Đường Trường Sơn trong những năm tháng chống Mỹ hình thành do những dòng người, dòng xe mang theo tâm tưởng của cả dân tộc quyết tâm đi đến cùng sự nghiệp thống nhất đất nước như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng quyết: "Dù có phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải giành cho được độc lập...".
Đường Trường Sơn trong những năm tháng chống Mỹ hình thành do những dòng người, dòng xe mang theo tâm tưởng của cả dân tộc quyết tâm đi đến cùng sự nghiệp thống nhất đất nước như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng quyết: "Dù có phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải giành cho được độc lập...".
>>> Kỳ 1 : Con đường của máu và niềm tin; Kỳ 3: Đi qua những ngả đường; Kỳ 4: Ký ức Trường Sơn; Kỳ 5: Trên đại lộ Hồ Chí Minh
Từ quyết định ấy, đã có 5 tuyến đường dọc và hàng trăm tuyến đường ngang được mở ra trên đường Trường Sơn. Chưa có con đường nào trong lịch sử nhân loại mà người xây dựng lẫn kẻ phá hoại lại đối đầu một cách gay gắt với quyết tâm cao nhất. Và, cũng chưa có con đường nào bị phá đi phá lại, bị cày xới, hủy diệt rồi lại hồi sinh thông suốt như những cung đường nơi đây.
* Đường 20-quyết thắng: cung đường xanh của lứa tuổi 20
Khi hệ thống đường Trường Sơn phát triển cũng là lúc địch tập trung đánh phá ác liệt nhất. Thêm vào đó, địa bàn hiểm trở, thời tiết khắc nghiệt khiến nhiều tuyến đường liên tục bị phá hủy. Đầu năm 1965, mùa mưa kéo dài đã dâng nước ngập hàng chục km đường mở ven suối, hình thành "túi nước" Xiêng Phan khiến việc vận chuyển của Đoàn 559 bị bế tắc hoàn toàn. Để phá thế độc đạo của con đường chi viện, Trung ương Đảng quyết định cử đồng chí Phan Trọng Tuệ - Bộ trưởng Bộ Giao thông - vận tải vào Trường Sơn làm Tư lệnh Đoàn 559 để tìm cách giải tỏa bế tắc với nhiệm vụ: phải mở bằng được con đường từ miền Tây tỉnh Quảng Bình, vượt đỉnh Trường Sơn sang Lào trong thời gian không quá 3 tháng. Và, con đường phải sử dụng được cả bốn mùa, bất kể thời tiết xấu.
 |
|
Một số mảnh xác của các loại máy bay Mỹ đã sử dụng tại khu vực Đường 9 - Khe Sanh. Phía sau là máy bay vận tải hạng nặng CH-47 (CHINOOK) của lục quân Mỹ, có nhiệm vụ vận tải, tải thương, chi viện hỏa lực cho quân đội đổ bộ đường không.(Ảnh chụp tại Bảo tàng Đường 9 - Khe Sanh) |
Binh đoàn 559 đã chọn Xuân Sơn là điểm xuất phát mở đường. Xuân Sơn là tên một xã thuộc huyện Bố Trạch (tỉnh Quảng Bình) cũng là tên bến phà nằm bên dòng sông Son, phần hạ nguồn của sông Troóc. Ngày đó, bến phà Xuân Sơn cũng như bao bến phà khác làm nhiệm vụ đón khách qua lại hai bờ sông. Nhưng khi đất nước có chiến tranh, lập tức Xuân Sơn trở thành một trọng điểm giao thông quan trọng, nơi trung chuyển vật lực, nhân lực cho chiến trường miền Nam.
Với phương án "chọc thủng Trường Sơn - mở đường thắng lợi", Binh đoàn 559 đã bí mật chọc thủng những vách đá tai mèo bằng bộc phá nhỏ, thi công đến đâu, ngụy trang đến đó để vừa hoàn thành đúng tiến độ vừa đảm bảo bí mật cho người và của. Sau 77 ngày đêm liên tục lao động không nghỉ với tốc độ mở thông 15 - 20km mỗi ngày, ngày 27-4-1966, hai mũi thi công đã gặp nhau trên đỉnh Trường Sơn tại km 65 biên giới Việt - Lào. Đường 20-Quyết Thắng trở thành huyết mạch, một trong năm trục chính của tuyến đường Trường Sơn, là nơi mà không quân Mỹ tập trung đánh phá ác liệt nhất nhằm cắt đứt tuyến hành lang vận chuyển chi viện sức người, sức của từ miền Bắc vào Nam. Cung đường này trong những năm tháng chiến tranh khốc liệt đó nổi tiếng với những địa danh như: bến phà Xuân Sơn, ngầm Tà Lệ, cua chữ A, đèo Phu La Nhích, đồi Thịt Băm...
Đây là những nơi hứng chịu nặng nề nhất bom đạn của kẻ thù. Tại các trọng điểm này, hầu như không có chuyến xe nào qua mà không có chiến sĩ hy sinh. Nhắc đến đường 20-Quyết Thắng, không thể không nhắc đến di tích Hang Tám Cô tại km số 16. Nơi đây, ngày 14-11-1972, sau một trận bom của địch, 5 chiến sĩ pháo cao xạ của ta đã hy sinh, và một tảng đá lớn đã rơi xuống lấp cửa hang, nơi trú ẩn của 8 chiến sĩ thanh niên xung phong.
Bất chấp mọi thủ đoạn đánh phá ngăn cản của không lực Mỹ, đường 20-Quyết Thắng vẫn thông suốt ngày cũng như đêm, từng đoàn xe nối đuôi nhau ra mặt trận. Trung tướng Đỗ Xuân Diễn, nguyên Tiểu đoàn trưởng Đoàn công binh 33 nhớ lại: "Dù phải chịu đựng gian khó nhất nhưng trong suốt 9 năm vận tải bằng cơ giới, trên toàn tuyến chỉ xảy ra ách tắc không quá 100 ngày. Đã có những ngày chúng tôi thi gan đối đầu với không lực Mỹ, giữ cho được đường từ cua chữ A, đèo Phu La Nhích đến ngã ba Kha La ở Lùm Bùm".
* Đường 9 - Khe Sanh: cung đường rực lửa
Dải đất hẹp miền Trung là nơi có nhiều di tích cách mạng. Không quá lời khi nói rằng, Quảng Trị là một bảo tàng chiến tranh lớn, một sa bàn đầy đủ nhất để giới thiệu về chiến tranh khốc liệt nhất trong thế kỷ XX mà chiến trường Đường 9 - Khe Sanh là một điển hình.
Khe Sanh là một thị trấn thuộc huyện Hướng Hóa (tỉnh Quảng Trị), nằm trong một thung lũng rộng phía Tây quốc lộ 9, cách biên giới Việt - Lào hơn 10km. Đường 9 - Khe Sanh nối Đông với Tây Trường Sơn, chạy dọc biên giới Việt - Lào và cửa ngõ Đông Bắc Thái Lan. Từ năm 1965 đến 1968 và sau này, địa bàn đường 9 là nơi diễn ra các trận đánh quyết liệt giữa quân xâm lược Mỹ, bè lũ tay sai và bộ đội ta. Từ tháng 6-1966, để đánh phá hướng tiến công mới của ta vào mặt trận đường 9 - Bắc Quảng Trị, Mỹ đã tập trung lập những căn cứ dọc theo đường 9, lúc cao điểm quân số chiếm đến hơn một nửa tổng quân số có mặt ở chiến trường miền Nam (17/33 lữ đoàn) với nhiều binh chủng yểm trợ từ pháo binh cơ giới đến không quân chiến lược.
 |
| Một khúc cua của đường 20 ngày ấy. |
Bọn chúng còn lập tuyến hàng rào điện tử McNamara để phòng thủ. Hàng rào điện tử gồm 12 lớp kẽm gai chồng lên nhau, trên mặt cài mìn tự động. Phía trước là bãi mìn dày đặc từ 500-700m. Hệ thống thu phát tín hiệu tinh vi được rải khắp bến sông Bến Hải, dọc đường hành lang Đông - Tây từ ven biển lên đến chân dãy Trường Sơn. Đặc biệt là căn cứ Làng Vây - Khe Sanh có nhiệm vụ phân tích tiếng động để xác định tọa độ. Trên trời, máy bay trinh sát không người lái và máy bay RC130 lượn suốt ngày đêm, có nhiệm vụ nhận tín hiệu từ những máy báo tiếng động về trung tâm điều hành để chỉ điểm cho pháo, bom tọa độ từ các căn cứ trên hàng rào phát hỏa, tiêu diệt mục tiêu. Tất cả hòng khống chế hành lang quân sự Bắc -
Dù vậy, quân ta vẫn anh dũng, kiên cường đánh trả. Mở màn là đòn tiến công Tết Mậu Thân 1968, ta buộc quân Mỹ phải rút khỏi căn cứ lớn quan trọng như chi khu Hướng Hóa, cứ điểm Làng Vây, đồn Tà Cơn, đỉnh Dốc Miếu. Ngày 26-6, Bộ Chỉ huy quân sự Mỹ tuyên bố rút khỏi Khe Sanh. Ngày 9-7, ta hoàn toàn giải phóng Khe Sanh và huyện Hướng Hóa.
Đức Việt - Thu Trang
