ bãi hưởng 100.000 đồng" - anh Gõ (một thanh niên quê ở Bạc Liêu) cho biết như thế. Được biết, ông Hai C. (cai thầu rác) là người giới thiệu cho những người "thợ" sàng phân như Gõ đến bãi rác Tân Cang làm việc. Ông này cũng là người liên hệ với mối tiêu thụ đến chở phân đi cung cấp cho các nhà vườn. Hết bãi rác này, ông Hai C. lại liên hệ với bãi rác ở địa phương khác để đưa những người "thợ" sàng phân ấy đến làm.
Cạnh bãi sàng phân rác dành cho đàn ông là bãi rác tươi đang có một nhóm phụ nữ, trẻ em loay hoay bươi móc, nhặt nhạnh từng chiếc bọc ny-lông, dép nhựa, ca nhựa và cả quần áo, đồ ăn, thức uống... nằm lẫn lộn trong đống rác sinh hoạt đầy ruồi nhặng, dòi bò lúc nhúc và bốc mùi hôi thối. Họ chính là vợ, mẹ, con (trẻ 4 - 5 tuổi cũng phải đi làm) của những người đàn ông sàng, đãi phân. Những người này được chủ bãi rác giao nhiệm vụ phân loại, san bằng bãi rác mỗi ngày. Đổi lại, họ được thu nhặt phế liệu ve chai để bán lấy tiền. "Mỗi ngày, khi trời vừa hừng sáng, xe chở rác đổ rác tươi xuống bãi là những người phụ nữ, trẻ em ở đây tranh thủ nhào tới để giành giật, bươi tìm lấy bất cứ thứ gì có thể bán ve chai hay xài được. Sau đó, chúng tôi có trách nhiệm san bằng bãi rác lại cho chủ bãi" - chị Nguyễn Thị Ánh Lan (quê ở huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang) nói. "Nhưng đồ lượm được chỉ được quyền bán cho chủ bãi rác với giá thấp hơn ngoài thị trường. Bọc ny-lông bán cho bên ngoài được 800 đồng/kg, còn chủ bãi mua chỉ 500 đồng/kg; nhựa phế liệu giá bên ngoài 5.000 đồng/kg, chủ bãi mua chỉ 3.500 đồng/kg. Tuy cực nhưng chịu khó nhặt nhạnh, mỗi tháng chị em tụi tui mỗi người kiếm cũng được hơn 2 triệu đồng. Mình nghèo khổ bỏ xứ tới đây làm ăn, nên được vậy là mừng rồi" - bà N.T. (quê ở Hậu Giang) cho biết thêm.
* Ước nguyện không thành
Thấy có người lạ đến hỏi thăm, anh Nguyễn Trung Hiếu đang sàng phân liền dừng xẻng rồi mời chúng tôi vào lều nói chuyện. Nói là lều cho sang chứ thực chất đây chỉ là chỗ ở tạm bợ được dựng bằng những cây tràm và mấy tấm ny-lông, bạt nhựa cũ mà họ nhặt được trong bãi rác. Đó cũng là chỗ ăn ở, sinh hoạt của khoảng 10 hộ gia đình ở bãi rác Tân Cang từ ngày này qua tháng kia. Anh Hiếu cho biết, quê anh ở huyện Phụng Hiệp nhưng đã có gần 20 năm lang bạt khắp nơi theo nghề làm rác. Khởi sự từ bãi rác ở TP.Vũng Tàu, sau đó theo cai thầu sang "sinh sống" ở bãi rác Thủ Dầu Một, rồi lại xuống bãi rác Long Khánh... Cùng hoàn cảnh với anh Hiếu là gia đình anh Hùng, anh Chuyên, bà Duyên, chị Lan, chị Út (hiện có khoảng 10 gia đình với 30 nhân khẩu sống ở bãi rác Tân Cang)... "Những anh chị em ở bãi rác này đều là dân miền Tây, đều không có ruộng đất, tài sản dưới quê, nghề nghiệp thì quanh năm đi làm mướn nên mới tìm đến bãi rác này kiếm kế sinh nhai. Tụi tôi đã nhọc nhằn mưu sinh với nghề rác cả chục năm nay, cũng cố gắng lắm nhưng vẫn không thoát khỏi cảnh nghèo" - anh Hiếu nói.
 |
| Những đứa trẻ lem luốc ở bãi rác Tân Cang. |
Sống theo nghề rác nên việc ăn ở tạm bợ, thiếu thốn mọi thứ là chuyện thường tình đối với họ. Nhưng tội nhất là những đứa trẻ đã phải lăn lộn cùng cha mẹ nơi bãi rác hôi thối, đầy ruồi nhặng. Không chỉ chịu đựng cảnh lem luốc, ô nhiễm và thiếu thốn đủ thứ mà những đứa trẻ nơi đây còn đối diện với bệnh tật và không được đến trường. Như chị Út, mới sinh con được 2 tháng đã phải bỏ con lăn lóc một mình trong lều để ra bãi rác phụ chồng làm việc. Đứa trẻ ấy giờ đây gần 1 tuổi nhưng do sống trong môi trường ô nhiễm, ăn uống thiếu thốn nên bị suy dinh dưỡng nặng, thân thể còi cọc. Còn bé Na, thằng Quýt thì đã 7-8 tuổi rồi nhưng do cha mẹ quá nghèo, lo làm ăn nên chúng không được đi học, người đen nhẻm, ốm nhom. "Mấy bữa rồi trời mưa quá nên tụi nhỏ ở đây bị cảm, có đứa tự dưng sưng mặt sưng miệng, còn mấy đứa này ghẻ lở quanh năm" - bà Duyên chỉ vào đám trẻ chừng chục đứa nói vậy. Cho nên, cha mẹ chúng phải bỏ bữa làm, đưa con đi bệnh viện điều trị. Nhiều gia đình, mấy tháng quần quật làm việc dành dụm được vài triệu đồng làm của, gặp con bệnh phải đem ra tiêu xài. Hết tiền, họ lại vay mượn của hàng xóm hoặc chủ bãi, cai thầu. Rồi lại quần quật làm, dành dụm để trả nợ.
Còn chị Lan, một trong ba gia đình ở đây có con nhỏ được đi học, thì nói: "Mấy bữa nữa tôi đưa cháu về quê gửi bà nội để nó đi học. Đời mình dốt nát nên phải sống nhờ vô rác, giờ phải lo cho con cái học hành để nó không theo cái nghề mạt hạng này". Trong hành trang về thăm quê của chị Lan là 2 chiếc bao đựng đầy hàng hóa. "Giày dép, quần áo cũ mà tui lượm từ bãi rác đem về làm quà dưới quê ấy mà. Còn tiền hả, tụi nó bệnh hổm giờ hết rồi, chắc đi vay nóng nữa quá" - chị Lan cho biết như vậy. Cùng cảnh nghèo khổ như vậy, chị Bé Năm, quê ở Bạc Liêu, tâm sự: "Ngày vợ chồng tui theo người ta làm nghề rác này định bụng trong 5 năm sẽ dành dụm tiền để về quê mua đất làm ruộng. Nhưng đến nay đã 7 năm trôi nổi từ bãi rác này đến bãi rác khác mà nghèo vẫn hoàn nghèo...".
Chúng tôi còn gặp ở các bãi rác Bắc Sơn, Sông Mây, Tân An... những ước nguyện không thành như thế.
Phạm Mai - Trường Quân
