Trẻ em sống trong gia đình không hạnh phúc:
Chông chênh điểm tựa...

Gia đình là cấu trúc hoàn chỉnh, là mô hình thu nhỏ của xã hội, trong đó mọi thành viên có các chức năng khác nhau đã được quy định rõ ràng theo một khế ước chung. Thông thường, người đàn ông luôn là trụ cột trong gia đình, người mà cả gia đình có thể tin cậy, người có uy quyền và là tấm gương cho sự hình thành, phát triển nhân cách của trẻ. Người mẹ thì thường gần gũi, yêu thương các con, tạo sự chia sẻ và lắng nghe. Cha mẹ thường bổ trợ cho nhau.

Gia đình là cấu trúc hoàn chỉnh, là mô hình thu nhỏ của xã hội, trong đó mọi thành viên có các chức năng khác nhau đã được quy định rõ ràng theo một khế ước chung. Thông thường, người đàn ông luôn là trụ cột trong gia đình, người mà cả gia đình có thể tin cậy, người có uy quyền và là tấm gương cho sự hình thành, phát triển nhân cách của trẻ. Người mẹ thì thường gần gũi, yêu thương các con, tạo sự chia sẻ và lắng nghe. Cha mẹ thường bổ trợ cho nhau. Chính vì vậy, khi cha mẹ có mâu thuẫn, cha hoặc mẹ không thể hiện rõ vai trò của mình,... thì sẽ gây ra những khó khăn về mặt tâm lý cho trẻ. Số trẻ bỏ nhà đi, hoặc gặp khó khăn trong học tập, tự tử hoặc các rối nhiễu tâm lý, rối loạn tâm thần liên quan đến yếu tố gia đình ngày càng tăng cao.

Các em Nhà thiếu nhi tỉnh Đồng Nai tham gia một chương trình văn nghệ. (Ảnh có tính chất minh họa)

* Phá vỡ cấu trúc gia đình

Chị H. là hiệu trưởng một trường mẫu giáo điểm ở Đồng Nai đưa bé Y. (con gái, 6 tuổi) đến Trung tâm tham vấn tâm lý trẻ em thuộc Bệnh viện tâm thần Trung ương 2 với triệu chứng đau đầu, biếng ăn và không tập trung học tập. Khi tiếp xúc với mẹ và bé, các chuyên gia tâm lý nhận thấy rằng vấn đề không chỉ dừng lại ở những triệu chứng của bé mà hệ thống gia đình của chị H. đã có nhiều xáo trộn. Tìm hiểu sâu, các chuyên gia khẳng định, không những bé Y. mà cả chị và mẹ của bé cũng đang rơi vào trạng thái stress bệnh lý trầm trọng. Nguyên nhân chủ yếu là do yếu tố bạo hành trong gia đình.

Trước đây gia đình chị H. sống rất hạnh phúc và đầm ấm. Chồng là một công chức nhà nước, còn chị H. là cô giáo dạy trẻ ở gần nhà. Cuộc sống êm ả trôi đi, rồi đột nhiên chồng của chị H. bị thôi việc vì vi phạm trong công tác. Anh ở nhà làm rẫy và tỏ ra lầm lì, ít nói, luôn cáu gắt với mọi người xung quanh, nhất là khi chị H. sinh cháu thứ hai cũng là gái. Gần đây, anh không làm rẫy nữa do làm ăn thua lỗ, còn chị H. được lên chức hiệu trưởng và thường xuyên phải đi công tác thì mâu thuẫn gia đình lên đến đỉnh điểm. Thất nghiệp, mặc cảm tự ti và chán nản, chồng chị H. thường xuyên nhậu nhẹt, đánh chửi vợ con. Chính vì điều đó mà gia đình luôn căng thẳng. Chị H. và hai con gái rơi vào trạng thái stress cần phải hỗ trợ về mặt tâm lý.

Còn bé L., 14 tuổi, được mẹ là điều dưỡng của một bệnh viện lớn đưa đến Trung tâm tham vấn tâm lý nhờ giúp đỡ bởi tính ngang ngạnh, ương bướng và quậy phá. Em thường xuyên bỏ học đi chơi và hoàn toàn không biết nghe lời cha mẹ. Khi các chuyên gia tìm hiểu gia đình L. thì được biết mẹ của em có thu nhập cao. Cha mẹ lấy nhau muộn và chỉ sinh một mình L. Mọi tình thương gia đình dành hết cho L. Bên cạnh đó, cha của L. do thu nhập thấp nên chấp nhận ở nhà làm nội trợ và chăm sóc con. L. không biết làm gì và sinh tật đua đòi, quậy phá. Một điều đặc biệt là L. luôn coi thường cha của mình, mặc dù cha rất chìu em. L. cho rằng cha không xứng đáng bởi tính nhu nhược, ăn bám vào mẹ.

Trong mỗi gia đình, nếu cấu trúc bị phá vỡ và không hoàn chỉnh, thường xảy ra mâu thuẫn và phát sinh nhiều vấn đề. Người đàn ông trong gia đình thường là trụ cột và rất quan trọng trong vấn đề giáo dục nhân cách cho trẻ. Nếu người đàn ông mất uy quyền, thường cấu trúc bị phá vỡ và gia đình sẽ nảy sinh các vấn đề rắc rối. Tuy nhiên, trong xã hội hiện đại thì cấu trúc gia đình truyền thống cũng thay đổi. Cả hai vợ chồng cùng hoạt động xã hội và đôi khi có vị thế ngang bằng nhau. Nhưng dù thế nào thì vai trò của người đàn ông và người phụ nữ trong gia đình thường là khác nhau, bổ trợ cho nhau. Người mẹ thường là người gần gũi, thương yêu trẻ, dành mọi sự chăm sóc cho con. Người đàn ông thì ngược lại, phải là người rất mạnh mẽ trong gia đình, thường là trụ cột và phải tỏ rõ uy quyền của mình với con cái. Nhân cách của các con, đặc biệt là với trẻ trai, thường ảnh hưởng rất nhiều từ người cha.

Việc phá vỡ cấu trúc gia đình thường để lại những hậu quả nặng nề. Đặc biệt là việc đánh mất uy quyền của người cha hay sự thiếu hụt tình thương của người mẹ.

* Đừng lôi kéo trẻ vào cuộc!

Cấu trúc gia đình thường mang tính ổn định tương đối. Vậy làm thế nào để gia đình, những mâu thuẫn giữa hai vợ chồng, sự không ổn định của cấu trúc gia đình sẽ không ảnh hưởng đến trẻ?

Các bậc làm cha mẹ cần cố gắng để cha mẹ thể hiện đúng vai trò của mình, không nên lẫn lộn giữa vai trò của người nọ với người kia. Trong xã hội hiện đại, nhiều người quan niệm phải bình đẳng giới. Tuy nhiên, một điều quan trọng là vai trò trong việc giáo dục và hình thành nhân cách cho trẻ ở người đàn ông và người phụ nữ là hoàn toàn khác nhau. Người đàn ông nên thể hiện sự mạnh mẽ, uy quyền của mình trong gia đình. Người cha nên làm gương cho các con về tính tự lập, lòng can đảm, sự mạnh mẽ và là người có trách nhiệm... Người mẹ hãy dành cho con cái nhiều tình thương, chia sẻ và là chỗ dựa về mặt tinh thần cho các con. Dù có bận rộn gì đi nữa thì cha mẹ cũng nên dành thời gian nấu cho cả gia đình những bữa ăn ngon, lắng nghe và trao đổi với trẻ. Tất cả những điều đó rất có ích cho sự phát triển nhân cách của trẻ, tránh cho trẻ nhiều rối nhiễu về mặt tâm lý.

Trong sinh hoạt gia đình, vợ chồng có khi mâu thuẫn là điều không tránh khỏi. Tuy nhiên, hãy để hai vợ chồng giải quyết với nhau một cách ổn thỏa, không nên cãi nhau, đánh nhau trước mặt trẻ. Việc giải quyết mâu thuẫn giữa vợ chồng không nên để kéo dài quá lâu và âm ỉ. Bên cạnh đó, cha mẹ đừng bao giờ lôi con cái vào những chuyện mâu thuẫn của cha mẹ. Chúng tôi đã gặp những trường hợp trẻ than phiền rất nhiều khi phải là người ở giữa nghe những điều không hay về mẹ từ cha và ngược lại. Thật là kinh khủng nếu cứ lôi trẻ về làm đồng minh cho mình, tạo cho gia đình có nhiều chiến tuyến và không bao giờ dứt điều đó. Trẻ đâm ra hoang mang và rất khó khăn khi phải nhận diện cuộc sống gia đình mình. Trong trường hợp này, dần dần trẻ sẽ tiêm nhiễm những thói xấu rất khó bỏ...

Lê Minh Công