Bất cập trong quản lý đối tượng hưởng án treo

Sau mỗi phiên tòa, các bị cáo hưởng án treo được giao cho chính quyền địa phương quản lý, giáo dục. Thế nhưng, hiện nay tình trạng quản lý đối tượng này đang tồn tại nhiều bất cập. Câu chuyện dưới đây được chúng tôi ghi nhận tại huyện Trảng Bom.

* Để tội phạm đi nước ngoài!

Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND) huyện Trảng Bom vừa gửi báo cáo cho VKSND tỉnh về việc vi phạm của bị cáo Sềnh Ngọc Kiều (thường trú tại ấp Tân Thành, xã Thanh Bình, huyện Trảng Bom) trong quá trình thi hành án tại địa phương. Sềnh Ngọc Kiều bị Công an huyện Trảng Bom ra quyết định khởi tố về tội đánh bạc vào tháng 5-2009 và áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú, đồng thời có văn bản đề nghị Phòng Quản lý xuất nhập cảnh Công an tỉnh cấm cho xuất cảnh với đối tượng này.

Nhiều đối tượng trong một vụ án được tòa cho hưởng án treo.

Ngày 27-10-2009, Tòa án nhân dân huyện Trảng Bom mở phiên tòa xét xử và tuyên phạt bị cáo Sềnh Ngọc Kiều 8 tháng tù, nhưng cho hưởng án treo, thời gian thử thách là 16 tháng về tội đánh bạc. Bản án có hiệu lực pháp luật từ ngày 3-12-2009. Tuy nhiên, sau khi bị tuyên án chỉ 3 ngày, vào ngày 1-11-2009, bị cáo Sềnh Ngọc Kiều đã làm thủ tục và xuất cảnh sang Mỹ.

Tại khoản 1 và khoản 2, điều 21 của Nghị định 136 quy định: "Công dân Việt Nam ở trong nước chưa được xuất cảnh nếu thuộc một trong những trường hợp sau đây: Đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc liên quan đến công tác điều tra tội phạm. Đang có nghĩa vụ chấp hành bản án hình sự…". Như vậy, việc Sềnh Ngọc Kiều xuất cảnh sang Mỹ là trái với quy định của pháp luật về xuất và nhập cảnh. Nhưng tại sao Sềnh Ngọc Kiều có thể xuất cảnh được? Theo VKSND tỉnh, Công an huyện Trảng Bom chỉ gửi văn bản thông báo cấm xuất cảnh đối với Sềnh Ngọc Kiều đến Phòng Quản lý xuất nhập cảnh của tỉnh, trong khi đó cơ quan giải quyết thủ tục xuất cảnh cho Kiều là Cục Quản lý xuất nhập cảnh của Bộ Công an thì lại không có thông tin liên quan đến bản án hình sự của đối tượng này.

* Trách nhiệm của UBND cấp xã

Theo quy định của Bộ luật Hình sự, trong thời gian thử thách, tòa án giao người được hưởng án treo, cải tạo không giam giữ cho chính quyền địa phương nơi người đó thường trú và gia đình phối hợp để giám sát và giáo dục. Đại diện Phòng Giám đốc điều tra của Tòa án nhân dân tỉnh cho biết: "Tòa án chỉ có trách nhiệm nhận báo cáo của địa phương về việc thi hành án của đối tượng đã thi hành xong để làm thủ tục xóa án tích". Như vậy, trách nhiệm quản lý trực tiếp đối tượng thi hành án tù treo thuộc về chính quyền địa phương nơi người đó cư trú. Thế nhưng, việc quản lý đối tượng này... không dễ.

Từ tháng 9-2007 đến tháng 3-2010, trên địa bàn xã Hố Nai 3 (huyện Trảng Bom) có 33 đối tượng được hưởng án treo mà tòa án giao về UBND xã này có trách nhiệm quản lý, giáo dục. Trong đó, có 5 đối tượng đã hết hạn tù, hết thời gian thử thách nhưng vẫn chưa được công nhận chấp hành xong hình phạt vì các đối tượng này không đến trình báo hoặc đã đi khỏi địa phương. Theo ông Nguyễn Văn Huyền, Phó chủ tịch UBND xã Hố Nai 3: "Khi gặp phải những trường hợp như vậy thì chúng tôi cũng chỉ biết lưu hồ sơ chứ chưa có biện pháp chế tài nào khác". Còn ông Nguyễn Bá Giáp, công an viên xã Hố Nai 3 thì nói: "Nhiều người được hưởng án tù treo hầu như không quan tâm đến việc xét duyệt và trả tự do cho chính bản thân họ. Nguyên nhân xuất phát từ ý thức chủ quan của người thi hành án, chủ yếu do ngại khơi lại chuyện cũ khi đưa ra tổ dân cư và ban ấp lấy ý kiến bình xét. Đây là điều trăn trở mà chính quyền cơ sở chưa có biện pháp nào khắc phục".

Ngoài những vướng mắc như đã nêu ở trên thì tại một số địa phương, việc quản lý hồ sơ cũng như phối hợp giữa các ban, ngành với công an xã và công an ấp về quản lý đối tượng hình sự tù treo chưa chặt chẽ. Theo VKSND huyện Trảng Bom, tại một số xã trên địa bàn huyện này như: Giang Điền, An Viễn, Cây Gáo, Tây Hòa... còn để xảy ra tình trạng thiếu chặt chẽ trong việc phối hợp quản lý, giáo dục đối tượng hình sự cải tạo không giam giữ tại địa phương.

* Cần phải có giải pháp đồng bộ

Đối với những người được hưởng án tù treo, khi hết thời gian thi hành án, chính quyền địa phương phải lập báo cáo gửi tòa án cũng như công an huyện để ra quyết định xóa án tích. Tuy nhiên, những đối tượng không chấp hành đầy đủ những quy định tại địa phương, không làm thủ tục báo hết thời hạn tù thì họ vẫn chưa được xóa án tích. Điều đó đồng nghĩa với việc nhiều người đã đánh mất quyền công dân đầy đủ của mình. Ngược lại, khi ban hành các văn bản quản lý đối tượng được hưởng án treo hay cải tạo không giam giữ thì các địa phương cần phải nắm chắc quy trình cũng như biện pháp xử lý, nếu không sẽ tạo ra những chỗ hổng để các đối tượng thi hành án trốn tránh nghĩa vụ.

Ông Phạm Ngọc Tuấn, Phó trưởng ban Pháp chế HĐND tỉnh cho biết, việc quản lý các đối tượng nêu trên cần phải có một giải pháp đồng bộ từ tòa án đến chính quyền địa phương. "Để việc quản lý các đối tượng được hưởng án treo và cải tạo không giam giữ có hiệu quả thì giữa chính quyền cấp xã và các ban, ngành cần có sự phối hợp đồng bộ. Không những thế, giữa tòa án và chính quyền địa phương cũng cần phải có mối quan hệ chặt chẽ, không để khoảng cách quá xa trong quá trình quản lý đối tượng. Giữa các cơ quan này cần phải thường xuyên có thông tin hai chiều, có như vậy mới đảm bảo được việc thực thi án đúng quy định. Song, cũng phải nhìn nhận rằng, vẫn còn một số xã để xảy ra tình trạng buông lỏng quản lý, việc xác định trách nhiệm của từng ban, ngành chưa rõ ràng dẫn đến trách nhiệm giáo dục và cải tạo các đối tượng còn thiếu hiệu quả" - ông Tuấn nói.

Trần Danh