Bị sa thải vì tham gia đình công: Ai bảo vệ quyền lợi người lao động?

Một vụ đình công tại Biên Hòa.

Thời gian gần đây, một số công ty có xảy ra đình công đã quyết định sa thải người lao động chỉ vì  lý do người lao động đó đã tham gia đình công! Việc làm này của doanh nghiệp rõ ràng là sai luật nhưng vì những lý do khác nhau, nhiều lao động lại chọn cách im lặng để cuối cùng bản thân họ phải chịu nhiều thiệt thòi nhất...

Mới đây nhất là vụ anh Nguyễn Trung Thành kiện Công ty TNHH may mặc McCall Việt Nam (KCN Hố Nai, huyện Trảng Bom) đã ra quyết định sa thải anh trái với quy định của Luật lao động. Lý do mà công ty đưa ra là anh đã "tham gia đình công vào ngày 17-12-2005". Vụ việc được anh Thành trình bày trong đơn khởi kiện như sau:

Theo cam kết trong hợp đồng lao động, doanh nghiệp sẽ trả lương vào các ngày: 15 và 30 hàng tháng. Nhưng đến ngày 17-12-2005, anh cùng các tổ viên của tổ hoàn thành - đóng gói vẫn chưa nhận được kỳ lương tháng trước, liền kéo lên văn phòng công ty nêu thắc mắc. Công ty hứa sẽ trả lương vào ngày chủ nhật, 19-12-2005. Đến ngày này, thấy vẫn chưa nhận được lương, anh Thành lại cùng 3 lao động khác lên văn phòng tiếp tục hỏi về tiền lương thì được quản đốc thông báo là họ đã bị đuổi việc. Hôm sau, ngày 20-12, các lao động này không được bảo vệ công ty cho vào làm việc và được trao quyết định sa thải... ngay tại cổng (!?) Với sự trợ giúp của Trung tâm tư vấn pháp luật Công đoàn, ngày 26-5 vừa qua, anh Thành đã đòi lại được công bằng của mình khi được Tòa lao động TP. Biên Hòa tuyên thắng kiện. Công ty phải thanh toán tổng cộng 3,9 triệu đồng cho anh, bao gồm tiền lương những ngày anh không được làm việc, phải thanh toán tiền phép năm và hai tháng tiền lương cơ bản. Điều đáng nói là trước việc làm không đúng quy định pháp luật của công ty, chỉ có anh Thành là người kiên quyết khởi kiện công ty ra tòa lao động. Ba người còn lại bằng lòng nhận hai tháng lương cơ bản, được coi như tiền bồi thường hợp đồng của công ty.

Không chỉ có việc sa thải công nhân với lý do tham gia đình công, nhiều lý do trái luật nhằm đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động đối với người lao động của doanh nghiệp cũng không được chính người lao động lên tiếng. Theo luật sư Vũ Ngọc Hà, Trung tâm tư vấn pháp luật Công đoàn, có nhiều nguyên nhân khiến người lao động chọn cách im lặng. Ngoài tâm lý ngại theo kiện, nhiều lao động lại không nắm vững pháp luật về lao động và cũng không biết tới các địa chỉ hỗ trợ về pháp lý miễn phí cho người lao động. Một nguyên nhân khách quan khác, ngay khi bị sa thải, nhiều lao động đã phải nhanh chóng tìm một việc làm mới, không có thời gian để theo kiện, khiến nhiều vụ việc cũng rơi vào im lặng.

Một điều dễ nhận thấy là chỉ một số ít doanh nghiệp ghi rõ lý do sa thải là người lao động đã tham gia đình công. Trong khi đó, cũng với lý do này nhưng nhiều doanh nghiệp  lại "tinh vi"  bằng cách mượn những lý do khác hợp pháp hơn để sa thải những lao động đã tham gia đình công, chẳng hạn như: không hoàn thành nhiệm vụ, không chấp hành nội quy công ty... Nhiều ý kiến cho rằng, việc bảo vệ quyền lợi cho người lao động ở những trường hợp như thế này xem ra là rất khó, vì vụ việc chỉ có thể được xử lý trên cơ sở những lý do mà phía công ty đưa ra. Ở nhiều trường hợp, thậm chí người lao động cũng không biết mình bị công ty sa thải trái pháp luật, chẳng hạn như: việc sa thải không hề được đưa ra hội đồng xét kỷ luật, không hề cầm được tờ quyết định sa thải trên tay, doanh nghiệp "lơ" luôn một số nghĩa vụ đối với người lao động khi đơn phương chấm dứt hợp đồng... Ở một số trường hợp, doanh nghiệp sa thải lao động chỉ đơn giản bằng cách  "cấm cửa" lao động vào công ty ngay từ ngoài cổng. Ngay khi xảy ra vụ việc, nếu lao động không "cầu cứu" kịp thời đến các cơ quan quản lý nhà nước về lao động, tổ chức Công đoàn, Trung tâm hỗ trợ pháp lý thì sẽ rất khó đòi được quyền lợi hợp pháp cho mình sau này.

Minh Chánh