Ngắm hoa ở "Vương quốc hoa lan"

Ông Nguyễn Thiện Tịch đang ghi hình những luống lan được thiết kế nuôi trồng theo phương pháp bán công nghiệp ở Thái Lan.

Việc một đoàn khách vừa đến Bang Dai - nơi trồng và cung ứng hoa lan xuất khẩu - thì lập tức các quan chức hữu quan của tỉnh Nonthaburi có mặt để chào hỏi và xúc tiến tiếp thị đã là chuyện bất ngờ. Càng bất ngờ hơn khi đến tỉnh Nakornpathom - nằm chếch về hướng tây nam, cách thủ đô Bangkok 16km, đã thấy trên các đại lộ như Budahamonthon, Rama VIII... liên tiếp có những bảng chỉ đường đến AIR Orchid and Lab -  một cơ sơ sản xuất cây lan giống hàng đầu ở Thái Lan. Điều này cho thấy là ngành công nghiệp hoa lan được sự hỗ trợ rất mạnh mẻ của Chính phủ Thái Lan. Và lĩnh vực này cũng là một "chiến trường" trong thương trường.

* Công xưởng trong siêu thị lan

Cơ sở sản xuất kinh doanh của Air Orchids & Lab bề thế đến không ngờ. Toàn bộ vườn lan, công xưởng sản xuất cây con, phòng giao cấy mô, nhân giống lan và Air Orchid Supermarket (siêu thị lan) tọa lạc trên một diện tích rộng đến 50 hécta. Bà Thanida K, Tổng giám đốc Air Orchids & Lab cho biết, công ty chuyên doanh cây giống lan này đã hình thành hơn 28 năm và đã cho ra đời trên 1.500 giống lan lai mới. Năng lực của công ty cung cấp khoảng 1 triệu cây lan con bằng phương pháp gieo cấy mô ra thị trường. Rảo bên ngoài công xưởng sản xuất lan con, lan giống rộng thênh thang và trang bị hiện đại, trong đó nhiều khâu như vô chai, hình khí chân không, băng chuyền đưa chai giống lai ra khu vực thành phẩm... đều được tự động hóa, tôi mới hiểu vì sao từ vài năm nay ở các khu vực bán hoa lan ở TP. Hồ Chí Minh, lúc nào cũng có giống lan mới. Dù đó chỉ là loại lan Dendrobium rất lâu đời ở Việt Nam, nhưng mỗi lần đến xem lại là một "đen rô giống mới, vừa nhập từ Thái về". Và cũng nhìn cái siêu thị vừa khổng lồ vừa hiện đại này, tôi mới hiểu vì sao một đại gia trong nghề trồng lan ở Thủ Đức phải phá sản vì cho rằng mình đang độc quyền giống lan Lenaro Wold ở Việt Nam. Giới chơi lan ở TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương, Biên Hòa đều biết lan Renanop Sis Lena Rowold đã có mặt ở miền Nam trước ngày giải phóng, nhưng đến thời kỳ khó khăn về lương thực, nhiều nhà phải chặt cây để trồng mì, bắp, bo bo... thì loại lan quý Lena Rowold này cũng bị chung số phận. Thế nhưng, ông nhà vườn ở Thủ Đức này vẫn gìn giữ lan Lena Rowold và còn bỏ tiền ra tìm mua nhân giống loại lan này. Khi đất nước mở cửa, phong trào chơi lan hồi sinh, ông chủ vườn lan này tuyên bố bây giờ ở Việt Nam chỉ còn mình ông là có Lena Rowold và nghệ nhân nào thích thì ông nhượng lại với giá hữu nghị: 1,5 triệu đồng/ cây! Nhiều người mê lan đang gom góp tiền để... "thỉnh" cho được cây Lena Rowold có màu hoa đỏ rực, thì... đùng một cái, hàng chục container lan Lena Rowold từ Thái Lan chở về TP. Hồ Chí Minh và bán ra thị trường với cái giá rẻ không ngờ: 150.000đ/cây. "Đại gia" T. chết đứng.

Air Orchid Supermarket quả không hỗ danh siêu thị lan. Cả một khu lan thương phẩm với đủ chủng loại được bày biện ngăn nắp có bảng giá hẳn hoi, rộng, đẹp, thoáng mát. Khách đi mua lan vừa đẩy xe, vừa nhìn ngắm trông gọn gàng, lịch sự không khác gì người đi mua hàng công nghệ phẩm ở siêu thị hay trung tâm thương mại ở thủ đô Bangkok hoặc TP. Hồ Chí Minh, BigC  Biên Hòa. Thực ra, đây chỉ là khách hàng lẻ, khách vãng lai, vì Air Orchids and Lab có website riêng và thường cập nhật các giống lan lai mới với mã số cụ thể trong catalogue cho khách hàng thường xuyên, mối tiêu thụ đại lý phân phối. Họ đặt lan bằng e-mail. Vào Air Orchid Supermaket, khách hàng gần như choáng ngợp trước sự phong phú, rực rỡ của nhiều sắc màu hoa lan mới và dù có mua hay không, khách vẫn được lịch sự mời ngồi trên những bàn ghế đá mát rượi, giải khát cà phê sữa, uống nước tinh khiết.

Ở những vườn như K.B. Orchids International Col, ltd hoặc Chao Praya Orchid Nursery Ltd, Parth nằm ở vùng Sankok tận tỉnh Pathumthani cách thủ đô Bangkok khoảng 50km về hướng đông bắc, mỗi cơ sở chuyên doanh cây lan giống này đều có phòng thí nghiệm và cấy mô, nhân giống riêng, trang bị khá hiện đại. Những giống lan lai mới này đều có mã số và được đưa vào catalogue để khách hàng dễ dàng đặt mua với số lượng lớn.

* Lan rừng Việt trên đất Thái

Điều làm cho đoàn chuyên khảo lan của chúng tôi thích thú và ngỡ ngang không phải là những giống lan Vanda, Cattleya, Mokara, Ascocenda, Kagawara, Oncidium hoặc Dendrobium với những dòng lai mới có màu sắc lung linh, rực rỡ khác thường mà lại là những cây lan rừng rất đổi quen thuộc ở Việt Nam đã được các nhà vườn Thái Lan "thuần hóa" và "nâng cấp" lên, tạo ra những phẩm chất vượt trội so với khi những loại lan này còn ở dạng nguyên sinh. Gần như ai cũng sững sờ trước những chậu đuôi cáo có đến 2-3 vòi bông, những giò hải yến đơm bông trắng tím, trắng xanh, những chậu hỏa hoàng đỏ màu trắng, tím... Đây là những loại lan trước đây được xem là đặc hữu của Việt Nam và là những loại lan rừng rất "khó chịu" với người chơi lan, vì mỗi năm chúng chỉ nở hoa một lần hay rất khó có bông ở vùng thời tiết không thích hợp. Thế mà đuôi cáo hải yến ở đây có thể nở hoa quanh năm, hoa lại to và có nhiều màu khác nhau. Hỏa hoàng ở Việt Nam phải cho nghỉ đông mới nở hoa, hoa chỉ có 2 màu vàng và cam. Còn ở Thái Lan, loại này có hoa quanh năm với đủ màu trắng, tím, xanh... và hoa to đến không ngờ.

Vườn Chao Praya Orchid Nursery là một cơ sở sản xuất lan đi tiên phong trong việc lai tạo các giống lan mới. Người khởi tạo ra Chao Praya Orchid là ông Prapin Uaprayoovong, năm nay 82 tuổi. Ông được đại học hoàng gia Thái tặng bằng thạc sĩ danh dự vì là người đi đầu trong việc lai tạo thành công hoa lan. Đứng ra điều hành cơ sở sản xuất kinh doanh các giống lan lai Chao Praya Orchid Nursery Ltd hiện nay là con gái ông  - một thạc sĩ nông nghiệp.

Ở vườn lan Yen Orchid Garden ở tỉnh Nakorn Pathum do ông Yen - một người Thái gốc Hoa làm chủ, là cơ sở chuyên lai tạo giống lan nổi tiếng của thế giới. Đây là nơi có nhiều vị nguyên thủ quốc gia của một số nước châu Phi, châu Á đến tham quan và tìm mua các giống lan mới. Ông chủ Yen cũng là một nhân vật có tiếng. Ông là thành viên thường trực ban giám khảo hội thi hoa lan châu Á. Mùa này, vườn lan của ông tung ra khá nhiều loại lan lai mới. Trong đó đáng chú ý là lan vũ nữ, hoàng hậu (Gram Matophylum) lai với lan đoản kiếm cho ra những chùm bông nâu nâu đen đen dài ngoằn trông rất lạ mắt. Lan nhất điểm hồng được lai với thanh hạt cho ra một loại Den. Dawn Maree có hai màu trắng, họng vàng cam và trắng, họng vàng nhạt đều có mùi thơm. Đặc biệt, lan đuôi cáo được lai với ngọc điểm trắng và đỏ cho ra những chùm hoa to rực rỡ.

Bùi Thuận

(Còn tiếp)